«سند 2030» هرگز برای اجرا ابلاغ نشده است

سازمان سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی طی بیانیه‌ای اعلام کرد: در ماه های اخیر برخی از اخبار پیرامون تضعیف ارزش های اسلامی و انقلابی در کتاب های درسی و برنامه  آموزشی، در فضای مجازی و رسانه ای و برخی از سخنرانی ها و اظهار نظرها منتشر شده است، و به بهانه سند 2030 یونسکو نیز این فضا را تشدید کرده اند.

لذا برای روشن شدن موضوع و رفع نگرانی های احتمالی توضیحات ذیل را به استحضار ملّت شریف ایران می رسانیم.

1 نظر به اهمیت و جایگاه برنامه های درسی و تربیتی، این سازمان راهبردهای کلان خود را بر اساس سیاست های کلی نظام و اسناد بالادستی همانند سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، نقشه جامع علمی، سیاست های مهندسی فرهنگی و برنامه های توسعه پنج ساله اجتماعی، سیاسی، فرهنگی مصوب مجلس شورای اسلامی تنظیم می کند و نظرات و سلیقه های گروهی و یا شخصی در تولید و تدوین برنامه ها امکان مداخله نمی یابند.

2 توجه به ارزش های اسلامی، ملّی و انقلابی از اهم دغدغه‌های سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی و کارشناسان و مؤلفان کتاب های درسی است. روند عملکرد سازمان در پرداختن به ارزش ها در عرصه کتاب های درسی حاکی از توجه جدّی و روبه رشد به این امر است. نشانه این توجه پایبندی به ارزش هایی همانند «دفاع مقدس»، «فرهنگ ایثار و شهادت»، «امام(ره) و رهبری و ولایت فقیه»، «بیداری اسلامی، انسجام ملّی و اتحاد اسلامی، استکبار ستیزی»، «امامت و غدیر و انتظار»، «نماز و فرایض دینی»، «فرهنگ و تمدن ایران و اسلام» و بسیاری از مباحث دیگر در کتاب های درسی و مجلات آموزشی است و در یک مقایسه کمی می‌توان اذعان کرد که پرداختن به ارزش های هویت ساز و اخلاقی ارتقاء بخش امنیت و اقتدار ملی در کتب و سایر تولیدات سازمان تا کنون هرگز از چنین وسعتی برخوردار نبوده است، مضافاً اینکه کیفیت طرح این ارزش ها نیز بسیار بهبود یافته است.

3 به صراحت اعلام می دارد که سند 2030 هرگز به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی برای اجرا ابلاغ نشده است و برنامه ریزی های درسی و آموزشی بر اساس برنامه پنج ساله خود سازمان مبتنی بر سند تحول بنیادین و منطبق با سند برنامه درسی ملّی از گذشته که هیچ نسبتی با سند 2030 ندارد انجام شده است.

4 خبرهایی که درباره برخی تغییرات و یا حذف  و جابجایی مطالب در کتاب های درسی منتشر شده است برخی به طور کلّی خلاف واقع بوده و برخی دیگر گزارش ناقص و یا ناروا از واقعیت است که ذیلا بدان اشاره خواهد شد.

یادآور می شود در گستره وسیع پرداختن به ارزش ها و یا سایر موضوعات در کتاب های درسی، گاهی ممکن است به اقتضای کار و با توجه به جداول توزیع محتوا و نیازهای جدید، نحوه پرداختن به یک موضوع تغییر کند و یا دستخوش تغییر احسن شوند، آنچه مهم است اینکه حفظ خط اصلی و سیاست کلّی و ارتقای سطح کیفی و کمی مطالب ارزشی پیوسته به صورت منسجم و ساختارمند بوده و تمامی تلاش ها در جهت تحقق همین امر مبذول می گردد:

در ذیل به نمونه هایی از شایعات و خبرها اشاره می شود.

الف: شایعه حذف فرهنگ شهادت و ایثار و درس شهید فهمیده از کتاب های درسی:

نام و داستان شهید فهمیده از کتاب های درسی حذف نشده است و در کتاب های درسی فارسی پایه سوم ابتدایی، هدیه آسمانی پایه ششم ابتدایی و کتاب جدیدالتألیف پایه هفتم از شهید فهمیده به روش های متنوع یاد شده است. تغییر عنوان درسی در کتاب هدیه آسمانی پایه ششم که به دلیلی موجّهی انجام گرفته است مایه اشتباه یا بهانه برخی از افراد شده است. در حالی که درس قبلی همان هدف، محتوا و رویکرد امّا با توسعه بیشتر در فعالیت ها و افزایش تصویر و متن ارائه شده است و جمله معروف امام رحمة الله علیه و بسیج دانش آموزی و روز شهادت شیهد محمدحسین فهمیده، کتاب مطالعات اجتماعی به پایه هفتم منتقل شده است.

ب: حذف فلسطین از کتاب های درسی

این خبر نیز نادرست است. موضوع جهان اسلام با تأکید اصلی بر مسئله فلسطین و پیشینه تاریخی آن تا زمان حاضر به صورت مبسوط برای اولین بار از سال تحصیلی 1394 در کتاب درسی مطالعات اجتماعی هشتم آورده شده است.

ج: جرح و تعدیل در کتاب درسی مطالعات اجتماعی پایه نهم 9695 نسبت به سال تحصیلی 95 94 یادآور می شود.

به طور کلی اولین چاپ کتاب درسی از جمله کتاب مطالعات اجتماعی چاپ 1394، آزمایشی تلقی می شود و پس از اجرای یکسال، با انجام پژوهش و دریافت بازخورد از معلمان و دبیرخانه کشوری، اصلاحاتی بر روی محتوای کتاب ها اِعمال می گردد.

در این کتاب نیز پس از اخذ گزارش از گروه های آموزشی استان‌ها، اصلاح برخی متون و ضرورت تعدیل حجم محتوای کتاب به منظور تناسب بیشتر با ساعات آموزشی در نظر گرفته شده و ظرفیت و توان دانش آموزان این پایه تحصیلی و همچنین فرصت زمانی بیشتر برای آموزش عمیق و پایدار مطالب، در دستور کار قرار گرفت. شورای بازنگری مرکب از متخصصان و مؤلفان و معلمان و نماینده دبیرخانه کشوری در محورهای مربوط به جرح و تعدیل و کاهش حجم موارد زیر را ذکر کردند:

جرح و تعدیل و کاهش حجم در هر سه بخش کتاب جغرافیا، تاریخ و مدنی انجام گیرد. (متأسفانه منتقدان در گزارش خود جرح و تعدیل سایر بخش ها را ندیده و جرح و تعدیل محتوا فقط در بخش تاریخ کتاب و آن هم بخش های خاص را مدنظر قرار داده اند.)

جرح و تعدیل مطالبی که لازم است دانش آموزان در دوره دوم متوسطه (دبیرستان) بخوانند یا هم اکنون نیز در این دوره تدریس می شود.

جرح و تعدیل مطالبی که در پایه های قبل یا سایر کتاب های همین دوره و پایه مطرح شده و جنبه تکراری دارد و حجم آن انجام آزمون را برای دانش آموزان مشکل می کند.

جرح و تعدیل مطالبی که در کادرهای بیشتر بدانیم و برای مطالعه درج شده و حجم زیاد آن سفید خوانی کتاب را تحت الشعاع قرار داده و موجب می شود دانش آموزان از نظر بصری خسته شوند و قادر به مطالعه نباشند.

کاستن از مطالبی که مستقیماً در مفاهیم اصلی کتاب نقشی ندارند.

متأسفانه برخی از منتقدان، آن دسته از مطالب و محتوای ارزشی و انقلابی را که به کتاب جدید اضافه شده، ندیده اند. برای مثال اینکه پس از کودتای 28 مرداد، حکومت پهلوی قانون ملی شدن صنعت نفت را نادیده گرفت و فروش نفت را به شرکت های انگلیسی و آمریکایی واگذار کرد (ص 97 چاپ جدید 1395) نمونه ای از اضافه شدن مطالب انقلابی است. همچنین تصاویر رزمندگان اسلام در جبهه های جنگ و همکاری زنان در پشت جبهه و یا تصویر تشییع پیکر حضرت امام(ره) که جمعیت انبوه میلیونی را نشان می دهد اضافه شده است و این در حالی است که در کتاب قبلی تصویر، چنین عظمتی را نشان نمی داده، در این کتاب علاوه بر درج تصویر حضرت امام خمینی(ره) 7 مورد در متن، تصویر مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای 4 مورد در متن، توصیه های مقام معظم رهبری درباره رابطه دولت و ملت و اقتصاد مقاومتی، بحث پیرامون ولایت فقیه، وظایف و اختیارات رهبری، تصویر شهید مطهری، شهید مدرس، شهید شیخ فضل الله نوری، شهید بهشتی، شهید باهنر، مرحوم میرزای شیرازی و مرحوم شیخ بهایی مطالبی در ذیل آنها همگی حکایت از ارزش گذاری و تجلیل از شخصیت های انقلابی و روحانیت معظم دارد که متأسفانه نادیده گرفته شده است.

پیامدهای منفی فضاسازی خلاف واقع رسانه ای

گرچه عده ای از روی مثبت اندیشی، ایجاد این جوّ و فضاسازی رسانه ای را نشانه ای از حساسیت جامعه به حفظ ارزش های انقلابی و دفاع مقدس دانسته و شاید حتی به قصد خیر به آن دامن زدند ولی آنچه مسلّم است، آنان به این نکته ظریف و مهم توجه نکرده‌اند که ایجاد چنین فضای نگران کننده با حجم وسیعی از مطالب نادرست و خلاف واقع منجر به تشویش افکار عمومی و ایجاد دل نگرانی در دوستداران انقلاب اسلامی و خانواده ها خواهد شد و از سوی دیگر کسانی که به تعبیر مقام معظم رهبری از خارج به دنبال بی اعتبارسازی و از چشم انداختن نظام تعلیم و تربیت رسمی هستند، فرصت این را می‌یابند تا با القای یأس و ناامیدی نسبت به کار آمدی نظام ایجاد تردید کرده و سطح اعتماد مردم و خانواده ها را به آموزش و پرورش کاهش دهند.

بدیهی است این سازمان مدّعی عدم اشکال و یا نقص احتمالی در کتاب های درسی نیست و همیشه از نقدهای سازنده استقبال کرده و از نظرات منتقدان به ویژه معلمان گرانقدر در اجرای آزمایشی در اولین سال ارائه درس، بهره می‌گیرد.

امیدوار است منتقدان محترم اعم از صاحب نظران، رسانه ها با عنایت به حساسیت موضوع و زمان، در فضایی منطقی بدون هیجان های زودگذر سیاسی و جناحی با نقد و ارائه نظرات سازنده دستگاه تعلیم و تربیت را یاری رسانند.