ازدواج موقت یا ازدواج سفید؟
آنچه در میان جامعه از ازدواج موقت یا به گفته عامه «صیغه» در ذهن مردم شکل‌گرفته از روابط آزاد زن و مرد هم منفورتر است تا آنجا که افراد حاضرند روابط بی‌قید داشته باشند و تبعات آن را به دوش بکشند اما عنوان همسر موقت را برای خود برنگزینند.
به گزارش پارس به نقل از مشرق، «مشکلم نون نیست، آب نیست، برق نیست/ مشکلم شکستنِ طلسمِ تنهایی ست/ عاشقونه ست، یک روزی هم حل می‌شه/ یا که از بارش زانوی من خم می‌شه/ زنهار... زنهار ...» خلاصه و چکیده فیلمی که «تماشای این فیلم برای افراد زیر دوازده سال توصیه نمی‌شود». «در مدت معلوم» فیلمی که انگیزه مخاطب را برای دیدنش قلقلک می‌دهد. این جمله عمدتاً برای فیلم‌های خشن و ترسناک یا با محتوای خاص سینمای غرب به کار می‌رود اما پوستر این فیلم با عکس بازیگری که مردم او را در نقش‌های طنز دیده‌اند دوگانگی عجیبی در ذهن ایجاد می‌کند. فیلمی طنز با موضوعی که در مقام خود نوعی تابوشکنی محسوب می‌شود.
«در مدت معلوم» یا «فی المدت المعلوم» حکایت پسر جوانی روستاییِ عاشق مطالعات علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی است که تحصیلات دانشگاهی ندارد و حاصل تحقیقاتش کتابی در انتظار مجوز و چاپ است که درباره ازدواج دائم و موقت نوشته‌شده؛ به قول خودش «در جامعه سگ چرخ می‌زنم و رفتار مردم رو بو می‌کشم». اما از سوی دیگر افراد جامعه بااینکه خودشان با مشکلات ازدواج نکردن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، او را تمسخر می‌کنند و معتقدند جوانان دردهای مهم‌تری از ازدواج دارند. درحالی‌که او معتقد است «جوون مجرد تشنه ست؛ به آدم تشنه بگو نماز بخون. به آدم تشنه بگو ورزش کن. یه سال صبر... دو سال صبر... وقتی جامعه پر از عطشه هیچ کس در امان نیست».
بااینکه «در مدت معلوم» بارها سعی بر خنداندن مخاطب دارد اما حرف اصلی‌ای که بار فیلم بر دوش آن است، بسیار تلخ و حتی گریه‌آور است همان‌طور که شخصیت اصلی فیلم در سکانس‌های متعدد به خاطر آن گریه می‌کند. مهم‌ترین اتفاق این فیلم نیز شاید این باشد که علی‌رغم خنده‌دار بودن مضامین عمیقی به مخاطب القا می‌کند. همان چیزی که معنای اصلی و اصیل طنز را در برمی‌گیرد. چنانچه که صاحب‌نظران طنز را خنده آه آه و گریه قاه قاه می‌دانند و این فیلم به‌خوبی از عهده آن برآمده است.
میثم نقش اول این فیلم به‌عنوان یک جوان روستایی با مدرک تحصیلی دیپلم است اما شاید همین ویژگی‌ها سبب شد تا بتواند پرداخت ساده و بی‌پیرایه فیلم به موضوع «ازدواج موقت» را از گزند نیش و زبان منتقدان حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای در امان بدارد. جوانی که به گفته و زعم خود آمادگی ازدواج ندارد از همین رو به دنبال راهکاری برای ازدواج موقت است تا آنچه خود از آن به‌عنوان استرس و فشار دوران جوانی است نجات دهد.
همین موضوع بهانه‌ای شد برای اینکه در این مطلب به اصل موضوع ازدواج موقت بپردازیم. موضوعی که اگرچه در این مقال نمی‌گنجد اما می‌تواند در حد وسع نگارنده تا حدی نگاه جامعه را بازتاب دهد.
ازدواج موقت در اسلام حکمی است که بر اساس آن شرایط ارتکاب عمل حرام را منع می‌کند. شهید استاد مرتضی مطهری در کتاب «نظام حقوق زن در اسلام» دراین‌باره می‌گوید: «اینکه مردم ما به نام این قانون سوءاستفاده‌هایی کرده و می‌کنند، ربطی به قانون ندارد. لغو این قانون، جلو آن سوءاستفاده‌ها را نمی‌گیرد، بلکه شکل آن را عوض می‌کند؛ به‌علاوه صدها مفاسد دیگری که از لغو قانون برمی‌خیزد.
ما نباید آنجا که انسان‌ها را باید اصلاح و آگاه کنیم، به دلیل عدم عُرضه و لیاقت در اصلاح انسان‌ها مرتباً به جان مواد قانونی بیفتیم، انسان‌ها را تبرئه کنیم و قوانین را مسئول بدانیم.»
ازدواج موقت یا ازدواج سفید؟
روابط نامشروع، دوستی‌های خیابانی و ازدواج سفید همه و همه خطری است که هرچه جامعه شناسان و روانشناسان از آن دم می‌زنند به‌نوعی موردانتقاد واقع می‌شود و آن را دونشان جامعه اسلامی می‌دانند اما نمی‌توان این حقیقت را انکار کرد که یکی از مهم‌ترین دستاویزهای دشمنان اسلام در طول تاریخ غرق کردن جوامع اسلامی در دام شهوات و غرایض جنسی بوده و امروزه با افزایش دامنه رسانه‌های تصویری، شبکه‌های اجتماعی و تسهیل راه دستیابی به تولیدات مستهجن و غیراخلاقی خواسته یا ناخواسته جوان در معرض خطر قرار می‌گیرد و اگر قانون‌گذار و حاکمیت به فکر راه چاره نباشند می‌تواند هزینه زیادی به جامعه تحمیل کند.
دختران درباره ازدواج موقت چه می‌گویند؟
ازآنجاکه دین مبین اسلام برای تمام زندگی بشریت برنامه دارد از همین رو راهکاری به نام ازدواج موقت پیش روی جامعه اسلامی قرار داده تا به‌موجب آن جامعه اسلامی از آسیب‌های اخلاقی و اجتماعی در امان باشد. درگذشته اگرچه برخی خواهان تدوین قانونی برای تسهیل امر ازدواج جوانان بودند اما این مسئله ک به‌عنوان راهکاری موقت در اسلام مطرح است اما با موضع‌گیری شدید خانواده‌ها مواجه شده است در این میان اما برخی هم تحت عنوان حمایت از حقوق زنان وجود این قانون را مسئله‌ای دونشان زن جامعه اسلامی و نقض مسلم حقوق این قشر مطرح شد. طرحی که منتقدان از آن به‌عنوان ترویج شهوت‌رانی در جامعه و دادن بهای بیش‌ازاندازه به مردان برمی شمرند.
در این میان برخی نیز بر این باورند که باوجود چنین قانونی مردان بیش‌ازپیش تنوع‌طلب می‌شوند و دیگر دلیلی برای پایبندی به خانواده خود ندارند. از دیگر سو همسر دائم مرد متضرر می‌شود.
برخی همچون الهام 22 ساله می‌گویند: «پنهان کردن درد به معنای نبودن و انکار آن نیست. چرا مسئولان نمی‌خواهند بفهمند سن ازدواج بالا رفته چون جوانان نمی‌توانند از عهده مخارج خود بربیایند. در این شرایط وقتی قانون ازدواج موقت مورد تائید اسلام است چرا جوانان باید به دام گناه بیفتند. جوانان که کار خودشان را می‌کنند چرا نباید این روابط هرچقدر هم کوتاه‌مدت در چارچوب قانون و شرع نباشد؟»
مهدیه 26 ساله می‌گوید: «تحت هیچ شرایطی موافق ترویج ازدواج موقت نیستم. درد همه جوانانی ک خود را تحت‌فشار می‌بینند بیکاری و قرار دادن خودشان در شرایطی است ک باعث عذابشان می‌شود. جوانی که وقت خود را به‌جای پرسه زدن در شبکه‌های مجازی و سایت‌های مستهجن صرف کار و درس کنند هیچ‌گاه نیازهای کاذب در خود ایجاد نمی‌کنند و هر زمان که شرایط ازدواج برایشان فراهم شود اقدام می‌کنند.»
وجیهه 23ساله موافق تسهیل شرایط ازدواج موقت است و می‌گوید: «در شرایطی که روابط دختر و پسر فارغ از مسائل دینی و عرف جامعه عادی‌سازی شده و دیگر مثل گذشته قبح ندارد حداقل با تسهیل شرایط ازدواج موقت این روابط در چارچوب قرار می‌گیرد.»
زهرا 24ساله هم با مخالفت با این موضوع می‌گوید: «به چند علت اولاً ازدواج موقت باعث ایجاد زندگی‌های موقت می‌شود بدین معنا که فرد با تشکیل زندگی پس از گذشت مدتی بچه‌دار شود درصورتی‌که مدت‌زمان ازدواج یا به‌طور کل زندگی رو به اتمام باشد این خود باعث یک ناهنجاری اجتماعی است. با تولد یک فرزند که بدون یکی از والدین خود است سبب ایجاد مشکلات اجتماعی فراوان است، دوما این ایده روی ذهن دختران و پسران به‌طور تدریجی اثر گذاشته و سبب می‌شود نگرش هردو گروه نسبت به یکدیگر گذری و نامطمئن شود. سوم این پیشنهاد کم‌کم دیدگاه افراد را در مورد ازدواج دائم تغییر می‌دهد بدین منظور که تاکنون اگر فردی قصد ازدواج داشته است برای به دست آوردن آرامش درونی و رفع نیازهای فردی اعم از نیازهای جنسی ، نیازهای مادی و یا نیازهای عاطفی بوده است درصورتی‌که با این پیشنهاد دیدگاه فرد به سمت یک دیدگاه ابزارگرایانه و سو استفاده گرایانه از طرف مقابل برای ازدواج می‌شود.»
فرزانه 26 ساله هم موافق تسهیل ازدواج برای جوانان مجرد در سنین بالا است و تأکید دارد: « مخالف ازدواج موقت برای سنین پایین به‌ویژه دختران هستم اما به نظرم راهکار خوبی برای جوانان با سن بالا است چرا که آن‌ها هم حق زندگی دارند.
حانیه 18 ساله می‌گوید: ازدواج موقت فقط سرپوشی روی بی قیدی‌ها است برای همین به شخصه با ازدواج موقت موافق نیستم چون در این روابط زن آسیب می‌بیند. چرا که اگر ازدواج موقت بدون هیچ‌سند و مدرکی صورت بگیرد (صیغه لفظی) زن هم از نظر عاطفی، هم از نظر اجتماعی آسیب می‌بیند در که صورتی مرد از هر نظر سود می‌برد و از نظر اجتماعی عملاً هیچ آسیبی متوجه مرد نیس. برعکس زن که دید کلی اجتماع درمورد وی تغییر می‌کند، در خیلی موارد حتی زن از خانواده هم طرد می‌شود اجتماع که جای خود دارد از همین رو از نظر عاطفی آسیب خیلی جدی می‌بیند.
پسرها درباره ازدواج موقت چه می‌گویند؟
مهدی 33ساله می‌گوید: «موافقم مشروط بااینکه افرادی که واقعاً در شرایط ازدواج دائم نیستند بهره‌مند بشوند. نه مردهای زن‌دار بلکه دختران و پسران فاقد شرایط ازدواج.»
هانی 36 ساله اما مخالف ازدواج موقت است و می‌گوید: به نظر من این راهکار پاک کردن صورت‌مسئله است و ترویج و تشویق ازدواج موقت به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند یک راهکار و جایگزین ازدواج دائم به‌عنوان یک سنت دینی و اسلامی باشد، زیرا ازدواج موقت در بهترین شرایطش خالی از آسیب و مشکلات اجتماعی نیست ... بهتر است به‌جای ترویج ازدواج موقت به دنبال حل مشکلاتی باشیم که سر راه ازدواج دائم قرارگرفته، و جوانان را به ازدواج دائم و پرهیز از تجملات و صرف هزینه‌های گزاف در ابتدای زندگی زناشویی تشویق کنیم.
به بیان بهتر ازدواج موقت نه‌تنها به تشکیل بنیان خانواده سالم کمکی نمی‌کند بلکه خود نوعی بهره‌کشی جنسی از زنان جامعه تحت پوشش مذهبی است.»
محمد 27 ساله می‌گوید: « ازدواج موقت از رابطه دوستی و آزاد برای جوانان شیرین‌تر است از این جهت که فرد می‌تواند رابطه با جنس مخالف را در قالب شرع تجربه کند بدون هیچ عذاب وجدانی اما واقعیت اینجاست که همه مرگ را برای همسایه می‌خواهند، و باوجود احساس عذاب وجدانی که از روابط آزاد دارند بازهم نه دختر نه پسر حاضر به پذیرش آن نیستند.»
محسن 29 ساله در این باره می‌گوید: ازدواج موقت می‌تواند خوب باشد یا نباشد، سن، فهم، شعور، درک طرف مقابل، شرایط خانواده، نداشتن شرایط ازدواج دائم، عشق، شرایط نداشتن یا داشتن دوطرف ازدواج موقت همه دخیل است. در این شرایط به نظرم ازدواج موقت برای این جوانان لازم است.
اکثر مراجع فعلی، عقد نکاح (موقت یا دائم) با دختر باکره را مشروط به اجازه پدر و در صورت فقدان پدر، جد پدری می‌دانند، ولی اگر باکره نباشد و یا پدر و جد پدری نداشته باشد، نیازی به اجازه نیست.
حکم مراجع درباره ازدواج موقت
اکثر مراجع عظام در این خصوص می گویند: دختری که به حد بلوغ رسیده و رشیده است، یعنی مصلحت خود را تشخیص می‌دهد، اگر بخواهد شوهر کند، چنانچه باکره باشد باید از پدر یا جدّ پدری خود اجازه بگیرد. و اگر پدر و جدّ پدری غایب باشند، به طوری که نشود از آنان اذن گرفت و دختر هم احتیاج به شوهر کردن داشته باشد لازم نیست از پدر و جدّ پدری اجازه بگیرد و نیز اگر دختر باکره نباشد در صورتی که بکارتش بوسیله شوهر کردن از بین رفته باشد، اجازه پدر و جد لازم نیست. ولی اگر بواسطه وطی به شُبهه یا زنا از بین رفته باشد، احتیاط مستحبّ آن است که اجازه بگیرند. (حضرات آیات امام خمینی، سیستانی و نوری همدانی؛ توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج2، صص: 459-458؛ نظر آیة الله نوری همدانی از سایت معظم له (از قسمت توضیح المسائل) گرفته شده است.)
در این باره آیات عظام خامنه ای، فاضل لنکرانی، صافی، مکارم، وحید، تبریزی می‌فرمایند: بنابر احتیاط واجب، باید از پدر یا جد پدریِ خود اجازه بگیرد. (حضرات آیات امام خمینی، سیستانی و نوری همدانی؛ توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج2، صص: 459-458؛ نظر آیت الله نوری همدانی از سایت معظم له (قسمت توضیح المسائل) گرفته شده است.)
حضرت آیت الله العظمی بهجت ره می‌فرماید: بنابر احتیاط تکلیف اجازه شرط است. (حضرات آیات امام خمینی، سیستانی و نوری همدانی؛ توضیح المسائل (المحشی للإمام الخمینی)، ج2، صص: 459-458؛ نظر آیت الله نوری همدانی از سایت معظم له (قسمت توضیح المسائل) گرفته شده است.) (یعنی هر چند عقد بدون اجازه پدر باطل نیست، اما گناه و معصیت است).
لازم به ذکر است که رشیده به دختری اطلاق می‌گردد که مصلحت خود را تشخیص می‌دهد و به‌دوراز فشار هیجانات و تحریکات شهوانی تصمیم می‌گیرد و به آینده خود و خانواده و حیثیت خانوادگی توجه دارد. اما دختری که از بلوغ عقلی برخوردار نیست و نمی‌تواند راجع به آینده تصمیم بگیرد و خیر و صلاح خود و خانواده‌اش را نمی‌داند، هرچند سنّش زیاد باشد، رشیده نخواهد بود و بدون اذن پدر یا جد پدری نمی‌تواند ازدواج کند.
ندیری کارشناس جامعه شناسی براین نظر است، که نمی‌توان به طور کلی راجع به این قضیه سخن گفت بلکه باید ابعاد مختلف فرهنگی، فقهی ، اجتماعی و نگاه اسلام را هر کدام جداگانه مورد توجه قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه ازدواج موقت راجع به شرایط خاص و آدم‌های خاص است تصریح می‌کند: ولی به طور کلی با شرایط فرهنگی که کشور دارد این قضیه جا افتاده نیست و بحث ازدواج موقت به عنوان یک بحث انتزاعی است و نمی‌توان با قطعیت گفت خوب است یا بد.
نیما افشار نیز به عنوان یک کارشناس حقوقی می‌گوید: ازدواج موقت شرایطی است که برای مردان مجرد یا متأهل با زنان مطلقه یا بیوه (کسی که همسرش را از دست داده است) تعریف می‌شود و این ازدواج برای دختران باکره شرایط خاص دارد و نیازمند اجازه پدر است. این مسئله موضوعی مشروح است ودر احکام دینی و قانون به درستی تبیین شده است که متاسفانه این موضوع در جامعه شفاف نیست و ابهامات پیرامون آن سبب شده تا نگاه به این مسئله منفی و منفور باشد.
آنچه در میان جامعه از ازدواج موقت یا به گفته عامه «صیغه» در ذهن مردم شکل‌گرفته از روابط آزاد زن و مرد هم منفورتر است تا آنجا که افراد حاضرند روابط بی‌قید داشته باشند و تبعات آن را به دوش بکشند اما عنوان همسر موقت را برای خود برنگزینند. آنچه بیش از همه‌چیز در میان مردم در این مورد نمایان است ابهام و ندانستن شرایط و فواید این موضوع است اینکه ازدواج موقت در اسلام معنا و مفهوم و شرایطی دارد که برخی با سوءاستفاده از این حکم دینی در مسیر خواسته‌های سوء خود مردم را به آن بدبین کرده‌اند.
«در مدت معلوم» به عنوان یک فیلم برای طرح مسئله اگرچه شاید آن‌گونه که بایدوشاید با اقبال عمومی مواجه نشد اما بهانه‌ای است برای اینکه بحث ازدواج موقت جدی‌تر موردتوجه جامعه شناسان و مسئولان قرار گیرد. موضوعی که می‌تواند ابعاد و زوایای مختلفی از روابط اجتماعی و شخصی افراد را فارغ از احساسات تحت الشعاع قرار دهد.
ارسال نظر