فلسفه پیدایش نوروز، این آیین باستانی/ چرا رشته پلوی روز اول عید؟!

 

نوروز یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران باستان است که اکنون در مناطق مختلف ایران و کشورهای فارسی زبان، آغاز فصل بهار را جشن می‌گیرند. این جشن برخلاف همه جشن‌های مختلف سالانه با شور و شوقی وصف ناپذیر همراه با جنب و جوش فراوان در میان ملت‌ها در اولین روز بهار آغاز می‌شود.

 

طبق روایات مختلف تاریخی، جشن نوروز پیش از زمان حکومت پادشاهی هخامنشی به وجود آمده و در ایران همراه با آیین‌های خاص برگزار می‌شده و همچنان نیز با کمی تغییرات اجرایی برگزار می‌شود.

 

خانه تکانی، سبز کردن سبزه، چهارشنبه سوری که به عنوان جشن پیشواز نوروز برگزار می‌شود، یاد رفتگان و در گذشتگان در پنج شنبه آخر سال چراغانی نوروزی، حاجی فیروز، شیرینی‌های نوروزی، هفت سین و بالاخره روز عید یا همان عید نوروز از جمله برنامه‌های سال نو هستند.

 

به نوشته برخی از مورخان بر پایه افسانه‌ها، سه هزار سال پیش در چنین روزی، جمشید از کاخ خود در جنوب دریاچه ارومیه (منطقه باستانی حسنلو) بیرون آمد و عمیقاً تحت تأثیر آفتاب درخشان و خرمی و طراوت محیط قرار گرفت و آن روز را «نوروز»، روز صفا، پاک شدن زمین از بدی‌ها و روز سپاسگزاری از خداوند بزرگ نامید و خواست که از آن پس، بدون وقفه، هر سال در این روز آیین ویژه‌ای برگزار شود.

 

در مورد پیدایی این جشن افسانه‌های بسیار رواج یافته، اما آن‌چه نوروز را رازآلود کرده، آیین‌های بسیاری است که دارد. نوروز واژه‌ای است مرکب از دو جزء که روی هم به معنای روز نوین است و بر نخستین روز از نخستین ماه سال خورشیدی آن گاه که آفتاب به برج حمل انتقال می‌‌‌یابد، گذارده می‌شود. عظمت نوروز را از نقش‌های تخت جمشید گرفته تا آثار ادبی و هنری گوناگون عربی و فارسی در همه جا می‌توان یافت. 

 

یکی از کهن‌ترین و بزرگ‌ترین منابعی که به جشن‌ها و افسانه‌ها و آیین‌های مربوطه پرداخته است، کتاب «آثار الباقیه» اثر ابوریحان بیرونی است.

 

بیرونی در تعریف نوروز نقل می‌کند: «نخستین روز است از فروردین ماه و از این جهت روز نو نام کردند، زیرا که پیشانی سال نو و آنچه از پس اوست از این پنج روز همه جشن‌هاست.»

 

هنگام تحویل سال توپی شلیک می‌شد که از صدای آن همه متوجه تحویل سال نو می‌شدند و آن‌گاه همگی به روبوسی مشغول شده و فرارسیدن سال جدید را به یکدیگر تبریک می‌گفتند و پس از آن‌که بزرگ‌ترها عیدی‌های کوچک‌ترها را که معمولاٌ سکه و یا اسکناس بوده‌ است، از لای قرآن کریم درآورده و به آن‌ها می‌دادند. پس از آن، بسته به هنگام تحویل سال که اگر روز باشد، فوراٌ افراد کوچک‌تر فامیل به دیدن بزرگ‌ترها رهسپار می‌شدند و معمولاٌ ناهار یا شام روز اول عید را در منازل بزرگان خویش صرف می‌کردند. قدیم رسم بر این بوده که در روز اول عید باید رشته‌پلو خورد تا به این وسیله در سال جدید سررشته کارها دستشان آمده و تا پایان سال از دستشان خارج نشود. 

 

 

جشن سیزده بدر

 

جشن سیزده بدر از مهمترین رسوم مشترک در میان تمامی اقوام ایرانی بوده است. ایرانیان غم و غصه و خمودگی را در این روز ناپسند می‌دانستند و همگی با پناه بردن به طبیعت می‌خواستند، سیزده بدر را هر چه زودتر پایان رسانده و به زندگی عادی خود بازگردند. رسم سبزه به آب دادن در این روز که نمادی از آبادانی طبیعت و آب است، از جمله رسوم نمادین در روز سیزده بدر است.