کتاب‌هایی که رهبر انقلاب به نوجوانان توصیه کردند

رسم کتابخوانی و انس با کتاب یکی از دیرینه‌ترین رسوم در نزد ایرانیان بوده که چند سالی است به دلایل مختلف از جمله تغییر سبک زندگی، جابجا شدن ارزش‌ها در جامعه، سیستم آموزشی نادرست و ... جای خود را به امور تفننی‌ای داده است که هرچند از مقتضیات زمانه نشأت می‌گیرد، اما هر روز منجر به فاصله بیشتر نسل حاضر با کتاب می‌شود.

هرچند بسیاری دور شدن نسل حاضر از کتاب را نشأت گرفته از مشکلات اقتصادی عنوان می‌کنند،‌ اما به نظر می‌رسد این امر بیش ا زهر چیزی متأثر از فرهنگ باشد تا اقتصاد. در این میان تأکیدات بسیاری هم از سوی بزرگان دین و هم از سوی علمای وقت مبنی بر صرف اوقات بر مطالعه و کسب نور از اوراق کتاب شده که بخش قابل توجهی از این تأکیدات مربوط به رهبر معظم انقلاب است.

ایشان بارها در جلسات و دیدارهای مختلف به موضوع کتاب اشاره کرده و از دغدغه خود بر این امر تأکید کرده‌اند. شاید اگر دیگر مسئولان نیز این امر را جدی می‌گرفتند، وضعیت بهتری از حال حاضر در جامعه حاکم بود. بخشی از سخنان ایشان پیرامون کتاب، به توصیه‌های معظم‌له برای کتابخوان کردن کودکان و نوجوانان اختصاص دارد. ایشان در جلسات مختلف بر این امر مهم تأکید کرده و نهادینه کردن این فرهنگ از دوران کودکی و در میان خانواده را یکی از ضرورت‌های لازم می‌دانند. انس کودک با کتاب و علاقه‌مند کردن او به این امر، در منظومه فکری رهبر معظم انقلاب برای ساختن نسلی متفکر و آینده‌ساز است. از سوی دیگر، بخشی از سخنان ایشان در این رابطه به عرضه کالاهای مفید و عناوین خوب برای این گروه سنی اختصاص دارد که ایشان در بازدید از نمایشگاه کتاب تهران و یا دیدار با مسئولان ذی‌ربط مانند مسئولان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، بارها بر آن تأکید داشته‌اند.

بخشی از توصیه‌های رهبر معظم انقلاب در این رابطه به معرفی کتاب‌های خوب یا نویسندگان شاخص برای انتخاب کتاب خوب برای کودکان و نوجوانان اختصاص دارد. در ادامه تعدادی از عناوینی که ایشان به صورت مستقیم یا ضمنی به آن اشاره فرموده‌اند، معرفی می‌شود:

«قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»؛ مهدی آذریزدی

ادبیات پارسی از گنجینه های ادبیات جهان است چه در نظم و چه در نثر، و از غنی‌ترین منابع ادبی جهان به شمار می‌آید. متاسفانه به دلایلی از جمله فاصله ی زبانی،سخت بودن لغات، استفاده ی زیاد از لغات و روایات عربی، زبان شعری دشوار و ... ارتباط نسل جدید و نسل کتابخوان ما با این سرچشمه های زلال اخلاق و معنویت قطع شده و داستان های آنها از یادها رفته است. شادروان مهدی آذر یزدی از کسانی بود که می خواست این فاصله ی زبانی را میان متون کلاسیک و نسل جدید از میان بردارد، و به راستی در این کار فردی موفق بود.

مجموعه «قصه های خوب برای بچه های خوب» شامل هشت جلد: «قصه‌های کلیله و دمنه»، «قصه‌های مرزبان نامه»، «قصه‌های سندباد نامه و قابوس نامه»، «قصه‌های مثنوی مولوی»، «قصه‌های قرآن»، «قصه‌های شیخ عطار»، «قصه‌های گلستان و ملستان» و «قصه‌های چهارده معصوم (ع)» است که از سوی انتشارات امیرکبیر منتشر شده است. رهبر معظم انقلاب در سفر به یزد(1386) وقتی متوجه می‌شوند که در میان جمع، مهدی آذریزدی، نویسنده این مجموعه، نیز حضور دارد، می‌فرمایند:

... من خودم را از جهت رسیدگی به فرزندانم، بخشی مدیون این مرد و کتاب این مرد میدانم. آنوقتی که کتاب ایشان درآمد - اول هم به نظرم دو جلد، سه جلد، تا آنوقتی که من اطلاع پیدا کردم، از این کتاب درآمده بود؛ «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» - من رفتم تورق کردم. بچه‌های ما داشتند به دوران مُراهقی - یعنی نزدیکی به بلوغ - میرسیدند، دوره هم دوره‌ی طاغوت بود و همه‌ی عوامل در جهت گمراه‌سازی ذهن و دل جوان حرکت می کرد. من دلم می خواست چیزی باشد که جوانهای ما با او هدایت شوند و جاذبه هم داشته باشد. خب، کتاب خوب که خیلی بود. بنده فهرست پیشنهادی کتاب می نوشتم و بین جوانهای دانشجو و دانش‌آموزهای سطوح بالای دبیرستانها پخش می شد، اما برای بچه‌های کوچک، دستمان خالی بود، تا اینکه کتاب ایشان را من پیدا کردم. نگاه کردم دیدم این از جهات متعددی، از دو سه جهت، همان چیزی است که من دنبالش می گردم. به نظرم دو جلد یا سه جلد آنوقت چاپ شده بود، خریدم. بعد هم دنبالش گشتم تا اینکه جلد پنجم به نظرم یا ششم - حالا درست نمیدانم، یادم نیست - درآمد؛ بتدریج چاپ شد و من رفتم تهیه کردم و برای فرزندانم خریدم. نه فقط فرزندان، بلکه در سطح شعاع ارتباطات فامیلی و دوستانه، هرجا دستم رسید و فرزندی داشتند که مناسب بود با این قضیه، این کتاب ایشان را معرفی کردم. خواستم این حق‌شناسی را من به نوبه‌ی خود کرده باشم.

«بینوایان»؛ ویکتور هوگو

ایشان در گفت‌وشنودی صمیمانه با جوانان و نوجوانان در 14 بهمن 76 ضمن اشاره به سنت رایج کتابخوانی در خانواده‌شان و تأثیر پدر و مادر بزرگوارشان در کتابخوان کردن فرزندان، به برخی از کتاب‌هایی که در دوره نوجوانی و جوانی مطالعه کردند، اشاره می‌فرمایند. ایشان همچنین در پاسخ به پرسشی درباره معرفی و توصیه خواندن چند کتاب به نوجوانان و جوانان می‌فرمایند:

من نمی‌خواهم به بچه‌ها خیلی کتاب و رمان معرفی کنم؛ حالا ممکن است اسم مؤلّفینش را بگویم. مثلاً یک نویسنده معروف فرانسوی هست به نام «میشل زواکو» که کتابهای زیادی دارد. من اغلب رمان‌های او را در آن دوره خواندم. یا نویسنده معروف فرانسوی «ویکتور هوگو» من کتاب «بینوایان» او را اوّلین بار در همان دوره نوجوانی از کتابخانه آستان قدس گرفتم. البته همه آن را نخواندم؛ مقداریش را خواندم. یکی دو بار بعد از آن هم تمامش را خواندم.

«خداحافظ کرخه»؛ نوشته داوود امیریان

کتاب «خداحافظ کرخه» نوشته داوود امیریان شامل چهار بخش است و موضوع جنگ ایران و عراق را دربرگرفته است. این اثر روایت داستانی بوده و مناسب سن نوجوانان است.

مقام معظم رهبری درباره «خداحافظ کرخه» تقریظی نوشته‌اند و در آن آورده‌اند: «این کتاب شیرین و ساده، زندگی و احساس و جهت‌گیری‌های بسیجی را به خوبی تشریح می‌کند. نویسنده، که خود یک بسیجی با همه بار فرهنگی این کلمه است، با بیان بعضی از جزئیات به ظاهر کم اهمیت، آن امر مهم را تصویر و ترسیم کرده است؛ با اینکه جوانی کم سن و سال است، بسی پخته‌تر از عمر خود می‌نویسد و می‌اندیشد.‌گاه در نقل حوادث، تسلسل طبیعی و منطقی رعایت نشده است. باری این یکی از کتاب‌های خیلی خوب در مجموعه خاطره‌هاست».

«تن تن و سندباد»؛ رضا میرکیانی

کتاب «تن‌تن و سندباد» را می‌توان یک کتاب استراتژیک در حوزه‌ ادبیات نوجوان به‌شمار آورد. این کتاب که در سال 1370 نگارش شده است، با نگاهی دقیق و نافذ مسئله‌ نوظهور زمان خود را به عنوان موضوع و هسته‌ اصلی داستان برگزیده است. هدف نویسنده از خلق چنین داستانی، پرداخت استعاری و غیرمستقیم به مسئله‌ «تهاجم فرهنگی» غرب به شرق است.

رهبر معظم انقلاب در یادداشتی درباره این کتاب فرموده‌اند: «من هم همین قصّه را همیشه تعریف می‌کردم! حیف که خیلی‌ها آن را باور نداشتند. حالا خوب شد، شاهد از غیب رسید! راوی این حکایت که خود همه چیز را به چشم خود دیده، حکایت تن تن و سندباد را چاپ کرده است. حالا دیگر کار من آسان شد! همین بس است که نسخه‌ی این کتاب را به همه‌ بچه‌ها بدهم».

رهبر معظم انقلاب همچنین در بیاناتشان به صورت ضمنی به مطالعه برخی از عناوین اشاره فرموده‌اند که با توجه به سبک نگارش، می‌توان آن را برای مطالعه نوجوانان مناسب دانست. از جمله این آثار «نگاهی به تاریخ جهان» نوشته جواهر لعل نهرو است که با محوریت تاریخ هند نوشته شده که در بخشی از آن می‌توان به تاریخ استعمار غرب در این کشور پی برد. سه ویژگی اصلی کتاب عبارتند از اینکه اولا تاریخی بومی است. دوم اینکه تحلیلی و توضیحی است و سوم آنکه به زبان ساده و برای جوانان و نوجوانان نوشته شده است. گو اینکه هیچ کتاب بدون اشکال در برداشت و نوشتار نیست اما تمام آنچه ذکر شد از این کتاب یک پیشنهاد خوب برای مطالعه تاریخ ساخته است.