پارس؛
آغاز دور جدید تغییر قیمت و شیوه توزیع بنزین/ اشتباه زنگنه بر تک‌نرخی شدن بنزین و حذف کارت سوخت
اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین بر بستر کارت سوخت بین سال‌های 86 تا 93 موجب شد تا مصرف این فرآورده نفتی به‌رغم 2/2 برابر شدن تولید خودرو در کشور کنترل شود، به‌گونه‌ای که مصرف بنزین کشور در سال 93 کمتر از مصرف این فرآورده نفتی در سال 85 بود.
پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- محمود سحابی- اظهارات بیژن زنگنه، وزیر نفت در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما درباره راهکارهای کاهش مصرف بنزین به‌خوبی نشان داد که باید منتظر افزایش قیمت این فرآورده پرطرفدار نفتی در ماه‌های ابتدایی دولت دوازدهم باشیم.
وزیر نفت که یکشنبه‌شب در این برنامه تلویزیونی حضور پیدا کرده بود، ضمن اشاره به افزایش 5/8 درصدی مصرف بنزین و با تاکید بر اینکه سهمیه‌بندی را در کاهش مصرف آن موثر نمی‌داند، گفت: «بهترین راه‌حل آن است که خودروهای کم‌مصرف تولید کنیم و حمل‌ونقل عمومی را هم گسترش دهیم. البته قیمت‌گذاری بنزین هم بسیار مهم است و دو سال است که قیمت این فرآورده نفتی دست نخورده است و این علامت خوبی نیست.»
بر همین اساس می‌توان پیش‌بینی کرد که بهار سال آینده، شاهد افزایش قیمت بنزین باشیم و البته بازگشت سهمیه‌بندی این فرآورده نفتی هم چندان دور از ذهن نیست، به‌خصوص اگر روحانی تصمیم بگیرد وزیر نفت دولت دوازدهم فردی غیر از زنگنه باشد یا مجلس دوازدهم به این گزینه رئیس‌جمهور برای تصدی پست وزارت نفت رای اعتماد ندهد.
اواسط هفته قبل و بعد از انتشار گفت‌وگوی «ایسنا» با شاهرخ خسروانی، معاون مدیرعامل شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، موضوع رشد شتابان مصرف بنزین و در نتیجه، احتمال افزایش قیمت و بازگشت سهمیه‌بندی این فرآورده نفتی به یکی از موضوعات اصلی رسانه‌ای کشور تبدیل شد.
اواسط هفته گذشته (26 تیر)، خسروانی در مصاحبه با «ایسنا» گفت: «متوسط میزان مصرف بنزین در کشور بعد از ماه مبارک رمضان به بیش از 83 میلیون لیتر رسیده است و کاهش هم پیدا نمی‌کند که یک امر غیرعادی است. پیش‌بینی افزایش مصرف در حد پنج درصد بود که در حال حاضر به بالای 9 درصد رسیده است.»
سه روز بعد و همزمان با بازتاب قابل توجه اظهارات خسروانی درباره رشد شتابان و غیرعادی مصرف بنزین در رسانه‌ها، منصور ریاحی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در مصاحبه با خبرگزاری صدا و سیما ضمن اشاره به رشد مصرف ماهیانه بنزین در فروردین تا تیر امسال در مقایسه با مدت مشابه سال قبل گفت: «در ماه تیر به دلیل آغاز فصل مسافرت‌ها و با توجه به افزایش مصرف بنزین روزانه 84 میلیون لیتر بنزین مصرف می‌شود که در مقایسه با تیر سال گذشته 10 میلیون لیتر بیشتر است. هم‌اکنون برای تامین بنزین مصرفی مشکلی نداریم اما قطعا این روند تا حدی می‌تواند پیش برود، چون علاوه‌بر استفاده کامل از توان داخلی هم‌اکنون از بخشی از ذخایر و واردات برای تامین این مقدار بنزین استفاده می‌کنیم. چنانچه نتوانیم این روند صعودی مصرف بنزین را کنترل کنیم دولت و مجلس باید مصوباتی درخصوص تغییر قیمت یا سهمیه‌بندی داشته باشند و ما به‌عنوان مجری تنها اجراکننده سیاست‌ها هستیم. با اینکه اکنون پاسخگوی نیازهای کشور هستیم، چنانچه مورد خاصی پیش بیاید مدیریت کلان کشور در این زمینه باید تصمیم‌گیری کند. دولت اکنون در قبال سوخت یارانه سنگینی می‌پردازد، در صورتی که قیمت سوخت بسیار بالاتر از این نرخ‌هاست و این موضوع کار کارشناسی می‌خواهد. قیمت بنزین دو سال است که ثابت مانده و ارزانی بنزین باعث شده است به نوعی شاهد افزایش بی‌رویه مصرف بنزین باشیم.»
همان‌طور که انتظار می‌رفت مصاحبه ریاحی بازتاب زیادی در جامعه و به‌خصوص فضای رسانه‌ای داشت و به معنای ارائه پیشنهاد افزایش قیمت با بازگشت سهمیه‌بندی بنزین از طرف وزارت نفت به دولت قلمداد شد. به همین دلیل، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران به سرعت درباره این موضوع واکنش نشان داد و ابتدای هفته جاری در مصاحبه با «فارس» گفت: «هرگز ما نمی‌توانیم پیشنهاد‌دهنده چنین مواردی به دولت یا مجلس باشیم. شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی تنها مجری قانون است و هر تصمیمی که از سوی مجلس و دولت اتخاذ شود اجرا خواهد کرد و ما پیشنهاد‌دهنده نیستیم. تاکنون نیز چنین بحث‌هایی مطرح نشده است و در قانون بودجه سال 96 نیز افزایش قیمت یا سهمیه‌بندی نیز نیامده است.»
حتی ساعاتی قبل از حضور زنگنه در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری، عباس کاظمی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در گفت‌وگو با «ایرنا» با بیان اینکه افزایش 5/8 درصدی مصرف بنزین، یک رشد غیرطبیعی به شمار نمی‌رود، گفت: «سهمیه‌بندی بنزین مطرح نیست. موضوع افزایش قیمت نیز مطرح نیست و ما چنین درخواستی را ارائه نکرده ایم.»
اظهارات کاظمی درباره غیرطبیعی نبودن رشد مصرف بنزین در سال جاری دقیقا برخلاف اظهارات معاونش (خسروانی) درباره این موضوع بود و نشان می‌داد که دولت قصد دارد برای پایان یافتن مباحث رسانه‌ای درباره رشد شتابان مصرف بنزین و به‌خصوص افزایش احتمالی قیمت یا بازگشت سهمیه‌بندی آن، صورت مساله را پاک کند.
اما این پایان کار نبود و همان‌طور که در ابتدای متن اشاره شد وزیر نفت در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری که یکشنبه‌شب پخش شد، ضمن اشاره به افزایش 5/8 درصدی مصرف بنزین و تاکید بر قابل پیش‌بینی بودن آن، هم بر اعتقاد شخصی خود مبنی‌بر عدم تاثیرگذاری سهمیه‌بندی این فرآورده نفتی بر کاهش مصرف آن اشاره و هم بر ضرورت اصلاح قیمت بنزین به‌عنوان یکی از راهکارهای کاهش مصرف آن تاکید کرد.
کارشناسان هم مثل وزیر نفت و معاونش (کاظمی) اعتقاد دارند رشد شتابان مصرف بنزین در سال جاری قابل پیش‌بینی بود اما برخلاف مسئولان ارشد وزارت نفت، این امر ارتباط زیادی با رشد میزان تولید خودرو یا رشد اقتصادی کشور ندارد، بلکه به دلیل سیاست اشتباه این وزارتخانه مبنی‌بر تک‌نرخی شدن بنزین در خرداد 94 بوده است؛ سیاستی که به معنای حذف سهمیه‌بندی این فرآورده نفتی و مرگ تدریجی کارت سوخت بود. در واقع، اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین بر بستر کارت سوخت بین سال‌های 86 تا 93 موجب شد تا مصرف این فرآورده نفتی به‌رغم 2/2 برابر شدن تولید خودرو در کشور کنترل شود، به‌گونه‌ای که مصرف بنزین کشور در سال 93 کمتر از مصرف این فرآورده نفتی در سال 85 بود. در واقع، با اجرای این طرح هم علاقه مردم به کنترل مصرف خود افزایش یافت، هم مصرف CNG به‌عنوان سوخت جایگزین، گسترش زیادی پیدا کرد و هم جلوی قاچاق بنزین تا حدود زیادی گرفته شد. با این وجود، با تصمیم غیرکارشناسی وزارت نفت دولت یازدهم مبنی‌بر تک‌نرخی شدن بنزین، این روند مناسب کنترل مصرف این فرآورده نفتی متوقف شد و نرخ رشد مصرف بنزین به‌شدت افزایش یافت. بر همین اساس هم نرخ رشد مصرف بنزین در سال 95 به 1/5 درصد رسید و در چهار ماه ابتدایی امسال هم به 5/8 درصد رسید و این در حالی بود که این رقم در سال 94، 1/2 درصد و در سال 93، 7/1 درصد بود.
وقتی هیچ کاری با برنامه و کارشناسی شده انجام می شود این است نتیجه و هر تصمیمی هم که می گیرند به ضرر قشر مظلوم و زیر فقر است