تحولات زبان مادری در فضای مجازی

شبکه های مجازی یکی از پرطرفدارترین رسانه ها در جامعه امروز هستند. میزان استفاده اقشار مختلف مردم و بخصوص جوانان از این رسانه به حدی بالاست که افراد، اغلب در مواجه با هر مسئله ای فورا به آن مراجعه می کنند. 

ارتباط گرفتن با دیگران یکی از کاربردهای مهم شبکه های اجتماعی است. به طور معمول ارتباط با مخاطب در این شبکه ها از طریق نوشتن اتفاق می افتد. بنابراین زبان فارسی در فضای مجازی بیش از هر جای دیگری مورد استفاده قرار می گیرد. از طرفی به علت مشغله های روزمره، زمان تا حدی برای مردم، فشرده است . به طوری که گاهی کاربران مجبور هستند هنگام استفاده از فضای مجازی برای ارسال پیام ها از خلاصه نویسی استفاده کنند. بنابراین می توان گفت از زمانی که شبکه های ارتباطی مانند وایبر، تلگرام ، واتس آپ و غیره شکل گرفت، خلاصه نویسی نیز بیشتر از قبل رواج پیدا کرده است . اما مشکل این است که گاهی این نوع خلاصه نویسی با اشتباه نویسی همراه می شود و اینجاست که زبان شناسان و کسانی که ادبیات فارسی به نوعی برایشان دغدغه است، ابراز نگرانی می کنند. نگرانی آنها از این بابت است که زبان مادری در شبکه های مجازی به مرور در حال تخریب است و استفاده از واژگان نادرست ممکن است به پیکره فارسی اصیل خدشه وارد کند.

امیر سعادت روشن مدرس زبان در این خصوص گفت: فضای مجازی بیش از آنکه فضای نوشتن باشد فضای گفتن است و فضای گفتن قبل از آنکه دغدغه درست نوشتن داشته باشد دغدغه فهمیده شدن دارد. آنچه که در این فضا رخ می دهد این است که نویسنده تنها به انتقال مفهومی که در سر دارد فکر می کند و به رسم الخط و شیوه نگارش اهمیت نمی دهد. شکسته نویسی به معنی نگارش کلمات به شکلی که تلفظ می شوند برای متن های ماندگار ادبی، علمی، رسمی، اداری و آموزشی به هیچ عنوان مناسب نیست چرا که نه تنها ایجاد صمیمت نمی کند بلکه  حافظه بصری خواننده را مختل کرده و آسیب های جدی به زبان و ادب فارسی وارد می آورد.

وی با رد هر گونه توجیهی برای اشتباه نوشتن در فضای مجازی بیان کرد: ایجاز، سرعت عمل و تغییر نقش کلمات و علامت ها از مقتضیات فضای مجازی است. اما این ویژگی ها نباید منجر به ترویج و اشاعه غلط نویسی و یا نازل کردن سطح ادبیات در جامعه شود. برای جلوگیری از چنین آثار و پیامدهایی ضروری است کاربران فعال و فرهیخته بطور خودجوش جریانی را برای پاسداشت از زبان و ادبیات فارسی شکل دهند. فرهنگ سازی در بین مخاطبان شبکه های مجازی برای استفاده از فارسی اصیل،  گوشزد کردن مداوم آسیب های زبانی از طریق رسانه های مختلف و استفاده از اشعار و قطعات ادبی و ضرب المثل ها در نوشته ها توسط رسانه های مورد توجه  از دیگر وظایفی است که برای پیشگیری و حل آسیب های زبان مناسب است.

 به علت عدم استفاده از زبان بدن و چهره در فضای مجازی، بیان احساسات اغلب با کلمات شکل می گیرد و بنابراین مقداری از اشتباهات نوشتاری در شبکه های ارتباطی به دلیل سعی در انتقال کامل احساسات است و ازآنجا که مخاطبان بیشتر شبکه های مجازی گروه های سنی جوان هستند، میل به جلب توجه از طرف سایرین ، نشان دادن جذابیت در نوشتن و تمایل به متفاوت بودن با دیگران، سبب شوخی کردن آنها با واژه ها می شود. از جمله غلط های نوشتاری در شبکه های اجتماعی می توان به این نمونه ها اشاره کرد:

خلاصه کردن کلمات: به این شکل که در بعضی موارد از واژه های خلاصه یا حتی حروف به جای کلمات استفاده می شود . به طور مثال تبدیل واژه « که » به حرف « ک» ، یا تبدیل « یک » به حرف « ی».

اشتباه نوشتن املای کلمات : یکی از اشتباه های املایی رایج ،استفاده از حروف هم آوا با نوشتار متفاوت است مانند «سپاسگذار» به جای« سپاسگزار» و «مطمعن »به جای «مطمئن».

ابداع افعال و واژه های جدید: مانند « بزنگم»، « هنگیدم » ، « خخخخخخ» و غیره.

وجود این اشتباهات شوخی یا جدی، عمدی یا سهوی، آگاهانه و یا ناآگاهانه تا حدی اجتناب ناپذیر است و شاید بر دانش زبانی افراد بالغ که بعد از یادگیری کامل زبان فارسی با شبکه های مجازی آشنا شده اند، تاثیر منفی نداشته باشد. اما در نهایت باعث عادی شدن غلط نویسی شده و جایگاه شلخته نویسی در نوشتار فارسی را به مرور محکم می کند. از طرفی کودکانی که همزمان با یادگیری دیکته و نگارش فارسی به شبکه های مجازی نیز دسترسی دارند ممکن است دچار سردرگمی شوند و از طریق آنان، آینده زبان مادری به خطر بیفتد .

پیشنهاد می شود فرهنگستان زبان، همانطور که معادل هایی برای واژگان غیر فارسی انتخاب می کند، کلمات و اصطلاحات مختصر و مناسبی نیز برای بعضی واژه های پرکاربرد فضای مجازی در نظر بگیرد تا به این طریق، کمتر از کلمات نادرست استفاده شود و به مرور زمان و با به کارگیری مکرر این واژه های نو توسط کاربران فعال و جوان جامعه ، از زبان و ادبیات فارسی به شکل مناسب و درخوری محافظت شود.