۶ پیش شرط تقوا

خداوند در آیات ابتدایی سوره مبارکه بقره، ضمن اینکه اعلام می‌کند قرآن کتابی است برای هدایت انسان‌ها به سوی تقوا (هُدًى لِلْمُتَّقِینَ) 6 شرط را جزو اوصاف متقین بر می‌شمرد که به نظر می‌رسد فقدان آنها با فقدان تقوا ملازمت دارد.

این 6 خصیصه عبارتند از:

ایمان به غیب (یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ)

اقامه نماز (یُقِیمُونَ الصَّلَاةَ)

انفاق در راه خدا (وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ)

ایمان به قرآن (یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ)

ایمان به کتاب‌های آسمانی پیامبران پیش از پیامبر اسلام (وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ)

یقین به روز جزا (وَبِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ)

بیشتر بخوانید: بلاهایی که «گناه» بر سرمان می آورد/ چگونه با وسوسه های شیطانی مبارزه کنیم؟

هرکدام از این خصایص به نوبه خود زمینه ساز تقوا و مقوم آن است؛ مثلا تا زمانی که انسان به خداوند(مهم‌ترین مصداق غیب) و نظارت غیر محسوس او بر اعمال ما (أَلَمْ یَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یَرَى ) و حسابرسی در آخرت (یکی دیگر از مصادیق غیب) ایمان و یقین نداشته باشد، تقوا در او حاصل نمی‌شود.

ایمان به غیب زمینه ساز سایر خصایص متقین است، یعنی تا کسی به خداوند عالم به عنوان مهم‌ترین مصداق غیب ایمان نداشته باشد طبیعتا به نماز، کتاب آسمانی (وحی)، حسابرسی، پاداش و کیفر (آخرت) و حتی انفاق ایمان نخواهد داشت.

اگر کسی به وجود غیبی پروردگار عالم ایمان نداشته باشد، برای چه کسی نماز بخواند؟ از نظارت و ثواب و عقاب چه کسی بیم داشته باشد، وحی را چگونه قبول کند؟ و چگونه به پاداش انفاق در راه خدا در جهانی دیگر و نادیدنی امید ببندد؟

پس می‌توان ایمان به غیب را منشأ ویژگی‌های متقین دانست.

تقوا و برکت الهی

عامل دیگری که باعث برکت و خیر در عمر و جان و مال و ایمان و زوایای زندگی می شود، بحث تقوا است. تقوا عامل بسیار بسیار قوی برای وسعت رزق است. همه درهای بسته را باز می کند و باعث گشایش در همه کارها می شود.

آیه 96 سوره اعراف می فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ» وعده خداست نه وعده آدمی که معلوم نیست به وعده اش پایبند باشد و توان و قدرت اجرایش را داشته باشد. خدایی که خزانه اش تمام شدنی نیست. روایت هست که از خدا هرچه می خواهید بخواهید. بعد خدا می فرماید: اگر تمام خواسته های خلق را بر بیاورم، یک بال پشه و یک ذره از ملک و مملکت من کم نخواهد شد. اهل دنیا وقتی خرج کنند تمام می شود. گاهی ندارند خرج کنند.

ولی خدا تمام آرزوها را هم برآورده کند، تمام نمی شود. خدای بزرگ می گوید: اگر مردم شهرها ایمان بیاورند و واقعاً خدا را قبول کنند، و کنار ایمان هم تقوا پیشه کنند، دست به حرام دراز نکنند، «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ» خدا می فرماید: قطعاً ما باز می کنیم و برکات آسمان و زمین را بر آنها می ریزیم. یعنی هم از طرف آسمان خیر و برکت می بارد. باران رحمت می بارد، رزق و روزی هایی که از آسمان باید نازل شود و هم از زمین گنج هایی که در زمین نهفته است، پیدا می شود. چرا در زمان ظهور امام زمان فقیه و نیازمند نیست.

دعایی که بعد از نمازها در ماه مبارک می خوانیم همه در زمان امام زمان (ع) اتفاق می افتاد. «اللَّهُمَّ أَغْنِ کلَّ فَقِیرٍ اللَّهُمَّ أَشْبِعْ کلَّ جَائِعٍ اللَّهُمَّ اکسُ کلَّ عُرْیان» هر برهنه ای را بپوشان. هر گرسنه ای را سیر کن. هر زندانی را آزاد کن، هر مریضی را شفا بده، اصلاً مریضی ها در زمان ظهور از بین می رود. چون اعمال و رفتار ما گرفتاری هایی را ایجاد می کند.

امام هشتم(ع) فرمودند: اگر مردم گناه جدید اختراع کنند، خدا مرض و گرفتاری جدیدی به آنها می دهد. یعنی بسیاری از امراض دستاورد اعمال خود انسان است. الا مریضی های خاص، ممکن است طرف معصوم باشد، آنها را قبول داریم. خیلی از آفات و آحاد و گرفتاری ها دستاورد اعمال انسان ها است. «وَ ما أَصابَکمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما کسَبَتْ أَیدیکم» (شوری/30) چون در زمان ظهور امام زمان ظلم نیست، همانظور که تقوا برکت می آورد، عکس آن هم برکت زدایی می کند. خیانت، دروغ، قسم ناحق، مال ربا، مال حرام زیاد نمی شود. اگر زیاد شود برکت ندارد. مال حلال آرامش می آورد، خوشی می آورد، راحتی و اطمینان می آورد، انسان به یک جایی می رسد احساس آرامش می کند. ولی مال حرام انسان را در عذاب قرار می دهد.

بی تقوایی برکت را از بین می برد

روایتی دیدم که اگر خیانت در مردم زیاد شود، برکات از بین می رود. همانطور که تقوا برکت می آورد، بی تقوایی هم برکت را از بین می برد. لذا خدای مهربان وعده داده اگر کسی از مردم، اهل شهرها در زندگی مراعات کنند، خدا در برکات آسمان و زمین را به روی آنها باز می کند. روایت داریم افرادی که زکات بر گردنشان است، در به در می گردند یک فقیر پیدا نمی کنند زکات مالشان را بدهد.

یکی از رفقا می گفت: برای تبلیغ به شهری رفتم، آن سال خشکسالی عجیبی بود و آفت هم زیاد به زراعات و کشاورزی خورده بود. بنده خدایی آمد به من گفت: حاج آقا می شود من از شما دعوت کنم یک ناهاری، یک وعده بیایید باغ و کشاورزی مرا ببینید. گفتم: چطور؟ گفت: شما می دانید امسال خشکسالی است و آفت زیاد است. روایت داریم خدا هیچ سال باران را از سال دیگر کمتر نمی فرستد. این اعمال و رفتار انسان هاست. باران را خدا در دریا و اقیانوس ها می ریزد. یا در کویر می ریزد. خدا از خدایی و رزاقی اش کم نمی گذارد. «إِنَّ اللَّهَ لا یغَیرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّی یغَیرُوا ما بِأَنْفُسِهِم» (رعد/11) ما عوض می شویم فضا عوض می شود.

ایشان می گفت: باغ های اطراف، کشاورزی های اطراف به قدری از بین رفته بود و خشک شده بود، باغ این بنده خدا با طراوت و سر سبز بود و شاخه هایش به طرف زمین خم شده بود و بعضی ها از زیادی میوه شکسته بود. گفت: من همین سالی که خشکسالی اطراف را گرفته است، من زکاتم را می دهم، خمسم را می دهم، به فقرا و ایتام کمک می کنم. هر نهالی که کاشتم، سحرها آبیاری می کردم و دو رکعت نماز می خواندم و نهال را می کاشتم.

روایتی دیدم که خانه هایی که در آن ذکر خدا و تلاوت قرآن می شود برکت در آن خانه ها نازل می شود و آن خانه های برای اهل آسمان مثل چراغ می درخشد. خانم هایی که در آن لهو و لعب و وسایل قمار و گناه و معصیت است، برکت از آن خانه ها می رود. ملائکه می روند و شیاطین می آیند. یعنی اگر می خواهید خانه هایتان محل نزول ملائکه باشد، نماز و قرآن و تلاوت قرآن و احسان به دیگران بکنید. روایت داریم اگر کسی از مال حرام پرهیز کند، خدا معادل آن از مال حلال به او می دهد.

یکی از دوستان ما می فرمودند: وامی نیاز داشتم که مغازه ای تهیه کنم، تقاضای وام کردم. گفتند: برای مغازه وام نمی دهیم، برای ماشین می دهیم. من از علما پرسیدم، گفتند: چون موردش برای کار دیگری است، و وام نیت دیگری دارد، باید فاکتور الکی درست کنی، اشکال شرعی دارد. صرف نظر کردم. گفتم: خدایا من فقط و فقط به خاطر اینکه این کار حرام است، انجام نمی دهم. گفت: چند روز بعد یکی از بستگان ما خودش به من زنگ زد. گفت: من مبلغی پول اضافه دارم و نیازی ندارم. بدون سود و قرض الحسنه به من داد و من کارم را انجام دادم.

مولا علی(ع) آمدند مسجد بروند. مرکبشان را به غلام دادند تا نگه دارد. این غلام عجله کرد، افسار مرکب را باز کرد و مرکب را فروخت و فرار کرد. حضرت وقتی برگشتند دیدند، مرکب هست ولی دهانه افسار را برداشته و فرار کرده است. فرمودند: آن یک درهمی که از راه حرام فروخت و به دست آورد، من از راه حلال به او می دادم. عجله کرد! ما اگر عجله نکنیم و در وقتش روزی به ما می رسد. یکی از چیزهایی که خیر و برکت و روزی گسترده برای ما می رساند پرهیز از گناه و داشتن تقوا است. اگر مردم تقوا را در زندگی رعایت کنند، در برکات آسمان و زمین به روی آنها باز خواهد شد.