موج تخریب واقعیت در فضای هنر/ داستان‌های جعلی برای حاج احمد متوسلیان

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- مهدی فاطمی صدر- شاید شبی در شبستان مسجد جامع خرمشهر بود که پیرمردی با افتخار برای کسی تعریف می‌کرد که پس از جنگ، مسجد جامع را بهتر از اولش بازسازی کرده‌ایم. حق با پیرمرد بود؛ حجم تعمیرات و تزئینات کنونی مسجد جامع به اندازه‌ای است که به سختی می‌توان آن مسجد مثالی را در آن، از نو پیدا کرد.

شنیدن این حرف از یکی از امنای مسجد که مسجد جامع خرم‌شهر، عنوان نماد مقاومت ملت ایران نیست شاید عجیب نباشد؛ تواتر این رویه دردناک در پادگان استان‌ها و گلزار شهدای شهرها و نمای روی پرده داستان‌ها اما به ما می‌گوید که این بازسازی‌ها، اتفاقی عوامانه نیستند.

بنیان نظری این تخریب‌ها آن است که واقعیت تاریخی جنگ هشت‌ساله در موقعیت اکنونی کمابیش فاقد کارآیی است و نوسازی خلاقانه احتمالاً می‌تواند نوواقعیت بازسازی‌شده را فراگیر کند. این مبنای خلق انبوهی جعلیات در دهه‌های پس از جنگ بر ویرانه‌های آن بوده است که در بسیاری، تنها مزیت‌شان جوان‌پسند و مصرف‌پذیر بودنشان بوده است.

ما ساختمان گردان‌ها و میدان‌های صبحگاه و حسینیه پادگان دوکوهه را با این توجیه که برای اسکان و اجتماع و اقامه عموم کارآ نیستند تخریب کردیم و بر ویرانه آن‌ها زائرسرای سربازی ارزانی ساخته‌ایم که هر چه پیش می‌رود واقعیت کم‌تری برای رؤیت و روایت در آن یافت می‌شود؛ هر چند برای جبران این فقدان بیرون از پادگان در خوزستان قدری میدان و معبر و مناره مجعول بنا کرده‌ایم.

موج تخریب واقعیت در فضای هنر، البته ذیل مفهوم خلاقیت مدرن بسیار سهل‌تر و سهمناک‌تر پیش رفته است. این روزها روال رایجی است که با مطرح شدن هر چهره شاخص جنگ یکی از نخستین ابتکارها ساخت مجموعه تلویزیونی عامه‌پسند از اوست. در عمل هم خوشحالیم که نسل تازه، شخصیت‌های موهومی دست‌ساخته ما را باور می‌کنند و به جهل مرکب شناخت آن شهید نائل شده‌اند.

و آخرین نمونه این موهومات مصرف‌پذیر، اثر مبدل‌پوشی درباره سردار شهید حاج احمد متوسلیان است. احمد «ایستاده در غبار» شخصیتی منزه از اسلام و انقلاب و امام است و فقط مؤلفه انسانی این بازسازی عرفی و غیرایدئولوژیک انگار خشم است و همه هویت او با تأویل به همین خشونت خام ترسیم می‌شود.

با این همه ایستاده در غبار تصاویر جعلی جذابی دارد؛ آن قدر که این روزها حتی برخی رسانه‌ها به جای تصاویر تاریخی احمد متوسلیان ترجیح می‌دهند از تصاویر هنری آن بازیگر برای اشاره به او استفاده کنند. سازنده هم به نظر می‌رسد از مرزهای هنر سینما عبور کرده است و پی ویرایش داستانی شیوه استنادی نگارش تاریخ است و حتا مورخان کهنه‌کار لشکر 27 محمد رسول‌الله (صلی الله علیه و آله) را به اشتباه متهم می‌کند.

 ما خوشحالیم که انبوهی جوان جذب این فیلم شده‌اند و شخصیت احمد متوسلیان عرفی و قدسیت‌زدایی‌شده را باور کرده‌اند و خیال‌شان راحت است که سردار فاتح خرم‌شهر هم یکی مثل خودشان است آکنده از خشمی یله و بی اتصال به آرمان و عقیده.

این‌ها یعنی سنگ‌های جعلی بر مضجع شهیدان جنگ... این روزها ما به داستان‌های جعلی از آدم‌های واقعی جنگ عادت کرده‌ایم و به چهره جعلی آنها و آرمان‌هایی جعلی، و در این غبار دل‌زده‌گی از حقیقت، ایستادن پای سنگ‌های جعلی مزار آنها اتفاقی ساده است .