اشک طلاب از دیدن من در قامت امام خمینی (ره)

 روزهای میانی خرداد سال 68 درتاریخ همه مردم ایران و حتی جهانیان به خوبی مانده است. شور و هیجانی که مردم را از کودک تا پیر و جوان به خیابان‌های تهران کشاند تا بنیان گذار کشورشان را بدرقه خانه ابدی کنند. امام خمینی (ره) با تمامی منش، ویژگی و منویات خاص خود در اذهان همه مردم جهان به یادگار مانده و هنوز هم زنده است. بازیگران بسیاری در نقش ایشان مقابل دوربین رفته‌اند، اما نوع و شیوه پرداخت به زندگی شخصی و اجتماعی امام در سریال «معمای شاه» به کارگردانی محمدرضا ورزی شاخص‌ترین وجه از شخصیت این مرد بزرگ دینی و تاریخی را نشان داد. به همین دلیل گفت‌وگویی با شکرخدا گودرزی بازیگر نقش امام خمینی (ره) در این سریال انجام دادیم که از نظرتان می‌گذرد.

** به شباهتم با امام خمینی (ره) تردید داشتم

وقتی می‌خواستم نقش امام خمینی (ره) را در سریال «معمای شاه» بازی کنم، از نظر بازی تا حدودی خیالم راحت بود، اما از نظر چهره هم من و هم آقای خلج طراح گریم سریال کمی تردید داشتیم. در این بین تنها فردی که به انتخاب خود مطمئن بود آقای ورزی بود. او معتقد بود که حالت چشم‌های من شبیه به امام (ره) است و بعد از تست گریم به حرف ایشان رسیدیم. برای آقای ورزی مهم‌ترین بخش صورت من چشم‌هایم و نوع نگاه کردنم بود که حالت درونی را بیان می‌کند. او نیز تشخصیص داده بود که نوع نگاه من می‌تواند در بین افرادی که برای این نقش کاندیدا شده بودند، نزدیک‌ترین نگاه به نگاه امام باشد و در آن زمان تمامی عناصر کنار هم قرار گرفت و بعد از تست گریم دیدند که به آنچه در ذهن داشتند نزدیک شد. یکی از بزرگان بازیگری می‌گوید چشم بیانگر درون یک بازیگر است و هر آنچه درونت را باور کنی همان به چشم‌هایت می‌آید. اگر یادتان باشد در کودکی اگر کار اشتباهی می‌کردید، مادرتان به شما می‌گفت بگذار به چشم‌هایت نگاه کنم، چراکه چشم هیچ وقت دروغ نمی‌گوید.

** امام خمینی (ره) بهترین نقش دوران بازیم بود

 بازی در این نقش آنهم برای من که سالها در حیطه بازیگری درس داده و آموختم و عمل کردم چالش بزرگ بازیگری بود چراکه ایشان خاطره یک ملت هستند. امام را طیف گسترده‌ای از مردم دنیا می‌شناسند و قرار گرفتن در نقششان ترس و لرز خودش را برای یک بازیگر دارد آنهم از این لحاظ که نتیجه بازی‌اش چه خواهد شد. از طرفی به این دلیل که نقش خیلی خاصی بود، به همان نسبت پذیرش آن نیز سخت بود. در حقیقت بازی کردن در این نقش یک توفیق است که در طول بازیگری یک بازیگر نصیبش می‌شود که نقش رهبر انقلابش و فردی  را بازی کند که قرن بیستم را تحت تاثیر خود قرار داده است و بهترین نقشی است که تا به حال بازی کردم. همه افرادی که باایشان در ارتباط بودند همیشه در برخورد حضوری تحت تاثیر وجد ایشان قرار می‌گرفتند. امام یک ویژگی مهم داشتند و آن این بود که در همه کارها خودشان را به خدا می‌سپردند و به خدا توکل می‌کردند. می‌خواهم بگویم امام به آن دریافت رسیده بودند و جمله تعیین کننده‌ای داشتند: «عالم محضر خداست و در محضر خدا معصیت نکنید». در هر حال امام فیلسوف بودند و اولین فردی هستند که فلسفه را به حوزه بردند و همین یک موضوع قدرت و توانایی می‌خواهد.

** به حرم امام که رفتم، فراموش کردم قرار است به لوکیشن بروم

شبی که قرار بود فردای آن روی برای اولین بار در نقش حضرت امام خمینی (ره) قرار بگیرم تا صبح نتوانستم بخوابم و صبح زود به حرم امام رفتم و یک لحظه آنقدر غرق در فکر شدم که گذر زمان را از یاد بردم و زمانی که به خودم آمدم دیدم دیرم شده و باید به سرعت به محل تصویربرداری سریال «معمای شاه» می‌رفتم.

** احترامی که کارگردان «معمای شاه» به من در لباس امام می‌گذاشت

در تمام مدتی که در این سریال بازی می‌کردم به احترام امام هیچگاه ورزی جلوتر از من قدم برنمی‌داشت و همیشه قبل از قرار گرفتن جلوی دوربین شانه‌هایم را می‌بوسید و عمامه‌ام را درست می‌کرد.

** امام به ملکوت نزدیک شده بود

برای رسیدن به این جهان بینی در دو سال ابتدایی مطالعه میدانی و مشاهده فیلم‌ها را در راس امورم قرار دادم. صحیفه نور، تفسیر سوره حمد، همچنین مطالعاتی در زمینه تبارشناسی سلسله موسوی الخمینی داشتم و مستند ده قسمتی «روح الله» به کارگردانی محمد دبوق لبنانی را حدود پانزده مرتبه دیدم. بعد از آن هیچگاه ارتباطم با نقش قطع نشد. من هنوز هم از گفته‌های ایشان وام می‌گیرم. یادم است دولت موقت دیداری با امام داشت و ایشان درباره خاطره خود از فرانسه و چگونگی آمدن از عراق به کویت و از کویت به عراق و فرانسه گفتند. در این بین جمله‌ای کلیدی داشتند که سر نخ عجیبی برای شناخت‌شان بود: «ما هر جور فکر می‌کردیم کار جور دیگری می‌شد و بنابراین معلوم بود که اصلا خواست خدا دخیل است، من هیچ چیز را برای خودم قائل نیستم و برای شما هم قائل نیستم.» این جمله نشان دهنده این است که ایشان به جایی رسیده بود که از زمین کنده و به ملکوت نزدیک شده بود. در اصل این جمله نگاه ایشان درباره معرفت شناسی را بیان می‌کند. من با این شخصیت زندگی کردم و این که چقدر در من تاثیر می‌گذارد همین بود که به تمامی جمله‌هایشان فکر می‌کردم و از خودم می‌پرسیدم که خاستگاه تمامی این جملات از کجا نشات می‌گرفت. در دوران انقلاب اسلامی اسلامی هفده سال داشتم و به سیاست در جامعه آشنا بودم و روزی که امام به ایران آمدند را به خوبی در خاطر دارم که چه شوری در جامعه برپا شده بود.

** لحن صدایم را به امام نزدیک کردم

برای بازی در این نقش صدا سازی نکردم، اما سعی کردم لحنم را به ایشان نزدیک کنم. هر شخصیتی برای خودش جایگاه صدایی و صدای خاص خود را دارد و این صداها است که آدم‌ها را متفاوت می‌کند. از تقلید فاصله گرفتم و سعی کردم به باور و معرفت شخص نزدیک شوم که همان مجموعه شخصیت یک کاراکتر را با خود حمل می‌کند. حال اینکه نتیجه کار تا چه میزان به حقیقت نزدیک باشد، دیگر دست کارگردان است و در نهایت ورزی به این نتیجه رسید که بهتر است از لحاظ شنیداری دوبله شود. از طرفی جدای از اینکه سالها است با ورزی رفاقت دارم فکر نمی‌کنم هیچ کارگردانی دوست داشته باشد تا کاری بد را روانه آنتن کند. بنابر این به عنوان یک بازیگر این بار به نوعی وظیفه گروهی روی دوشم بود، چراکه شخصیتی را بازی می‌کنم که علاوه بر بازخورد اجتماعی و سیاسی گسترده، نشان دهنده زحمت‌های تعداد بیشماری از آدم‌هایی است که طی 5 سال به طور شبانه روزی فعالیت می‌کنند.

** دیدار با خانواده امام خمینی(ره)

در دیدارهایی که من داشتم، از ایفای نقش رضایت داشتند، همچنین آقای ورزی دیداری با حجت الاسلام والمسلمین سیدحسن خمینی داشتند و قرار بود وی یک روز سر صحنه حضور پیدا کند، اما نیامدند. خیلی دوست داشتم وی هنگام تصویربرداری حضور پیدا می‌کرد. ما در این مسیر با خانم طباطبایی همسر حاج احمد آقای خمینی(ره) سید صادق طباطبایی، آقای سعادتی کارشناس هنری موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) و... دیدار کردیم و اطلاعات بسیار خوبی در اختیار من گذاشتند. یکی از نکات مورد اشاره آقای طباطبایی اهمیت دائمی حضرت امام(ره) به امر نظافت و تمیزی حتی در ایام بیماری بود.

** اشک طلاب از دیدن من در قامت امام خمینی (ره)

یکروز در پنجره معروف خانه امام (ره) نشسته و آماده سخنرانی بودم وقتی گفتند صدا، دوربین، حرکت کمی منتظر شدم تا صدای جمعیت فروکش کند، هنگامی که شروع به سخنرانی کردم، آرام آرام دیدم اشک در چشمان بسیاری از طلاب است و در حال گریه واقعی هستند. هنگامی که سخنرانی تمام شد، چند لحظه سکوت مطلق، خانه امام(ره) را فرا گرفت و در ادامه ناگهان صلوات فرستادند و بعد به آقای ورزی گفتم کاش دوربینی بود که از این زاویه هم تصویر طلبه ها را می‌گرفت.

** عالم محضر خداست و در محضر خدا معصیت نکنید

امام یک ویژگی مهم داشتند و آن این بود که در همه کارها خودشان را به خدا می‌سپردند و به خدا توکل می‌کردند. حتی در جمله‌ای درباره فرعون می‌گویند: فرعون وقتی دید عذاب نازل شد ایمان آورد. اگر آدم تا قبل از اینکه در جریان و اتفاق بدی بیفتد، نسبت به آن معرفتی پیدا کرد، درست است نه اینکه بعد از آن به این فکر بیفتد که ایمان بیاورد. می‌خواهم بگویم امام به آن دریافت رسیده بودند و جمله تعیین کننده‌ای داشتند: «عالم محضر خداست و در محضر خدا معصیت نکنید».در هر حال امام فیلسوف بودند و اولین فردی هستند که فلسفه را به حوزه بردند و همین یک موضوع قدرت و توانایی می‌خواهد.

** همه سکانس‌هایم سخت بود

وقتی در قالب چنین شخصیتی مقابل دوربین قرار گرفتم، دیدم که همه سکانس‌هایم سخت است. وقت‌هایی بود که باید چندین صفحه مونولوگ را از حفظ می‌گفتم و در فضایی هم جمله دو خطی باید می‌گفتم. طبیعی است که سخنرانی دو صفحه‌ای انرژی خاص خودش را می‌طلبد، از جمله سخنرانی درباره کاپیتولاسیون و نصیحتی که به شاه در مدرسه فیضیه می‌کنند، همچنین نمی‌توان گفت سخنرانی در مسجد اعظم و بیت امام و نوفل لوشاتو و ... کدام سخت و کدام راحت بوده و هر مرحله‌ای سختی‌ها  و راحتی‌های خود را دارد. به عنوان بازیگر نمی‌توانم بگویم که دقیقا کدام سکانس سخت بوده است. اما تمام تلاشم را به کار بستم تا هر سکانس را به بهترین شکل اجرا کنم. همه سکانس‌ها به دلم چسبید و اگر اینطور نبود از کارگردان می‌خواستم تا علاوه بر حساسیتی که خود داشت، سکانس را تکرار کند خصوصا برای شخصیتی که به عنوان قهرمان این سریال اهمیت داشتند.

پخش سریال «معمای شاه» به نویسندگی و کارگردانی محمدرضا ورزی و تهیه کنندگی علی لدنی از جمعه 15 آبان سال 94 در شبکه یک آغاز شد. این سریال در 60 قسمت 60 دقیقه‌ای به صورت هفتگی بروی آنتن شبکه یک می‌رفت و از چندین شبکه به فواصل زمانی مختلف بازپخش می‌شد و بعد از مدتی در 24 مهرماه به صورت هر شبی روی آنتن همین شبکه رفت.