تفسیرهای دوگانه از برجام اجرای تعهدات را با چالش مواجه می‌کند/ چشم‌انداز مبهم توافق با یک‌جانبه‌نگری غرب
با ادبیاتی توهین آمیز می‌نویسد: «احتمالاً ایرانی‌ها این نکته از توافق را فهمیده‌اند که اگر امشب فریبکاری کنند، فردا روز گریه و زاری آنهاست.»
پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- سعید همتی- نزدیک به 30 روز از اعلام جمع‌بندی مذاکرات در شهر وین اتریش می‌گذرد و در این مدت تحلیل‌ها و نگاه‌ها نسبت به مفاد و نقاط ضعف و قوت برجام و همچنین قطعنامه 2231 متفاوت و گاه متناقض بوده است اما آنچه در این میان بیش از هر موضوع دیگر بر فضای توافق سایه افکنده تفسیرهای دوگانه و پارادوکس‌محور مقامات ایرانی و امریکایی‌ها است؛ مسئله‌ای که باید از آن به عنوان بزرگ‌ترین چالش پیش روی توافق یاد کرد.
اظهارات و مواضع برخی مقامات امریکایی به محض رسانه‌ای شدن متن برنامه اقدام مشترک از همان روز تا به امروز را باید موضوع مهمی به شمار آورد، رفتاری که دقیقاً پس از قرائت توافق ژنو 3 و بیانیه لوزان هم تکرار شد، چراکه چنین مسئله‌ای در درجه نخست نمایانگر «غیر قابل اعتماد بودن امریکایی»ها است و در کنار آن «تفسیر‌پذیر بودن بندها و مواد متن ارائه شده توافق» را نشان می‌دهد. این بدان معناست که اولاً بر خلاف آن دسته از کسانی که چشم‌انداز مذاکرات با امریکا را در مباحث مورد مناقشه دیگر روشن می‌بینند، افق مناسبی را نمی‌توان برای آن متصور بود چراکه مقامات این کشور ظرفیت آن را دارند که در هر شرایطی و حتی به محض ترک میز مذاکره مواضعی را اتخاذ کنند که منافع و مصالح کشور مقابل را مخدوش کند.
ثانیاً تفسیر‌پذیر بودن متن برنامه اقدام جامع مشترک که امریکایی‌ها سطح قابل تأملی از آن را به نمایش گذاشتند این احساس نگرانی را به‌وجود می‌آورد که تعهدات خود را همانند توافقنامه ژنو 3 عملی نکنند، آنگونه که پس از این توافق امریکایی‌ها نه تنها تحریم‌ها علیه کشورمان را کم نکردند، بلکه بیش از 100بار هم بر دامنه آن افزودند. با توجه به برداشت متفاوت باراک اوباما، رئیس‌جمهور امریکا در یک برنامه تلویزیونی دقایقی پس از برنامه اقدام جامع مشترک وین با آنچه دکتر روحانی در گزارش تلویزیونی خود عنوان کرد باید نگرانی خود را از اجرای این توافق در ماه‌های آتی بیان کرد چراکه اصل در یک سند حقوقی بین‌المللی تنظیم و امضای آن نیست بلکه چگونگی اجرا و عمل به تعهدات از سوی دو طرف مذاکره است.
بعد از راستیآزمایی اقدامات ایران تخفیف تحریم‌ها آغاز می‌شود!
یکی از تفسیرهای جالب و بحث‌برانگیز از برجام را وزارت خارجه انگلیس ارائه داد و بیانیه داد: «بعد از راستیآزمایی اقدامات ایران تخفیف تحریم‌ها آغاز می‌شود!» سایت وزارت خارجه انگلیس گزارش داد تحریم‌ها و محدودیت‌های اتحادیه اروپا درخصوص تجارت با ایران همچنان پابرجاست و به محض آنکه راستیآزمایی آژانس درباره اقدامات ایران تکمیل شد، تخفیف تحریم‌های مالی و اقتصادی جامع آغاز می‌شود. در اطلاعیه به‌روز شده وزارت امور خارجه انگلیس آمده است: بازرگانان انگلیسی باید تضمین دهند از همه نظام تحریم‌ها تبعیت می‌کنند و باید به دنبال تذکرات حقوقی مستقل باشند. توافق هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی در ابتدا تأثیری بر تخفیف تحریم‌های هدفمند بر اساس طرح مشترک اقدام موقت ۲۰۱۳ نخواهد داشت. کالاهای بشردوستانه نظیر دارو همچنان معاف از تحریم هستند. تخفیف تحریم‌ها بر اساس برنامه جامع اقدام مشترک که در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵ حاصل شد به صورت مرحله‌ای اجرا می‌شود و اولین مرحله آن زمانی رخ می‌دهد که ایران همه اقدامات توافقی را درباره برنامه هسته‌ای‌اش صورت دهد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این مسئله را تأیید کند. این امر چندین ماه به طول می‌انجامد اما این جدول زمانی توسط ایران اداره می‌شود به محض آنکه راستیآزمایی آژانس درباره اقدامات ایران تکمیل شد، تخفیف تحریم‌های مالی و اقتصادی جامع آغاز می‌شود.
تحریم‌های مرتبط با منع اشاعه هسته‌ای باقی می‌ماند تا جامعه بین‌المللی درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران اطمینان حاصل کند. اگر ایران به تعهداتش عمل کرد و تحریم‌ها روند معکوس درپیش گرفت، دولت انگلیس به بخش مالی و اقتصادی برای استفاده از فرصت‌های به وجود آمده و ارتقای سرمایه‌گذاری و تجارت بین دو کشور کمک می‌کند. تصمیمات تجاری بنگاه‌های اقتصادی انگلیس از جمله اینکه با ایران تجارت داشته باشند یا خیر، به دولت ارتباطی ندارد.
کنگره می‌تواند توافق هسته‌ای را بازنویسی کند!
حال بخش کوتاه دیگری از تفسیر غربی‌ها درباره متن جمع‌بندی را می‌توان طی دو روز اخیر مشاهده کرد؛ آنجایی که روزنامه وال استریت ژورنال در یادداشتی ابعاد تازه‌ای از برجام را به افکار عموم منتقل می‌کند. این روزنامه در حالی که دولت ایران و امریکا تنها گزینه‌های پیش روی مجلس دو کشور را قبول یا رد برجام عنوان می‌کنند در مطلبی با عنوان «کنگره می‌تواند توافق ایران را بازنویسی کند» به حق قانونی کنگره برای تغییر توافق پرداخته و نوشته: «از آنجا که کنگره بر اساس قانون می‌تواند توافق هسته‌ای را به طور کامل رد کند پس طبیعی است که ایران و شرکای مذاکره‌کننده ما نباید در صورتی که کنگره گامی کوچک‌تر برداشته و توافق را برای مذاکرات مجدد به رئیس‌جمهور بازگرداند، شگفت‌زده شوند.»
در این گزارش آمده است: «هیچ چیز غیرعادی در رابطه با تغییر و بازنویسی توافق توسط کنگره وجود ندارد. سنا تاکنون خواستار اعمال تغییر در بیش از 200 معاهده که برای تأیید در اختیار آن قرار گرفته، شده است. وال استریت ژورنال در ادامه ضمن پرداختن به سوابق تاریخی رد یا اعمال تغییر در معاهداتی که به کنگره امریکا ارائه شده است، می‌نویسد:«با این حال باید گفت کنگره تا کنون دست کم 130 بار در تاریخ امریکا، توافقنامه‌های بین‌المللی که توسط شاخه اجرایی [دولت] امضا شده را رد کرده است. به 22 معاهده، رأی مخالف داده شده است و بر اساس گزارشات سرویس تحقیقات کنگره در سال‌های 1987 و 2001، دست‌کم 108 معاهده دیگر نیز به علت امتناع سنا از رأی‌گیری در مورد آنها، به صورت دائمی مسدود شده‌اند.
علاوه بر این، گزارش سال 1987 سرویس تحقیقات کنگره (CRS) نشان دهنده آن است که 200 معاهده که از سوی قوه مجریه تأیید شده است، متعاقبا به علت تغییرات درخواستی سنا، مورد اصلاح قرار گرفته و پس از آن تأیید شده و به اجرا در آمده است.»
در ادامه این گزارش آمده است:«قانون بازبینی توافق هسته‌ای ایران [در کنگره امریکا] که آقای اوباما در ماه می آن را امضا کرد، شامل ماده‌ای نیست که شرایط تأیید توافق در کنگره را روشن کرده باشد اما به هر حال صدور قطعنامه عدم پذیرش توافق یا وضع قانون جداگانه در این رابطه، می‌تواند مشخص نماید که چه تغییراتی برای جلب رضایت کنگره در توافق مورد نیاز است. از آنجا که کنگره بر اساس قانون می‌تواند توافق هسته‌ای را به طور کامل رد نماید پس طبیعی است که ایران و شرکای مذاکره‌کننده ما نباید در صورتی که کنگره گامی کوچک‌تر برداشته و توافق را برای مذاکرات مجدد به رئیس‌جمهور بازگرداند، شگفت‌زده شوند.»
ایران گناهکار است، مگر خلافش ثابت شود!
روزنامه امریکایی «شیکاگو تریبیون» رسانه دیگری است که به تبعیت از مقامات امریکایی تفسیرهای جهت‌دار از متن جمع‌بندی مذاکرات را مطرح می‌کند و در خبری با عنوان «اگر ایران تقلب کند چه؟» با ادبیاتی توهین آمیز می‌نویسد: «احتمالاً ایرانی‌ها این نکته از توافق را فهمیده‌اند که اگر امشب فریبکاری کنند، فردا روز گریه و زاری آنهاست.»
این روزنامه با بیان اینکه «این را بدانید، تخطی از توافق هسته‌ای قابل شناسایی و افشاست و برای ایران هزینه بالایی خواهد داشت» نوشت: «طبق این سناریو، از آن هم بدتر این است که ایران از زیر تخلف‌هایش شانه خالی خواهد کرد. ایران یکی پس از دیگری درباره تعهدات خود دبه خواهد کرد، جلوی ناظران را خواهد گرفت، اختلافات پشت سرهم ردیف می‌شوند و کشورهای امضاکننده توافق از این مسائل چشم پوشی خواهند کرد. سناتور «مارک روبیو» در این‌باره گفته است:«مجموعه‌ای از تخلفات کوچک و مکرر اتفاق می‌افتد که با گذر زمان سازوکار اجرایی را فرسوده می‌کنند.» این روزنامه امریکایی با بررسی تهدید ادعاشده درباره فریبکاری ایران، نوشت:«نباید از تأخیر 24 روزه بازرسی‌ها از تأسیسات نگران بود، چراکه مواد هسته‌ای نه تنها هفته‌ها، بلکه قرن‌ها دوام می‌آورند. در ثانی، بر اساس گزارشی که اندیشکده بلفر (Belfer) منتشر کرده است، حتی اگر ایران موفق شود شواهد تخلفات خود را پنهان کرده یا از بین ببرد، امریکا هنوز هم می‌تواند این طور نتیجه‌گیری کند که ایران تقلب کرده است. به عبارتی، ما مجبور به اثبات گناهکاری نیستیم، بلکه ایران است که باید بی‌گناهی‌اش را ثابت کند.»
این روزنامه امریکایی در ادامه نوشت: «اما بدترین فرضیه را در نظر بگیرید و تصور کنید ایران تخلفی مرتکب شود و شرکای امریکا با کشف راه‌حل مبتکرانه‌ای جلوی وضع تحریم‌ها را بگیرند. در این صورت چه می‌شود؟ امریکا هنوز چاره نهایی را در اختیار دارد؛ اقدام نظامی.»
این روزنامه تأکید می‌کند:«هر جمهوریخواهی به کاخ سفید راه یابد به جای آن که به ایران اجازه دبه کردن بدهد، به این کشور حمله خواهد کرد و اگر به جای دولت ایران بودیم، بر سر این شرط نمی‌بستیم که هیلاری کلینتون [نامزد دموکرات‌ها] نیز تصمیم دیگری بگیرد، او کسی بود که به جنگ عراق رأی داد و به اوباما برای بمباران لیبی و سوریه فشار وارد کرد.»
این روزنامه در پایان می‌نویسد:«ایران مجبور است با این واقعیت‌ها روبه‌رو شود: هرگونه تخلف از توافق هسته‌ای کشف و افشا خواهد شد. وقتی چنین اتفاقی بیفتد، ایران هدف همان تحریم‌های دردناک اقتصادی قرار خواهد گرفت که توافق را برای فرار از آنها دست و پا کرده بود، یا با اقدام نظامی روبه‌رو خواهد شد که نتیجه دیگری بود که توافق قصد دفع آن را داشت.»
تفسیرهایی که نگران‌کننده است
هر چند فهرست اظهارات و مواضع مقامات و رسانه‌های غربی که نشاندهنده تفسیرهای متفاوت آنها از متن برجام و حتی قطعنامه 2231 است به ده‌ها مصداق بر می‌گردد اما آنچه در این میان مهم است این نکته است که در صورت استمرار غربی‌ها بر چنین رویه‌ای و چاره‌اندیشی نکردن طرف ایرانی برای آن می‌تواند اجرای تعهدات به خصوص از سوی امریکایی‌ها را دچار مشکل و چالش اساسی کند به صورتی که می‌توان انتظار این را داشت که بسیاری از وعده‌های طرف مقابل تنها به صرف برداشت متفاوت آنها از متن بر زمین مانده و انتظارات ایران هیچ گاه رنگ تحقق به خود نگیرد.
ارسال نظر