یلدا، جشنی برای دورهم نشینی خانواده‌ ها/عکس

شبان میرشکرایی، پژوهشگر میراث فرهنگی درباره جشن یلدا گفت: یلدا جشنی است که در شب نخستین روز دی برگزار می‌شود. جشن دیگری هم برای روز اول دی به نام خرم روز وجود دارد. خرم روز به جشن نودم هم معروف است که اشاره به 90 روز باقی مانده تا جشن نوروز دارد. از جشن خرم روز دیگر اثر زنده‌ای باقی نمانده و تنها در متون می‌توان آن را دید.

وی درباره جشن های زمستان گفت: دیگر جشن زمستانی مربوط به یکی از گاهنبارهاست که در زمستان جشن گرفته می‌شود. بعد جشن سده را داریم که 50 روز مانده به نوروز است. پیش از نوروز هم جشن‌ها‌ی پیشواز نوروزی را داریم که در ارتباط با نوروز است، اما در زمستان برگزار می‌شود. در مورد اسم چله، یک گاهشمار زمستانی داریم که شامل چله بزرگ، چله کوچک، اهمن و بهمن و سرما پیرزن است. یلدا در ابتدای چله بزرگ و شب آغاز چله بزرگ است که تا 10 بهمن ادامه دارد. نام شب چله به این موضوع برمی‌گردد.


این پژوهشگر میراث فرهنگی درباره ریشه جشن یلدا گفت: یلدا جشنی است که در شبی برگزار می‌شود که از فردا روزها شروع به طولانی شدن می‌کند. یلدا به نوعی به ایزدمهر هم پیوند دارد. به تعبیر اقوام ایرانی شب تولد خورشید یا مهر است. البته باید گفت که مهر با خورشید متفاوت است، تعریفی که از ایزد مهر در متون کهن ایرانی می‌شود، تبلور مهر را لحظه فلق، لحظه سرخی پیش از طلوع آفتاب می‌داند و این به معنای خورشید نیست. این دو هر چند متفاوت هستند، اما با هم تقارن دارند.

وی درباره گستره مراسم یلدا نیز گفت: از منظر فرهنگی، یلدا جشنی مربوط به فلات ایران است. امروزه می‌توانیم یلدا را در گستره فرهنگی ایرانی، نه مرزهای امروزی کشور ایران ببینیم. یلدا تقریبا تغییر زیادی نکرده است. به طور مثال تمام آن چیزی که در جشن یلدا می‌بینیم، قرمز است. این سرخی به پیشینه اعتقادات مهری برمی‌گردد.

میرشکرایی افزود: موضوع دیگر تفال است، امروز فال حافظ گرفته می‌شود اما در گذشته به انواع مختلفی تفال می‌زدند. ممکن است صورت این کردارها تغییر کرده باشد اما ماهیت و کارکرد آن یکی است. تفال را در واقع باید آرزوخواهی دانست.

این پژوهشگر درباره تحریف آیین ها از جمله یلدا گفت: باید آداب جشن شب یلدا را به جای آورد و نباید این مراسم را طوری برگزار کنیم که فراموش شودکه فلسفه شب یلدا چیست. جشن یلدا جشنی برای همنشینی با خانواده و بزرگتر‌ها‌ست، نباید این موضوع را فراموش کنیم. رنگ سرخ، نماد جشن یلداست و این هم نباید به دست فراموشی سپرده شود. اضافه کردن رنگ‌هایی که ربطی به یلدا ندارد یا تلاش برای برگزاری این جشن به شکل کریسمس از جمله اتفاقاتی است که گاهی رخ می‌دهد. باید دقت داشت تحریف و تغییر در آیین صورت نگیرد.