چرا یکی از بزرگترین فسادهای مالی تاریخ ایران جیب معلمان را نشانه گرفت

با مشخص شدن فساد مالی 8 هزار میلیارد تومانی صندوق ذخیره فرهنگیان و ورود دادستانی کشور به این ماجرا، برخی افراد برای انجام بازجویی احضار و بازداشت شدند که شهاب‌الدین غندالی ــ مدیرعامل سابق صندوق فرهنگیان یکی از افراد بازداشت شده است. در این پرونده آنچه حائز اهمیت است، وام‌های نجومی است که به 30 فرد خاص با زدوبند و بدون دریافت وثایق لازم اعطا شده است. طبق گفته‌های برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی بین 30 نفری که 8 هزار میلیارد تومان تسهیلات نجومی را گرفته‌اند برخی افراد 500 تا 1000 میلیارد تومان وام برای شرکت‌های صوری دریافت کرده‌اند، این افراد با پشتوانه یک چک وام‌های کلان گرفته‌اند و آن را برای ساخت‌‌وساز و اهداف شخصی خود هزینه کرده‌اند.

بخشی از تخلفات صندوق فرهنگیان بدین شرح است:‌ بیش از 90 درصد تسهیلات پرداختی به اشخاص و مطالبات غیرجاری بانک مربوط به کمتر از 30 ذی‌نفع واحد است. سهم تسهیلات خرد و متوسط از مجموع تسهیلات پرداختی به اشخاص کمتر از 10 درصد است.

در پرونده تخلفات صورت گرفته در بانک سرمایه کاهش مطالبات غیرجاری از طریق تهاتر با املاک یا سایر دارایی‌های مورد نظر بدهکاران صورت می‌گرفت، از سوی دیگر تعداد قابل توجهی از مطالبات کلان مربوط به اشخاصی است که قبلاً سابقه بدحسابی در تسهیلات و تعهدات دریافتی داشته‌اند و از طریق تهاترهای معنا‌دار و تحمیلی دارایی خود، بدهی‌های قبلی خود را تسویه کرده‌اند. کارشناسی املاک افراد در بسیاری موارد با قیمت‌های منطقه‌ای و عرف بازار فاصله مشهود داشته و در رابطه با آنها بزرگنمایی صورت گرفته و بخش قابل توجهی از اسناد و فعالیت‌ها صوری بوده است.

ابعاد تخلفات صورت گرفته در صندوق ذخیره فرهنگیان و بانک سرمایه آنقدر وسیع است که برخی از آن به عنوان بلندترین تخلف مالی تاریخ اخیر ایران یاد می‌کنند همچنین حجت الاسلام غلامحسین محسنی اژه‌ای سخنگوی قوه قضاییه در این رابطه اظهارکرد: هرچقدر انسان در این پرونده جلو می‌رود شاهد تخلفات بسیاری می‌شود زیرا این دو پرونده با هم هستند و حقیقتاً جا دارد دولت و بانک مرکزی یک آسیب شناسی جدی برای چنین پرونده‌هایی انجام دهند که دیگر تکرار نشود.مثلاً چند هزار میلیارد در اختیار برخی افراد قرار گرفته بود بدون اینکه از آنها هیچ ضمانتی بگیرند. آنها نیز این مبالغ را گرفته‌اند و استفاده کردند، بنده که با پرونده‌های متعددی در این حوزه آشنایی دارم هنوز هیچ پرونده‌ای به‌اندازه تخلفات صندوق ذخیره فرهنگیان و بانک سرمایه ندیدم. به‌عنوان مثال سهام و سرمایه‌ای که از افراد دریافت شده مطابق مقررات به آن تسهیلات داده نشده است زیرا طبق قانون با توجه به سرمایه سقفی باید تسهیلات داده شود که در این کار تخلف صورت پذیرفته است که البته این نوع تخلف را متأسفانه در جاهای دیگر نیز شاهد بودیم، یا به افرادی نباید تسهیلات می‌دادند که این تسهیلات را دادند و حتی بیش از حد مجاز داده شده است.

مرتضی حاجی وزیر سابق آموزش‌وپرورش و یکی از اعضای هیئت امنای صندوق ذخیره فرهنگیان معتقد است که در این رابطه دو مشکل جدی وجود دارد، گفت: برخی افراد متهم به قیمت گذاری‌هایی هستند که به صورت دقیق انجام نشده است. از سوی دیگر ضمانت‌نامه بانکی به ارزش 440 میلیارد تومان به نفع برخی افراد صادر شده است که آنها در مجموع 2 میلیون تومان هم سرمایه ندارند.

حال سوال این است که چرا یکی از بزرگترین پرونده‌های فساد تاریخ ایران در صندوق و بانک متعلق به فرهنگیان صورت گرفت؟ آیا تخلفات صورت گرفته در صندوق ذخیره فرهنگیان و بانک سرمایه بدون اطلاع مسئولان مربوطه، هیئت امنای صندوق ذخیره و مسئولان آموزش‌وپرورش بود؟ هیئت امنای صندوق ذخیره فرهنگیان که وزیر و معاون وی و دو وزیر سابق آموزش‌وپرورش در آن عضویت دارند، وظیفه نظارت بر عملکرد صندوق ذخیره را بر عهده دارد اما چرا این نظارت‌ها به صورت دقیق انجام نشده است؟

یکی از مهمترین مواردی که در صندوق ذخیره فرهنگیان به وقوع پیوست اما باز هم از سوی ناظران اصلی آن یعنی هیئت امنا با بی‌توجهی مواجه شد کاهش سود 25 شرکت زیر مجموعه این صندوق در بازه زمانی فعالیت مدیرعامل اسبق- شهاب الدین غندالی- بود، به‌غیر از تخلفات مالی،  صندوق ذخیره در دوران مدیریت غندالی افت سود محسوسی را داشته است که فردی پاسخگوی آن نیست. در زمان مدیریت سه‌ساله وی حداقل 1000 میلیارد تومان کاهش سود وجود داشت در واقع ضرر حداقل 1000 میلیاردی از بابت افت سود به معلمان و اعضای صندوق وارد شده است.

خاطره ذهنی فرهنگیان این جملات فانی را در روز معارفه شهاب‌الدین غندالی به عنوان مدیرعامل صندوق فرهنگیان هنوز به یاد دارد: صندوق ذخیره باید در سه عرصه گام بردارد:‌ نخست، فرهنگیان احساس کنند که سرمایه آنان در صندوق پشتوانه قابل اعتمادی برای دوران بازنشستگی است. دوم  فعالیت‌های صندوق شفاف شود و سوم خدمات مناسب در حین خدمت به اعضا ارائه شود تا فرهنگیان شهد و شیرینی عضویت در صندوق را بچشند.

اما عملکرد مسئولان صندوق ذخیره فرهنگیان طی سه سال گذشته تا چه اندازه شهد عضویت در صندوق ذخیره را به کام فرهنگیان نشانده است؟ اخبار منتشرشده از فساد مالی 8 هزار میلیارد تومانی، وام‌های کلان ویژه آقایان خاص و پاداش‌های میلیونی در صندوق ذخیره تا چه اندازه فرهنگیان را بی‌اعتماد کرده است؟

اگرچه مسئولان جدید صندوق ذخیره فرهنگیان درتلاش برای بازگرداندن اعتماد از دست رفته فرهنگیان هستند و با تغییر اعضای هییت مدیره یا هییت امنا و واریز سود به حساب فرهنگیان سعی در جلب اعتماد آنها دارند اما اینبار جلب اعتماد از دست رفته بسیار دشوار است.

بافت تو در توی صندوق ذخیره فرهنگیان و عدم اعمال نظارت مناسب آن را به مکانی برای فساد تبدیل کرده و در شرایطی که به اذعان نمایندگان مجلس فساد 8 هزار میلیاردی در این صندوق رخ داده است، هیئت امنای صندوق ذخیره و علی‌اصغر فانی وزیر سابق آموزش‌وپرورش باید پاسخگوی تمام ابهامات مطرح شده به فرهنگیان باشند.

نباید غافل شد که بافت تو در توی صندوق ذخیره فرهنگیان و عدم اعمال نظارت مناسب آن را به مکانی برای فساد تبدیل کرده است و عدم نظارت‌ها باعث شد تا واریز 19 میلیارد تومانی ماهانه فرهنگیان به حساب صندوق ذخیره یکی از بزرگترین پرونده‌های فساد مالی را رقم بزند و صندوقی که باید از طریق فعالیت اقتصادی شرکت‌های زیرمجموعه‌اش به معیشت فرهنگیان به ویژه در ایام بازنشستگی کمک می‌کرد این روزها نه تنها خدمات مناسبی را به جامعه هدف خود ارائه نکرده بلکه فرصتی برای سوءاستفاده مالی برخی افراد خاص را رقم زده است.