نگرانی پکن از بهبود احتمالی روابط مسکو و واشنگتن

 روزنامه «نیزاویسیمایا گازیتا» چاپ مسکو، در تحلیلی می نویسد: اظهارات "دونالد ترامپ" رئیس جمهوری جدید آمریکا در مورد احتمال بهبود روابط با روسیه موجب نگرانی مقامات پکن شده است. این کشور مایل نیست که در برابر قدرت  توانای آمریکا تنها باقی مانده و روسیه را از دست بدهد. در این رابطه اظهارات "شی جین پینگ" رئیس جمهوری چین قابل توجه است که به تازگی از لزوم «مشارکت همه جانبه راهبردی و هماهنگی کامل» با مسکو سخن گفته است. 

این روزنامه یادآور شده است: در توافقنامه روسیه و چین مربوط به سال 2001 مسئله «مشارکت راهبردی» مورد تاکید قرار گرفته است. حال آیا تغییر جمع بندی تمایل چین به منزله گسترش همکاری‌ها با روسیه است؟ کارشناسان بر این عقیده هستند که صحبت تنها بر سر نزدیکی محدود در برخی مسائل بین المللی است. هر چینی تحصیل کرده‌ای با شخصیتها و محتوای داستان قدیمی «سه امپراتوری» آشناست. این داستان مربوط به متحد شدن دو امپراتوری علیه سومی است که در ادبیات معاصر چین، از این قدرتها در شکل محور سه جانبه آمریکا-چین-روسیه یاد می شود.

تلاش چین برای نزدیک شدن بیشتر به روسیه

مسئله اینجاست که برخلاف آمریکا، در شبکه های اجتماعی و مطبوعات چین، آنقدر که در مورد امکان تلاش ترامپ برای برهم زدن مشارکت مسکو و پکن صحبت می شود، به موضوع مداخله روسیه در انتخابات آمریکا پرداخته نمی شود. البته مطبوعات رسمی چین خیال مردم را از این بابت آرام کرده اند.  برای مثال خبرگزاری «شین هوا» تحلیلی از روابط روسیه و چین در سال 2016 منتشر نموده که لحن مطلب کاملا مثبت است. در این تحلیل به تقویت تماسها در سطح بالا بین دو کشور و همچنین رشد نه چندان بالای مبادلات بازرگانی اشاره شده است، چرا که در مجموع این رشد در سال 2015 به دلیل کاهش قیمت انرژی و ارزش روبل، کاهش شدیدی پیدا کرده بود.

روزنامه «ارتش آزادی بخش خلق» ارگان اصلی حزب کمونیست چین، نیز مقاله‌ای به چاپ رساند که در آن تاکید شده است روابط روسیه و چین نقش مهمی در ایجاد توازن در عرصه سیاست جهانی ایفاء می کند.

ضمن اینکه در پکن چنین تصور می شود که اگر ترامپ راهی برای لغو و یا کاهش تحریم‌ها علیه روسیه پیدا کند، چین طرف ضعیف محور سه جانبه خواهد شد. و این مسئله از آن جهت بد است که دولت آمریکا می تواند در عرصه تجاری، در مسئله وضعیت تایوان و جزایر مورد اختلاف که چین نیروها و تسلیحات نظامی خود را در آنجا مستقر نموده، برای پکن مشکلات جدی بوجود آورد.  

به نوشته «نیزاویسیمایا گازیتا»، رئیس جمهوری چین در زمان دیدار با  دو مقام مهم بین المللی، یعنی "آنتونیو گوترس" دبیرکل سازمان ملل متحد و "پیتر تامپسون" رئیس مجمع عمومی سازمان ملل در ژنو در مورد اهمیت روابط با روسیه صحبت کرد. در مجموع هدف چین ایجاد دایره‌ای از کشورهای دوست در سراسر جهان بدور خویش است، ولی جی پینگ دو قدرت برتر جهان، یعنی روسیه و آمریکا را در این میان متمایز کرده است: چین در تلاش است با آمریکا الگوی روابط تازه ای را بوجود آورده و با روسیه هم مشارکت همه جانبه راهبردی و هماهنگی کامل. ولی این عبارت به چه معناست؟  ممکن است، رهبر چین می خواهد روابط مسکو و پکن را به سطح بالاتری ارتقاء دهد. رهبران دو کشور در سال جدید چند بار با یکدیگر دیدار خواهند داشت و ظاهرا مسائل زیادی برای گفتگو دارند.  

امکان اتحاد نظامی روسیه و چین

در محافل کارشناسی روسیه و چین گاهی اوقات صداهایی شنیده می شود حاکی از اینکه دولتهای دو کشور باید با یکدیگر اتحاد نظامی منعقد کنند. "دمیتری ترنین" مدیر مرکز کارنگی مسکو معتقد است که مسکو و پکن از سلطه گری آمریکا در جهان اقتصاد، عرصه های مالی، اطلاعاتی و فرهنگی در جهان و در وهله آخر، عرصه نظامی جهان خسته شده اند. هر دو قدرت مداخله واشنگتن در امور داخلی خود را بشدت محکوم می کنند. شعار حمایت از دموکراسی و حقوق بشر در مسکو و پکن چیزی جز ابزاری در خدمت سیاست خارجی آمریکا نیست. و بالاخره اینکه حضور نظامی آمریکا در کشورهای همسایه روسیه و چین، در هر دو کشور بعنوان یک تهدید تلقی می شود.

این روزنامه می افزاید، با وجود همه این مسائل، روسیه و چین تنها می توانند تا سطح خاصی به یکدیگر نزدیک شوند. چین نمی خواهد با حمایت بیش از اندازه از روسیه، روابط اقتصادی خود با آمریکا را به خطر بیاندازد. پکن با وجودیکه به تلاشهای واشنگتن در جهت منزوی ساختن مسکو نمی پیوندد، ولی در عین حال حاضر نیست به همراه روسیه در یک جبهه واحد در مقابل آمریکا بایستد. خلاصه مطب اینکه روسیه و چین به یکدیگر نزدیک هستند، اقدامات خود در عرصه جهانی را هماهنگ می کنند، ولی این مسئله همیشه هم مصداق پیدا نمی کند. در حقیقت آنها نه رقیب یکدیگرند و نه یک اتحاد تشکیل می دهند.

علاوه بر اینها، کارشناسان دو کشور به رشد عدم تقارن بین روسیه و چین نیز اشاره می کنند. این عدم تقارن در دو بعد روابط دوجانبه دیده می شود: اولا، شکاف در توان اقتصادی دو کشور در حال افزایش است و دوم اینکه درک متقابل قوی در سطح بالای دو کشور متوقف می شود و در سطوح پایین تر و در میان مردم عادی تماسها گسترش زیادی ندارند. و این در حالی است که برای مشارکت راهبردی به چیزی بیش از شعار زیبای رهبران دو کشور نیاز است. 

البته با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ، بسیاری از تحلیلگران در اروپا تحولاتی در میان اتحادهای موجود جهانی را پیش بینی می کنند. در این راستا فعلا نمی توان حدس زد که این مسئله چه تاثیری بر روابط دوستانه روسیه و چین خواهد داشت؟