دستاوردهای برجام را می توان تقریبا همان هیچ نامید

آمریکای ترامپ با آمریکای اوباما برای ایران هیچ تفاوتی ندارد. هر دوی آنها به دنبال حذف و براندازی ایران بودند و هستند اما روش های گاها مختلفی را در پیش می گیرند. حال در دومین سالی که برجام به امضا رسید، بسیاری از حقایق روشن شده و دولتمردان ایرانی که برای مذاکرات مستقیم هسته ای با آمریکا و توافق هسته ای، گل و شیرینی پخش می کردند، خود به زبان گویای عدم پایبندی واشنگتن به توافق و احتمال خروج کشور از آن تبدیل شده اند. اما این اتفاق بسیار دیر افتاد، چرا که منتقدان از همان آغاز نیز چنین روزهایی را پیش بینی می کردند.

در ایامی که رهبر معظم انقلاب در بیاناتی عنوان می کردند که راه مذاکره بسته نیست اما مشخص است که آمریکا به آن پایبند نخواهد بود، عده ای در داخل و در دولت این گزاره را به پای بدبینی مفرط نظام به واشنگتن نوشتند.

هدف این بود تا آنچه حکیم در خشت خام می بیند را روزگاری برخی در آینه ببینند. آمریکا تا آخرین دقایق برای تایید پایبندی ایران به برجام، صبر کرد اما به محض تایید آن، وزارت خارجه آمریکا تایید کرده که در حال بررسی بستن دفتر "اِعمال توافق برجام" است. دفتر اعمال برجام در پی نهایی شدن این توافق در دور دوم ریاست جمهوری باراک اوباما در وزارت امور خارجه آمریکا شروع به کار کرد.

حال این به کنار، قراری که دولت با مردم برای گشایش های اقتصادی و مالی گذاشته بود، نه تنها خبری از آن نشد که دستاوردهای برجام را می توان تقریبا همان هیچ نامی. تا جاییکه نزدیک به دو سال از برجام گذشته بود که محمد لاهوتی، نماینده مجلس دهم در خبری اعلام کرد که بعد از اجرای برجام حتی بانکهای پاکستانی هم با ایران کار نمی‌کنند!

اما مشخص نیست چرا وقتی برخی از مقامات ایرانی به آمریکا می روند، لحنشان متفاوت می شود و گزاره هایی را بیان می کنند که حرف دل منتقدان شان در سال های اخیر بوده است. برای مثال، ولی الله سیف، رئیس بانک مرکزی در سال گذشته در کنفرانسی درآمریکا از تقریبا هیچ برجام رونمایی کرد. سخنی که در داخل با واکنش تند رسانه های حامی دولت روبه رو شد و حتی وی را مورد بازخواست قرار دادند.

این داستان در یک هفته اخیر شدت یافته و محمدجواد ظریف که در آمریکا به سر می برد در اظهاراتی بی سابقه حتی از خروج ایران از برجام سخن گفته است. لحن و ادبیات مقامات دولتی در هفته های اخیر درباره برجام ونقض آن بسیار شبیه به منتقدان آن و حتی دیدگاه مقامات دولت های نهم و دهم شده است!

وزیر امور خارجه ایران در سخنانش در آمریکا عنوان داشته که در آغاز گمان می کرده که برجام زمینه تعامل و گفتگوی بیشتر با آمریکایی ها را خواهد گشود اما اینک صرفا به اجرای برجام راضی شده و در عنی حال عنوان کرده که به گزینه خروج از برجام نیز فکر می کند.

وزیر خارجه در مصاحبه با نشریه آمریکایی نشنال اینترست گفته: " اگر مساله نقض یا آنچه در متن توافق هسته‌ای عدم اجرای قابل توجه تعریف شده است، باشد، ایران گزینه‌های دیگری را شامل خروج از توافق هسته‌ای پیش رو دارد." وی همچنین در شورای روابط خارجی با انتقاد تندی به لفاظی های ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، ماتیس، وزیر دفاع و تیلرسون، وزیر خارجه امریکا واکنش نشان داده و به آنها توصیه کرده کا به چنین اظهاراتی خود را مسخره نکنند! ظریف نسبت به حمایت های آمریکا از عربستان که با هدایت این کشور داعش به مجلس ایران حمله کرد، انتقاد کرده و به طور کلی لحن وزیرخارجه ایران پس از 4 سال اینک تا حدودی واقع بینانه تر شده است.

چنین اظهاراتی از زبان وزیرخارجه کشورمان درست 2 سال پس از برجام را می توان اعتراف دیرهنگام ظریف به نواقص برجام و بدعهدی ها آمریکا دانست. زمانیکه وی در مجلس شورای اسلامی برای دفاع از توافق هسته ای به همراه علی اکبر صالحی حضور یافته بود؛ با قسم و آیه از برجام و رفع تحریم ها سخن گفتند.

ظریف در سخنانی در 30 تیرماه 94 در مجلس گفته بود:" در مورد تحریم‌ها؛ تحریم‌های اقتصادی و مالی در حوزه‌های بانکی، مالی، نفتی، گازی، پتروشیمی، تجاری، بیمه و حمل و نقل که به بهانه هسته‌ای توسط اتحادیه اروپایی و آمریکا وضع شده است در ابتدای توافق به طور کامل لغو و متوقف می‌شود... ده ها میلیارد دلار از درآمدهای نفتی و... که از چند سال گذشته به دلیل تحریم ظالمانه آمریکا در خارج از کشور مسدود شده است به خزانه این مرز و بوم باز خواهد گشت... تحریم های مرتبط با هسته‌ای به طور کامل در روز توافق لغو و در روز اجرایی شدن عملاً برداشته می‌شوند. تحریم های موشکی از ابتدا به محدودیت و بعد از مدت معینی برداشته خواهد شد... دوستان روند باز گرداندن تحریم ها روند آسانی نیست و برای کشوری که قصد داشته باشد تحریم ها را با بهانه گیری بردارد هزینه سنگینی خواهد داشت. سیل ورود بنگاه های اقتصادی به ایران برای سرمایه گذاری بزرگترین مانع به چنین اقدامی خواهد بود."

حال پس از گذشت دو سال و مروری بر اظهارات مقامات دولتی در آستانه برجام، با تناقضات متعددی روبه رو می شویم. ولی تجربه برجام و مذاکره با غرب به خصوص آمریکا، امتحانی سخت و پرهزینه برای ملت و کشورمان بود و درس عبرتی برای کسانی است که سال های سال است، مرغ شان یک پا داشته و مذاکره مستقیم با آمریکا را چاره ساز مشکلات سیاست خارجی ایران و در نتیجه گشایش اقتصادی می دانستند.

در همان ایامی که برجام منعقد شد، آمریکا با تصویب تحریم هایی عملا برجام را نقض کرد اما گوش شنوایی در دولت دیده نمی شد تا به مقابله با آن بپردازد و با توجیهاتی تحریم ها را نامرتبط با توافق می دانستند. بسیاری از تحریم های هسته ای در بخش مالی و تجاری با قوانین جدیدی در آمریکا علیه کشور بازگشته اند و آقای ظریف باید توضیح دهد این بازگشت تحریم ها چه هزینه ای را برای واشنگتن در برداشته است!

با فشار ایمیلی و اظهارات تند و انتقادی در آمریکا در مقابل رسانه ها، هیچ تغییری در سیاست های خصمانه آمریکا ایجاد نمی شود و چه اوباما و چه ترامپ، یکی با خنده و دیگری با زبان تند، همان سیاست های محدود کننده را اجرا می کنند.

بنابراین در آستانه تشکیل دولت دوازدهم به نظر می رسد مسیر و روندها می بایست تغییر کند و به جبران اشتباهات پرداخت. راه حل بهبود اوضاع اقتصادی و معیشتی مردم در همان سیاست های اقتصاد مقاومتی است، هرچند 4 سال این سیاست ها اسیر بازی مذاکره و رفع صوری تحریم ها ماند.