حجت‌الله ایوبی، رئیس سازمان سینمایی می‌گوید از سفر چین یک دستگاه سینما سیار آورده است. آن دستگاه در ایران مهندسی معکوس شده و قرار است دستگاه‌های ساخته شده که گویا تعدادشان به بیش از 100 دستگاه نیز رسیده است به شهر‌های فاقد سینما ارسال شوند. ایوبی اولویت ارسال دستگاه‌ها را نیز استان‌های محروم اعلام کرده است. آیا قرار است استان‌های محروم با رسیدن سوغاتی چینی ایوبی شگفت‌زده شوند؟ سینما سیار چیست؟!

 

سینمای سیار را اگر اختراع بدانیم باید آن را به نام روس‌ها ثبت کنیم. در جریان جنگ میان انقلابیون کمونیست و روس‌های ضد‌انقلاب(طرفدار سلطنت)، ژیکا ورتوف، پدرخوانده «سینماحقیقت» و از ایده‌پردازان اولیه سینما، از یک قطار برای اکران فیلم استفاده کرد. وظیفه آن قطار نمایش فیلم برای بالا بردن روحیه سرباز‌ها بود. سینمای سیاری که ورتوف در آن سال‌ها راه انداخت با وضعیت سینماهای اولیه چندان تفاوتی نداشت. در آن روز‌ها در نبود سالن‌های سینما ابزار اکران فیلم در سالن‌های اجتماعات، کافه‌ها و تماشاخانه‌ها برپا می‌شد و می‌توان گفت که سالن‌های سینما نیز به نوعی سیار بودند، اما ژیکا ورتوف سینما را سوار بر وسیله‌ای نقلیه کرد و سینما سیار از آن زمان با وسائط نقلیه پیوند برقرار کرد. در دهه‌های بعدی به جای قطار که دارای محدودیت‌های زیادی برای جابه‌جایی بود، از اتوبوس استفاده شد. با تجهیز اتوبوس‌ها و تبدیل آنها به سینما، پخش فیلم در مناطق فاقد سینما عملی شد. در دهه 1960حزب کارگر برای پیروزی در انتخابات پارلمانی بریتانیا از این اتوبوس‌ها برای پخش فیلم‌های کوتاه انتخاباتی استفاده کرد.
 
اتوبوس‌ها به هر جا سر می‌کشیدند و فیلم پخش می‌کردند و طرفداران زیادی نیز داشتند. بعد از این دهه طلایی با فراگیر شدن استفاده از تلویزیون، اتوبوس‌ها از رونق افتادند. با این حال تا کنون نیز اتوبوس‌هایی که نقش سینما سیار را داشتند، ادامه حیات داده و به عنوان یک سنت فیلم دیدن مورد استفاده قرار می‌گیرند. این روزها اتوبوس‌ها نه برای اینکه در نقطه‌ای از انگلستان سالن سینما نباشد یا امکان دریافت امواج تلویزیونی وجود نداشته باشد، بلکه به عنوان جاذبه و سبکی خاص در تماشای فیلم مورد استفاده قرار می‌گیرند. بلیت‌ تماشای فیلم با سینما سیار جلو جلو رزرو شده و اتوبوس‌های مدرن مجهز به سلول‌های خورشیدی و پرده‌های دیجیتالی(LED) شده‌اند.

  

ویدئوپروژکتور سینما سیار نیست؟!

حتی اگر ندانیم ایوبی چه دستگاهی را از چین آورده که نیاز به  مهندسی معکوس برای به دست آوردن تکنولوژی ساخت آن داشته‌ایم، سینما سیار به غیر از قطار و اتوبوس‌های معروف، شامل فیلم پروژکتورها(آپارات) می‌شد که در هر محلی که امکان نصب پرده سفید و چیدن صندلی بود و البته منبع انرژی وجود داشت، برپا می‌شد. این روش سنتی تا به امروز نیز ادامه دارد و اصولاً در داخل ایران جشنواره‌هایی مانند عمار اکران‌های مردمی‌شان را براساس همین شیوه جلو می‌برند، تنها تفاوت این است که پروژکتورهای قدیمی فیلم‌های 8 و 35 میلیمتر پخش می‌کردند، اما پروژکتورهای جدید مجهز به پخش‌کننده لوح‌های فشرده سی‌دی و دی‌وی‌دی و حتی فلش مموری‌اند. این دستگاه‌ها به وفور در دسترس عموم هستند و اکثر سالن‌های اجتماعات دولتی و خصوصی به آنها مجهزند. نمونه‌های پرتابل این دستگاه‌ها نیز حتی با کاربری خانگی تولید شده و قیمت چندان بالایی ندارند.

  

 

 
 سوغاتی چینی ایوبی مردم را به سینما می‌برد؟
سینما سیار قرار است چه مشکلی را حل کند؟!

سال گذشته انجمن سینمای جوانان ایران طرحی را عنوان کرد مبنی بر اینکه سالن‌های اجتماعات و آمفی‌تئاتر‌های دولتی و بخش خصوصی در شهرهایی که فاقد سالن‌های سینما هستند، برای پخش فیلم به کار گرفته شده و از ظرفیت‌های آنها برای اکران فیلم استفاده شود. ایده این طرح از آنجا شکل گرفته بود که تقریباً همه ادارات دولتی و دانشگاه‌ها در شهر‌های بزرگ و کوچک دارای سالن‌های اجتماع و آمفی‌تئاتر هستند که به غیر از مناسبت‌های خاص معمولاً خالی و بلااستفاده‌ هستند. دولت نیز بدون هزینه در مناطقی که ساخت سالن سینما از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست، از این سالن‌ها برای اکران فیلم استفاده کند.

 

در ایران تنها 72 شهر دارای سالن سینما و بیش از هزار و 100 شهر فاقد سالن سینما هستند و این آمار با احتساب بخشداری‌ها و دهستان‌ها بسیار بیشتر نیز می‌شود. دولت که به تازگی کپی کردن دستگاه‌های چینی را به پایان رسانده و قرار است 100 دستگاه از آنها را به مناطق محروم ارسال کند، آیا توان ساخت بیش از هزار و 100 دستگاه دیگر را دارد و اینکه آیا برای هر شهر یک دستگاه کافی خواهد بود؟! به راحتی می‌توان در این معادله تقارن نداشتن عرضه و تقاضا را مشاهده کرد، اما در همین مناطق هر ساله جشنواره‌های عمار یا مقاومت برای مردم فیلم پخش می‌کنند و استقبال خوبی نیز از آنها می‌شود. مساجد، حسینیه‌ها و حتی خانه‌های مسکونی در مناطق محروم به سالن‌های موقت پخش فیلم تبدیل شده و با امکانات ساده و در دسترسی مانند ویدئوپروژکتور و پرده‌اش، اکران فیلم انجام می‌شود.
 
آیا در این شرایط بهتر نیست به جای مهندسی معکوس دستگاه‌های چینی ایده بهتری برای عدالت دسترسی به سینما اندیشیده شود؟! ایده‌ای مانند ساخت فیلم‌هایی که عموم مردم با آنها ارتباط برقرار می‌کنند به جای اصرار بر ادامه روند تولید فیلم‌های جشنواره‌پسند، می‌تواند تقاضای داشتن سینما را در کشور بالا ببرد و حتی بخش خصوصی را ترغیب کند که با سرمایه‌گذاری در ساخت سالن‌های سینما، شهر‌های کوچک نیز دارای سالن سینما شوند.