همه چیز درباره یک بیماری عصبی رایج در ایران

پارس به نقل از افکار: متخصصان مغز و اعصاب می گویند بیماری ام اس، ناشی از التهاب غلاف عصبی (میلین) در مغز و ستون فقرات است؛ به طوری که التهاب غلاف عصبی سبب اختلال هدایت پیام عصبی و اعصاب شده و این امر مختل شدن عملکرد حسی، حرکتی، بینایی و سیستم تعادلی و سایر سیستم های عصبی را به دنبال خواهد داشت.

با توجه به اینکه ام اس هم اکنون یکی از بیماری های رایج سیستم اعصاب مرکزی در ایران است، درباره سیر تدریجی این بیماری علائم و نشانه ها و عامل ایجاد کننده این بیماری با دکتر فرزاد اشرافی، استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رئیس دپارتمان مغز و اعصاب مرکز تحقیقات جراحی اعصاب عملکردی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت وگوی کوتاهی انجام شده است که در پی می آید.

سیر تدریجی بیماری ام اس چگونه است؟

بیماری ام اس مراحل مختلفی دارد.

مرحله اول این بیماری عود کننده - فروکش کننده (Relasping-remitting) است؛ حملات غیرقابل پیش بینی و علائم عصبی که در عرض هفته ها و ماه ها به طور ناقص یا کامل بهبود می یابد. این فرم در ابتدای بیماری دیده می شود.

مرحله دوم، فرم پیشرونده اولیه (Primary-progressive MS) است. در این مرحله بیشتر علائم تدریجی پیشرفت کرده و دوره های فروکش کننده علائم وجود ندارد و در افراد بالای ۴۰ سال دیده می شود و ۱۵درصد موارد ام اس را تشکیل می دهد.

مرحله سوم، فرم پیشرونده ثانویه (Secondary progressive MS) است که ابتدا به صورت عود کننده و فروکش کننده شروع می شود و پس از آن علائم پیشرفت می کند و مرحله چهارم این بیماری، فرم پیشرونده - عود کننده است که با پیشرفت علائم همراه با اضافه شدن حملات همراه است.

بیماری ام اس با چه علائم و نشانه هایی بروز و ظهور پیدا می کند و وضعیت این بیماری در بین مردان و زنان به چه صورت است؟

علائم این بیماری متنوع و در افراد مختلف متفاوت است و در هر حمله جدید می تواند علائم جدید ظاهر شود. علائم ابتدایی ام اس، شامل علائم چشمی (از تاری دید ناگهانی مختصر یا کاهش دید شدید) ، علائم حسی به صورت گزگز، مور مور و سوزن سوزن شدن اندام ها و ضعف یا کاهش قدرت عضلات است اما این بیماری علائم دیگری نیز دارد که شامل اختلالات شناختی (اختلالات در حافظه و تصمیم گیری و اختلال در تمرکز) و اختلال ادراری (اختلال در نگهداری و یا تخلیه ادرار) است. خستگی پذیری نیز یکی از علائم شایع در ام اس است. باید توجه داشت که علائم ام اس در گرما تشدید می شود. گیجی و سبکی سر و اسپاسم عضلات و اختلالات جنسی نیز از علائم دیگر این بیماری است.

در فرم عود کننده و فروکش کننده (Relapsing-remitting) خانم ها سه برابر آقایان به این بیماری مبتلا می شوند اما در فرم پیشرونده اولیه آقایان بیشتر از خانم ها مبتلا می شوند. سن شروع این بیماری نیز بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی است و شیوع این بیماری در خانم ها بیشتر از آقایان است.

مختصری درباره شیوع این بیماری توضیح دهید.

شیوع ام اس بر حسب منطقه جغرافیایی و نژاد کشورها متفاوت است. متوسط شیوع ام اس، در جهان۵۰ نفر در هر ۱۰۰هزار نفر است و در ایران از هر ۱۰۰هزار نفر، ۷۰ نفر مبتلا به این بیماری می شوند که البته این میزان در ایران رو به افزایش است.

علت قطعی بیماری ام اس چیست؟ و چه عواملی در ایجاد این بیماری می توانند تأثیرگذار باشند؟

علت قطعی ام اس، ناشناخته است اما عوامل متعددی در ایجاد این بیماری نقش دارند.

در بررسی ها مشخص شده است که عوامل ژنتیک در بروز این بیماری نقش دارند به طوری که ریسک بروز این بیماری در افرادی که یکی از خویشاوندان درجه اول آنها درگیر این بیماری است بیش از سه تا چهاردرصد است و این درحالی است که به طور معمول یک دهم درصد افراد مبتلا به ام اس می شوند. از سوی دیگر، عوامل تغذیه ای مثل مصرف زیاد چربی و کمبود ویتامینD نیز می توانند در ایجاد ام اس نقش داشته باشند.

در مطالعات مشاهده شده افرادی که در تماس با نور مستقیم خورشید هستند کمتر مبتلا به ام اس می شوند خانم هایی که سیگار می کشند ۱.۵ برابر خانم های دیگر مبتلا به ام اس می شوند. درخصوص عوامل جغرافیایی نیز باید گفت که هر چه از خط استوا دور شویم این بیماری شیوع بیشتری پیدا می کند. این بیماری در افراد آسیایی شیوع کمتر و در اروپای شمالی و کشورهای اسکاندیناوی شیوع بیشتری دارد. علاوه بر این، این بیماری، در نژاد قفقازی بیشتر از نژاد آفریقایی است.

تشخیص ام اس چگونه است؟

به خاطر علائم گسترده و متنوع سیستم اعصاب در ام اس، تشخیص آن ممکن است ماه ها یا سال ها پس از شروع علائم به تأخیر افتد. پزشکان مخصوصا متخصصان مغز و اعصاب نیاز به شرح حال دقیق و معاینه مغز و اعصاب دارند.

روش های پاراکلینیکی تشخیص شامل MRI مغز و نخاع با تزریق و بدون تزریق برای رویت و توصیف و محل پلاک های مغزی، تست های الکتروفیزیولوژی شامل پتانسیل برانگیخته چشم و نخاع و گوش و سرانجام بررسی مایع مغزی نخاع برای تشخیص آنتی بادی مربوط به بیماری ام اس است.

مختصری هم درباره راه های درمان ام اس توضیح دهید.

برای درمان حمله ام اس کورتون تزریقی کاربرد دارد که شدت و مدت حمله را کاهش می دهد و برای درمان پیشگیری از حملات ام اس از داروها ی تغییر دهنده سیر بیماری استفاده می شود (Drug modifying Disease) که شامل داروهای انترفرون سیتوتوکسیک بوده که این داروها تا حدودی ممکن است تعداد و شدت حملات را کاهش داده و باعث تأخیر در پیشرفت بیماری شده و تعداد پلاک های مغزی را کاهش دهند.