«گاومیشان» بزرگترین پل تاریخی غرب کشور در شهرستان دره شهر

مورخان در مطالعه تاریخ کهن شهرستان دره شهر، این شهرستان را اولین شهر دوران ساسانیان نامیده اند. این شهرستان با آثار تاریخی متعدد مانند ماداکتو، آتشکده های تاریخی متعدد، پل گاومیشان و آثار تاریخی دیگر یکی از شهرهای قدیمی و تاریخی کشور محسوب می شود.

یکی از آثار تاریخی این شهرستان که همیشه در این شهرستان و کشور بیشتر مورد توجه بوده است و دارای ویژگی های خاص پل سازی در دوران باستان است "پل تاریخی گاومیشان" است که در این شهرستان قرار دارد و بخشی از تاریخ و قدمت این شهرستان بر روی این پل نمایان شده است.

پل تاریخی و زیبای گاومیشان که بقای آن متعلق به دوران ساسانی است بر روی رودخانه سیمره پس از تلاقی با رودخانه کشکان ساخته شده است. بر اساس نظریات مختلف وجه تسمیه نام این پل بر گرفته از «گومیشه» یعنی محل پرورش گاو است.

اما بعضی از مورخان تاریخ مانند «سراورل استین» نام این پل را «گاماسا» می دانند (گاماسا از دو کلمه گا یعنی گاو و ماس به معنی ماهی تشکیل شده است.)

قوس های جناقی آجری و سایر تعمیرات سنگی و نمای فعلی پل بیانگر مرمت این پل در دوران بعد به خصوص دوران اتابک لر کوچک است.

پل تاریخی گاومیشان از پنج چشمه بزرگ تشکیل شده است که در حال حاضر فقط یکی از این چشمه ها سالم است و ارتباط چشمه ها با مسیر حرکت آب و طغیان آن محرز است.

این پل بسیار فنی و پیچیده ساخته شده است به طوری که رقیبی جدی برای پلهای مهم به شمار می رود.

پایه ها و تکیه گاههای اصلی پل مدور و قطور است و مصالح آن از سنگهای مکعبی بزرگ و تراشیده در ابعاد مساوی است که به صورت  «رگ چین» به روی هم چیده شده اند و پایه اصلی پل را به وجود آورده است.

داخل پایه ها نیز از قلوه سنگ و ملاط گچ پر شده و مصالح پل سنگ و ملاط گچ و در سقف تاقها از آجر است که همگی در پیچیدگی این پل نقش دارند.

تاق های جناغی، دالان ها و راهروها همگی از آجرهایی به ابعاد ۲۰ در ۲۵ سانتی متر ساخته شده است و نمای این پل تاقچه های مسدود و باز و موج شکن هایی دارد که به وسیله راهروها با چند پل به هم متصل می شوند که این نیز حتی در دوران کنونی بسیار مهندسی شده به نظر می رسد.

وجود پله ها در میان دالان ستون میانی، بیانگر این امر است که این پل فقط یک پل ارتباطی نبوده بلکه راهروهای داخل و پلکان نشان از این دارد که کاروانها از این پل به عنوان سرپناه به هنگام عبور استفاده می کردند و چه بسا شبها که در دل این دالانها کاروانیان به صبح رسانده اند.

یکی از مورخان تاریخ بنام سرهنری راولینسون در سفرنامه خود درباره این پل می نویسد: «پلی که هم اکنون بر روی سیمره  (دره شهر فعلی) قرار دارد یکی از بهترین پلهای ایران است که حسین خان بزرگ (والی بزرگ و معروف ایلام و لرستان) به سال ۱۰۰۸ هجری قمری این پل را تعمیر کرده است».

به اعتقاد مورخان این پل در سال ۱۳۳۴ هجری قمری بر اثر زلزله از بین رفته است.

مدیر کل میراث فرهنگی استان ایلام در این ارتباط گفت: پل تاریخی گاومیشان در سال ۱۳۷۷ به شماره ۲۲۲۲ توسط سازمان میراث فرهنگی کشور در آثار ملی کشور ثبت شده است.

عبدالمالک شنبه زاده اظهار داشت: مرمت و بازسازی این پل تاریخی و تعیین حریم و عرصه پل انجام شده است.

وی با اشاره به اینکه در راستای معرفی این اثر تاریخی برای مسافران و گردشگران محوطه اثر به طور کامل پاکسازی شده است، تصریح کرد: همه ساله در ایام تعطیل مسافران و گردشگران زیادی به دیدن این اثر تاریخی رهسپار می شوند.

وی اضافه کرد: استان ایلام با داشتن ۷۶۰ اثر تاریخی ثبت شده در آثار ملی کشور یکی از قطبهای گردشگری در کشور محسوب می شود.