معایب ازدواج فامیلی از نظر پزشکی

 ازدواج فامیلی ریسک بروز بیماری‌های ژنتیکی را تقریبا ۲ تا ۵/۲ برابر می‌کند مثلا اگر ریسک بروز بیماری‌ای در دیگر افراد جامعه ۳-۲ درصد باشد، در فرزند حاصل از ازدواج خویشاوندی، به ۶-۵ درصد می‌رسد اما این تصور که هر کس قصد دارد با یکی از خویشاوندانش ازدواج کند، باید آزمایش ژنتیک انجام دهد، اشتباه است.

چه کسانی باید حتما برای مشاوره پیش از ازدواج مراجعه کنند و آزمایش ژنتیک انجام دهند؟

اگر در خانواده دختری و پسری که قصد ازدواج دارند،‌سابقه بیماری‌های خاص و ژنتیکی یا بیماری‌هایی مانند ناشنوایی، نابینایی، عقب‌ماندگی ذهنی یا بیماری‌های چند عاملی مانند دیابت و بیماری‌های قلبی – عروقی وجود دارد، بهتر است این کار انجام شود.

مشاور ژنتیک فقط آگاهی می‌دهد و تصمیم‌گیرنده نیست. البته لازم است بدانید هیچ آزمایش ژنتیکی‌ای در هیچ مرکز معتبر علمی‌ای برای هر نوع ازدواج فامیلی وجود ندارد و این تصور که هرکس قصد دارد با یکی از خویشاوندانش ازدواج کند. باید آزمایش ژنتیک انجام دهد، اشتباه است.

احتمال بروز چه بیماری‌هایی در فرزند پدر و مادری که ازدواج فامیلی داشته‌اند بیشتر است؟

احتمال بیماری‌های مغلوب که برای بروز آنها وجود دو نسخه ژن معیوب لازم است و پدر و مادر حامل نسخه ژن معیوب‌اند ولی بیمار نیستند (مانند ناشنوایی، کم‌شنوایی، عقب‌ماندگی ذهنی، نابینایی و اختلال‌های بینایی) و بیماری‌های نادر که تعداد آنها به ۲ هزار بیماری می‌رسد (مانند بیماری‌های متابولیک)، در فرزند حاصل از ازدواج فامیلی بیشتر است.

علاوه بر اینها، ریسک بروز بیماری‌های چند عاملی مانند دیابت که علاوه بر ژنتیک، محیط هم در بروز آنها تاثیر دارد، افزایش می‌یابد. البته اینکه فکر کنیم اگر با غریبه ازدواج کنیم؛ احتمال ابتلای فرزند‌مان به این بیماری‌ها به صفر می‌رسد، درست نیست. این ریسک در هر حال وجود دارد و ازدواج با خویشاوندان فقط تا حدی آن را افزایش می‌دهد.

چرا با ازدواج فامیلی این ریسک افزایش می‌یابد؟

چون پدر و مادر جد مشترکی دارند و احتمال اینکه ژن‌های مشابه معیوب در بدن آنها وجود داشته باشد و باعث بروز بیماری‌های مغلوب و نادر شود، زیاد است.

احتمال بروز سقط هم بیشتر می‌شود؟

علت سقط در همه موارد کاملا معلوم نیست. واقعیت این است که مدرکی مبنی بر افزایش بیماری‌های شمارش کروموزومی مانند نشانگان داون در ازدواج‌های خویشاوندی وجود ندارد ولی احتمال ابتلای جنین به نشانگان خاص و بیماری‌های نادر کشنده که بعضاً باعث سقط می‌شود، اندکی بیشتر است.

اگر فرزند اول سالم متولد شود، احتمال اینکه فرزند دوم مبتلا باشد، وجود دارد؟

اگر پدر و مادر حامل یا ناقل ژن معیوب اشند،‌احتمال بروز بیماری در هر فرزند به صورت مستقل ۲۵ درصد است ولی اگر والدین حامل ژن شناخته شده نباشند و به صرف ازدواج خویشاوندی بخواهیم ریسک خطر را تعیین کنیم، از فرمول‌های دیگری استفاده می‌شود و تولد فرزند سالم، ریسک بیماری را در فرزند بعد کاهش می‌دهد و برعکس.

ازدواج کسانی که نسبت دور خانوادگی با هم دارند ممی‌تواند باعث بروز نقص ژنتیکی در فرزندشان شود؟

در صورت ازدواج با شخصی از نسل پنجم به بعد، ریسک روز بیماری ژنتیکی با بقیه جامعه تفاوتی ندارد.

معایب غیر ژنتیکی ازدواج فامیلی

دخالت خانواده ها؛ مورد دیگری که می توان درباره ازدواج های فامیلی مطرح کرد که موضوعی روان شناختی است، دخالتی است که در زندگی زوج هایی که تن به ازدواج فامیلی داده اند دیده می شود. بررسی ها نشان می دهد دخالت خانواده ها در زندگی این زوج ها بیشتر از دیگر زوج هاست و از طرف دیگر، گستردگی این دخالت ها هم بیشتر از دیگر زوج هاست و از طرف دیگر، گستردگی این دخالت ها هم بیشتر است؛ توضیح آنکه هم خانواده های زوج ها و هم فامیل در زندگی آنها دخالت می کنند.

در ازدواج‌های فامیلی در مقایسه با سایر ازدواج‌ها نرخ باروری و تولد کمی بالاتر است و میزان سقط تفاوت بارزی ندارد. مرده‌زایی و مرگ نوزاد از جمعیت عمومی بالاتر و شیوع نقایص حین تولد حدود ۳-۲ درصد بیشتر از نوزادان حاصل از ازدواج غیرفامیلی است. هرچند شاید این تفاوت درصدی اندک باشد اما با احتساب آمار موالید سالانه عدد قابل‌توجهی به دست می‌آید.

طلاق در ازدواج فامیلی نه تنها دو نفر و دو خانواده را، که افراد و خانواده های زیادی را تحت الشعاع قرار می دهد. بررسی ها نشان می دهد افرادی که ازدواج فامیلی داشته اند و طلاق گرفته اند، طلاق شان به ایجاد کینه و کدورت و جناح بندی در فامیل منجر شده است.

فقط ازدواج فامیلی  خطرناک است؟

بطور کلی ازدواج بی‌خطر دنیا سراغ نداریم. ازدواج هر فرد با هر فرد غریبه ای احتمال خطری حدود ۲ تا۳ درصد دارد. اینکه فکر کنیم اگر با غریبه ازدواج کنیم؛ احتمال ابتلای فرزندمان به این بیماری‌ها به صفر می‌رسد، درست نیست. این ریسک در هر حال وجود دارد و ازدواج با خویشاوندان فقط تا حدی آن را افزایش می‌دهد.

ازدواج با خویشاوندان بر حسب درجه خویشاوندی متفاوت است. در ازدواج خویشاوندان درجه سه (پسر عمو- دختر عمو و دختر خاله – پسر خاله) که به فراوانی باهم ازدواج می‌کنند، مانع خاصی وجود ندارد به شرط آنکه در شجره فامیلی و خویشاوندان نزدیک دو طرف بیماری شناخته شده ژنتیکی یا عقب ماندگی ذهنی یا ناهنجاریهای عمده وجود نداشته باشد.

به هر حال گر چه اکثر متخصصین ژنتیک برای ازدواج خویشاوندان درجه یک به بالا مانعی نمی بینند ولی در صورت امکان بهتر است قبل از ازدواج با مشاوره ژنتیک، مشورت شود. در این مشاوره اطلاعات طبی مستقیم در زمینه ژنتیک در اختیار بیماران و خانواده‌های آنان قرار داده می‌شود. این مشاوره هر زمان که بعید‌ترین احتمال یک اختلال ژنتیکی در خانواده وجود داشته باشد ضروری است.