ای نفت! به کجا چنین شتابان؟

در جریان تحولات اخیر خاورمیانه و بالا گرفتن اختلاف بین ایران و عربستان قیمت نفت با نوسانهایی روبرو شد و باعث شد تا شماری از تحلیل‌گران انتظار افزایش قیمت نفت و رسیدن آن به مرز 70 دلار تا انتهای سال جاری و سال 2018را مطرح کنند ولی صندوق بین‌المللی پول قیمت نفت در سال 2018 میلادی را بین 50 تا 60 دلار امریکا پیش بینی کرده است. این پیش‌بینی با توجه به تحولات سیاسی خاورمیانه و نظرات بحث برانگیز دونالد ترامپ در مورد پیمان‌ها و توافق‌های جهانی ارایه شده است.

اما قیمت نفت را می‌توان از منظر دیگری هم مورد مطالعه قرار داد و ان قیمتی است که برای کشورهای نفت خیز و صادرکنندگان مطلوب است. قیمتی که با آنمی توانند از مشکل کسری بودجه بکاهند و نیازهای جاری کشور را تامین کنند. قیمتی که در اصلطلاح اقتصادی به ان قیمت سربسری نفت می گویند.

سایت اویل پرایس قیمت سربسری نفت برای کشورهای خاورمیانه به خصوص کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را مورد بررسی قرار داده است.

طبق این گزارش عربستان توانسته است قیمت سربسری نفت را به شدت کاهش دهد و از وابستگی بودجه به درامد نفتی بکاهد. در نتیجه اقتصاد این کشور تحت تاثیر نوسانهای قیمت نفت آسیب کمتری متحمل خواهد شد.

طبق این گزارش عربستان سعودی برای اینکه بتواند هزینه های جاری کشور را تامین کند و کسری بودجه اش را در سال 2018 میلادی به صفر برساند نیاز دارد، نفت را با قیمت ۷۳.۱۰ دلار به فروش برساند. این در حالی است که در براورد سال 2016 صندوق بین المللی پول قیمت سر بسری نفت برای کشور عربستان برابر با ۹۶.۶۰ دلار امریکا اعلام شده بود.

عربستان کشوری است که بیشترین کاهش در قیمت سربسری نفت را تجربه کرده است و دلیل ان سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصادیوکاهس وابستگی بودجه به نفت بود.

اما با وجود موفقیت عربستان در کاهش قیمت سربه سری ،ولی این کشور پایین‌ترین قیمت سربه سری نفت در منطقه را ندارد. در سال 2018 میلادی قیمت سربسری نفت برای کویت برابر با ۴۶.۵۰ دلار و برای قطر برابر با ۴۶.۸۰ دلار امریکا خواهد بود.

اهمیت این مساله در عملکرد بودجه کشورهای صادرکننده نفت است. در صورتی که نفت که اصلی ترین منبع درآمد در بودجه است با قیمت پایینی به فروش برسدبرای تامین هزینه های کشور باید از ذخایر مالی دیگر استفاده شود. در این حالت درامد کمتر از هزینه است و دولت با کسری بودجه روبرو می شود.

کسری بودجه در کشورهای صادرکننده نفت خاورمیانه در سال 2016 برابر با ۱۰.۶ درصد تولید ناخالص داخلی بود،این در حالی است که در سال 2014 میلادی یعنی سالی که ما شاهد رسیدن قیمت نفت به مرز 130 دلار هم بودیم، کسری بودجه در این کشورها برابر با ۱.۱ درصد تولید ناخالص داخلی بود.

به دنبال افزایش تدریجی قیمت نفت در سال 2017 میلادی و تلاش کشورهای نفت خیز برای کاهش وابستگی بودجه به نفت و درآمد حاصل از آن، پیش بینی می‌شود کسری بودجه در کشورهای خاورمیانه به مرز 5 درصد تولید ناخالص داخلی تنزل پیدا کرده باشد و در خوش‌بینانه‌ترین حالت در همین سطح باقی خواهد ماند.

البته باید در نظر داشت که تنها قیمت پایین نفت باعث کسری بودجه در این کشورها نشده بود، بلکه افت نرخ رشد اقتصادی هم زمینه را برای کاهش منابع درآمدی دیگر این کشورها فراهم کرده بود.

طبق گزارش‌ صندوق‌بین‌المللی پول در فاصله سالهای 2000 تا 2015 میلادی متوسط نرخ رشد اقتصادی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس برابر با ۶.۷ درصد بود در حالی که در فاصله سالهای 2015 تا 2020 میلادی به کمتر از ۳.۴ درصد تقلیل خواهد یافت.

مساله مهم دیگری که در این گزارش به آن اشاره شد، این است که هیچ یک از کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا که اقتصادهای وابسته به نفت دارند برای حمایت از اقتصاد خود در زمانی که منابع نفت شان تمام می شود برنامه ریزی نکرده‌اند و این مساله بسیار نگران کننده است.