نگاهی به چگونگی و مکانیزم های محاسبه و اخذ مالیات مستقیم/ چگونه مالیات می دهیم؟

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- نیکجو، غیاثی- در شماره قبلی توضیح دادیم که چقدر مالیات می دهیم. در این شماره با توضیح فرآیند مالیات گیری مشکلات نظام فعلی اخذ مالیات را بررسی کرده و توضیحی در مورد جایگزین روش فعلی ارائه می کنیم. مالیات ستانی از مجموع درآمد روشی است که مورد تاکید اقتصاددانان بوده و در بسیاری از کشورهای جهان اجرا می شود و در کشور ما در نظام جامع مالیاتی مطرح شده اما همچنان درگیر ایجاد زیرساخت ها و مقدمات است. انتظار می رود با اجرای این روش از فشار مالیاتی بر تولید و مشاغل کاسته شده و آثار منفی مالیات بر تولید و اقشار و اصناف مولد کم رنگ تر شود.

مالیات حقوق بگیران: 

مالیات حقوق بگیران دولتی و خصوصی دارای پیچیدگی خاصی نیست. هر سال دولت در لایحه بودجه میزان معافیت را مشخص می کند. بنابرمصوبه سال گذشته تا سقف 13.8 میلیون تومان در سال معافیت وجود دارد و از این میزان حقوق سالانه تا 96.6 میلیون تومان 10 درصد مالیات اخذ می شود و از 96.6 میلیون تومان به بالا با نرخ 20 درصد مالیات گرفته می شود. از آنجایی که کارمندان در این سازوکار مالیات ستانی نقشی ندارند، به همین میزان اطلاعات بسنده می کنیم.

مالیات بر درآمد املاک و راه فراری که تنگ می شود: 

درآمد حاصل از اجاره داده ملک با کسر معافیت های مختلف( مجموع ملک زیر 200 متر زیربنا افرادی که درآمد دیگری ندارند تا سقف معافیت حقوق، مجتمع های مسکونی که الگوی وزارت راه را رعایت کنند و .. . ) مشمول مالیات می شود. اما سهم کم مالیات مستغلات از کل مالیات و مشاهدات میدانی نشان دهنده فرار قابل توجه در این بخش است. تنظیم قرارداد صوری و سندزدن ملک به اسم شخص ثالث نمونه ای از روش های فرار است. قانونگذار با توجه به این راه های فرار مالیاتی در اصلاحیه اخیر این قانون مقرر کرده است چنانچه اجاره بهای مندرج در قرارداد کمتر از 80 درصد ساختمان های مشابه محل باشد، مبلغ اجاره بها و مالیات آن بر اساس املاک مشابه تعیین و دریافت خواهد شد. اگرچه یک راه برای فرار بسته شده است اما احتمالا باز هم راه های بدیل وجود داشته باشد.

مالیات درآمد مشاغل: 

اکثر بحث های مالیاتی کشور به موضوع مالیات بر مشاغل برمی گردد. از آنجایی که واحد های صنفی زیادی در کشور وجود دارد، بررسی سازوکار اخذ مالیات مهم است. همه ساله در خرداد ماه نشستی بین اتاق اصناف ایران و سازمان امور مالیاتی برگزار می شود تا در مورد مالیات اصناف تعیین تکلیف شود. این دستورالعمل در کنار قانون مالیات های مستقیم مبنای عمل سازمان امور مالیاتی برای مالیات ستانی است. لذا در مراحل پرکردن اظهار نامه و بررسی‌های سازمان امور مالیاتی باید این دو سند را در نظر گرفت. در مرحله اول مودیان مالیاتی اقدام به پر کردن الکترونیکی اظهار نامه مالیاتی خود می کنند. سازمان امور مالیاتی براساس دستورالعمل ذکر شده در بالا اقدام به بررسی اظهار نامه های مالیاتی می کند. چنانچه این اظهارنامه شرایط ذکر شده در این آیین نامه را داشته باشد، قطعی تلقی می شود و تنها تعداد اندکی برای نمونه گیری انتخاب می شوند. این رقم برای مالیات های زیر 1 میلیون تومان 4 درصد، برای 1 تا 3 میلیون 8 درصد و برای مبالغ بالای 3 میلیون تومان 12 درصد است. اما اگر مودی اقدامات ذکر شده در این دستورالعمل را اجرا نکند، مشمول توافق نمی شود و سازمان امور مالیاتی میزان مالیات وی را تعیین می کند. مهم ترین مواردی که مودیان در هنگام پر کردن باید رعایت کنند عبارت است از: 1)ارائه اظهارنامه الکترونیکی در موعد مقرر2) پرکردن موارد مربوط به هزینه و درآمد سالانه3)پرداخت حداقل 40 درصد مالیات به صورت نقد و بقیه آن در 6 قسط مساوی 4) افزایش مالیات خود نسبت به سال گذشته براساس موارد ذکر شده در سال قبل. این اعداد برای سال 93 بین 8 تا 18درصد پیش بینی شده است. بنابراین اگر مودی مالیاتی اظهار نامه خود را براساس موارد ذکر شده تکمیل نکند، مورد بررسی سازمان امور مالیاتی قرار می گیرد و مالیاتی برای وی تعیین خواهد شد که باب میل او نیست. به طور کلی در این روش سازمان امور مالیاتی باید انرژی و وقت زیادی برای راستی آزمایی بگذارد که موجب بزرگ و هزینه بر شدن این سازمان می شود. علاوه بر آن اصناف هم درگیر اعتراض و شکایت می شوند که وقت و انرژی زیادی از آن ها تلف می کند.

در انتظار بهترین مکانیزم محاسبه و اخذ مالیات 

چنانچه دیدیم محاسبه و اخذ مالیات در کشور همچنان از درآمدهای مختلف فرد به صورت مجزا دریافت می شود. در حال حاضر ما دو نوع مالیات پرداخت می کنیم، یکی مالیات بر درآمد که بر حقوق و درآمد مشاغل و املاک تعلق می گیرد و دیگر مالیات بر مصرف که بر کالاها تعلق گرفته و به طور غیرمستقیم از ما گرفته می شود اما به نظر اقتصاددانان این روش بدترین روش اخذ مالیات است. یک دلیل آنان این است که این روش ناعادلانه است و به خاطر کاهش بازدهی فعالیت های اقتصادی به تولید و تخصیص درست منابع آسیب می رساند. از سوی دیگر این روش ناعادلانه هم بوده چرا که بر تولید و فعالیت مولد اقتصادی فشار وارد می کند و در عین حال برخی درآمدهای سرشار از محل های غیرمولد را شامل نمی شود.

لذا اقتصاددانان پیشنهاد اخذ مالیات از مجموع درآمد افراد را ارائه کرده اند که بر اساس آن تمام فعالیت های اقتصادی فرد در پایگاهی جامع ثبت شده و از مجموع درآمد وی مالیات اخذ می شود. در این روش علاوه بر فشار مالیاتی کمتر بر مشاغل و تولید، عدالت هم رعایت شده و امکان فرار مالیاتی به حداقل می‌رسد. مزیت دیگر این روش مبارزه با پولشویی، قاچاق و درآمدهای غیرقانونی دیگر است. تحقق این سازوکار مالیات گیری در نظام جامع مالیاتی کشور در نظر گرفته شده و امید است با اجرای آن علاوه بر مزایای فوق، کمک شایانی به سرمایه گذاری و تولید، کمک به اقشار فقیر و کم درآمد جامعه و فشار مالیاتی بیشتر بر افراد و نهادهای بهره کش و غیرمولد اقتصاد فراهم شود.

منابع: 

قانون مالیات‌های مستقیم

توافقنامه اصناف وسازمان امورمالیاتی درسال93