پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- زهرا حاجیان- اجرای طرح های کلان ملی فناوری در کشور همواره با چالش های متعددی ازجمله کمبود اعتبارمواجه بوده به نحوی که عدم تخصیص  اعتبارات مورد نیاز در سال های اخیر به مانعی  جدی برای عملیاتی شدن این طرح هاتبدیل  شده است  . تصویب طرح های کلان ملی با هدف ایجاد جهش در حوزه تولید فناوری در دانشگاه های کشور از سال 89 در دستور کار شورای عالی علوم ،تحقیقات وفناوری قرار گرفت. در این راستا دبیرخانه شورای عتف در دی 90 تعداد 37 طرح کلان ملی پژوهش و فناوری را با همکاری دستگاه های اجرایی تدوین کرد وبه تصویب رسانید و تا پایان سال 92نیزتعداد طرح های کلان ملی فناوری مصوب شورای عتف به 47 طرح رسید اما متاسفانه طی 2سال اخیر نبود بودجه مناسب نه تنها به مانعی بر سر راه اجرای به موقع این طرح ها تبدیل شده بلکه عدم پذیرش طرح های  مهم  فناوری را نیز به دنبال داشته است . حال آن که طرح های کلان  فناوری با هدف رفع جدی ترین نیازهای کشور وتوسعه هدفمند زیرساخت های علم و فناوری و در راستای تاکیدات مقام معظم رهبری و اسناد بالادستی نظام در حوزه علم وفناوری در دستور کار قرار گرفته است. 

 امروز در شرایطی که انتظار می رود بسیاری از این طرح ها  که متوسط زمان اجرای آن ها بین 3 تا 5 سال تعیین شده است، عملیاتی شده باشند  متاسفانه  هراز چند گاهی خبر از توقف یا رکود پیشرفت این طرح ها به گوش می رسد . به گفته معاون پژوهش وفناوری وزیر علوم،طرح‌های کلان فناوری بر اساس نیاز 20 سال آینده کشور هدف گذاری و تصویب  شده اند و با توجه به اهمیت آن ها ، چنان چه از لحاظ مدیریت، تأمین اعتبار و ایجاد ارتباط با بدنه دانشگاه، صنعت و دستگاه‌ها به درستی هدایت نشوند و یا به هر دلیل برخی از این طرح‌های کلان به موقع به نتیجه لازم نرسند، از اهمیت و ضرورت آن ها کاسته خواهد شدو ثمره لازم  رانخواهند داشت . احمدی با اشاره به روند تخصیص  منابع مورد نیاز طرح های کلان فناوری می گوید :  به طور کلی میزان اعتبارات مورد نیاز برای  اجرای  کامل 47 طرح کلان ملی فناوری  حدود 2 هزار و 600 میلیارد تومان است که با توجه به  تصویب این طرح ها در سال 89  اولین  بودجه مورد نیاز  طرح ها  در سال 90  اختصاص یافت که رقمی در حدود 67 میلیارد تومان بود. در سال 91هیچ پرداختی برای این طرح‌ها انجام نشدو در سال 92 نیز حدود 28 میلیارد تومان اختصاص  پیدا کرد.معاون پژوهشی وزارت علوم میزان اعتبارات مصوب سال 93 برای طرح‌های کلان را 42 میلیارد تومان ذکر کرد و گفت: از این میزان بودجه مصوب تنها حدود 40 درصد محقق شد و این میزان اعتبار به طرح‌هایی اختصاص یافت که دارای دستگاه متقاضی بودند. بودجه طرح های کلان  ملی فناوری برای سال 94  نیز نسبت به سال 93 هیچ تغییری نکرده ودر سال جاری  اعتباری با لغ بر 40 میلیارد تومان برای اجرای این طرح ها اختصاص یافته است .

 توقف پذیرش طرح‌های جدید کلان

به گفته وی، ازسال 89 تاکنون 112 میلیارد تومان به این طرح‌ها اختصاص یافته است که تا رقم 2 هزار و 600 میلیارد تومان فاصله زیادی وجود دارد.  ضمن آن که با توجه به عدم تامین اعتبارات مورد نیاز طرح های کلان فناوری  طی سال های گذشته در حال حاضر پذیرش طرح‌های جدید کلان متوقف شده است. به گفته احمدی،اجرای طرح های کلان ملی فناوری نیازمند 2 هزارو 600 میلیارد تومان اعتبار است که چنان چه طول عمر هر طرح نیز ۳ تا ۵سال پیش بینی شده باشد، باید سالانه  حدود  500 میلیارد تومان به  این طرح ها اعتبار داده شود، اما تاکنون این روند انجام نشده و طی 3 سال گذشته با احتساب بودجه سال های گذشته، در مجموع تنها 112میلیارد تومان به این طرح ها تزریق شده است؛ یعنی 4 درصد از کل بودجه.

او می گوید : طرح های کلان فناوری با اهدافی چون تبدیل دانشگاه ها و مراکز پژوهشی به مراکز کارآفرین و نیاز محور ، تقویت جهشی ارتباط دولت، دانشگاه و صنعت، تحقق اقتصاد دانش بنیان و تولید ملی و افزایش سهم صادرات محصولات با فناوری های بالا که از سیاست های اصلی اقتصاد مقاومتی است، تعریف و تصویب شده است و  می تواند با ایجاد جهشی عظیم در توسعه علم و فناوری در کشور ، بین تولیدات علمی و فناوری های بومی تناسب خوبی ایجاد کند  تا به موازات رشد علمی، در زمینه تولید فناوری نیز به جایگاه مناسبی در منطقه وجهان دست پیدا کنیم.طبق آن چه به تازگی دکتر کبکانیان ، قائم مقام ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی در خصوص وضعیت نامناسب بودجه طرح های کلان فناوری اعلام کرده است،متاسفانه غالب طرح های کلان ملی تقریبا متوقف شده و در حال حاضر از مجموع 47 طرح کلان ملی فناوری تنها 7 طرح کلان از حمایت مالی نسبی برخوردار است .حال آن که تمام این طرح ها مصوب شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری و شورای عالی انقلاب فرهنگی است اما به دلیل ارائه نشدن بودجه ، راکد و تعطیل شده است.

دکتر کبکانیان همچنین هشدار داده است که در نتیجه ادامه این روند محققان این طرح های کلان پراکنده خواهند شد.

 به هرترتیب طرح های  کلان فناوری در شرایطی با بحران مالی مواجه اند که رهبر انقلاب در بند های متعدد از سیاست های ابلاغی حوزه علم و فناوری ، برمباحثی از جمله جهاد مستمر علمی با هدف کسب مرجعیت علمی و فناوری در جهان و همچنین ارتقای جایگاه جهانی کشور در علم و فناوری و تبدیل ایران به قطب علمی و فناوری جهان اسلام و نیز افزایش سهم علم و فناوری در اقتصاد و درآمد ملی تاکید فرموده اند.بدون شک یکی از بسترهای تحقق منویات رهبر انقلاب  در این حوزه، توجه جدی مسئولان به اجرای طرح های کلان ملی فناوری است چرا که اساسا طرح های کلان ملی پیشران فناوری هستند و اهمیت دادن به این بخش زمینه رشد وتوسعه در حوزه فناوری و تجاری سازی محصولات دانش بنیان را فراهم خواهد کرد.

34 طرح  کلان فناوری دارای دستگاه متقاضی هستند

دبیر شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری از تعیین درصد مشارکت دستگاه‎ها در طرح‌های  کلان ملی خبر داد و گفت : از میان 47 طرح کلان مصوب 34 طرح دارای دستگاه متقاضی هستند.  احمدی افزود : کلیه طرح‌های کلان ملی باید دارای دستگاه متقاضی باشد و دستگاه نیز رسما نیاز خود را به نتایج آن طرح اعلام کند وحداقل 50 درصد از اعتبارات را متقبل شود.  

تصویب آیین نامه مدیریت طرح های کلان فناوری درآینده نزدیک

دبیر شورای عالی « عتف» از تصویب آیین نامه مدیریت طرح های کلان ملی فناوری در آینده نزدیک خبر داد .

احمدی افزود: براساس مصوبه شورای عتف ، مقرر شد کارگروهی با حضور وزرا، متخصصان، صاحب نظران و روسای دانشگاه ها تشکیل و نسبت به ارزیابی آیین نامه ها و سازو کارها، وضعیت طرح های کلان، نظام مدیریت بر این طرح ها و وضعیت مالی طرح ها اقدام و بر اساس آن آیین نامه مدیریتی طرح های کلان را تدوین و تصویب کند.

افزایش 5 برابری حمایت از شرکت های دانش بنیان

معاون پژوهشی وزیر علوم از افزایش 5 برابری حمایت از شرکت  های دانش بنیان مستقر در پارک های علم وفناوری طی 2سال گذشته  خبر داد و گفت : طی 2 سال گذشته 45 میلیارد تومان از محل اعتبارات متمرکز وزارت علوم به پارک‌ها و مراکز رشد اعطا شده که نسبت به سال‌های قبل، 5 برابر افزایش  داشته است .وی میزان حمایت‌های وزارت علوم از شرکت‌های دانش بنیان مستقر در پارک‌های علم و فناوری در سال 92 را 20 میلیارد تومان و در سال 93 را 25 میلیارد تومان ذکر کرد .

طرح های کلان زمینه ساز شکل گیری اقتصاد درون زای فناوری

دکتر اسماعیل قادری فر(مدیرکل دفتر تجاری سازی فناوری معاونت علمی)- برای آن که بتوانیم موضوع توسعه فناوری را گسترش دهیم و جریان تبدیل دانش فنی به ایده و محصول را به یک جریان مستمر تبدیل کنیم، یکی ازراهکار های مهم،حمایت واجرای طرح های کلان فناوری است که به نوعی از مراحل ایده محوری عبور کرده اندو قابلیت تجاری سازی فناورانه را دارند . بسیاری ازبرند های بزرگ دنیا وشرکت های مختلف برای آن که بتوانند جریان درون زای فناوری را توسعه دهند ودانش فنی دانشگاه را به محصول تبدیل کنند ،مدل تعریف و اجرای طرح های کلان فناوری را در دستور کار قرار داده اند که نتایج چشمگیری نیز به دنبال داشته است تا جایی که امروز خیلی از برندهای معتبر دنیابه واسطه اجرای طرح های فناورانه و با مشارکت بخش خصوصی واقعی یعنی شرکت دانش بنیانی که بتواند دانش فنی را کسب کند و نیز حمایت های دولت شکل گرفته است .

اساسا موضوع توسعه علم و فناوری و تولیدمحصول از دانش فنی کاری گران است و طبیعتا بخش خصوصی برای بار اول به تنهایی جرا ت، جسارت وحتی قدرت مالی برای اجرای این طرح ها را ندارد. در این گونه موارد دولت و دستگاه های بهره بردار باید به کمک بخش خصوصی بیایند.

طی سال های گذشته و با تشکیل مرکز طرح های کلان ملی فناوری، موضوع حمایت از طرح های کلان در دستور کار معاونت علمی ریاست جمهوری قرار گرفته و تا کنون نزدیک به 120 طرح کلان فناوری با هدف تولید محصول از طریق توسعه دانش فنی در دانشگاه ها وموسسه های تحقیقاتی در حوزه های مختلف تعریف واجرا شده است که از آن جمله می توان به کسب دانش فنی ساخت دستگاه دیالیز نسل 4و5 برای بیماران دیابتی ، دستگاه اسپکت قلبی ، طرح تولید میگوی عاری از بیماری و یا طرح تولید تخم مرغ spf برای تولید واکسن های حیوانی وانسانی ، طرح تولید رادیو دارو ها ونیز2 طرح مهم و در سطح ملی از جمله طرح کلان رصد خانه ملی و کشتی تحقیقاتی اقیانوس پیما ، به عنوان نمونه های موفق از اجرای طرح های کلان ملی فناوری طی 3-2 سال اخیر اشاره کرد.

این مصادیق نشان دهنده آن است که در حوزه طرح های کلان ملی فناوری باید موضوع اکتساب فناوری درون زا را ذیل طرح های تحقیقاتی که در دانشگاه ها وپژوهشگاه های کشور تبدیل به دانش فنی شده اند، دنبال و زمینه ای فراهم کنیم تا این طرح ها به مرحله تجاری سازی راه پیدا کنند وزمینه ورود آن ها به بازار فراهم شود ودر نهایت اقتصاد فناورانه در کشور محقق شود .

میانگین پیشرفت 47 طرح کلان فناوری 4 تا 5 درصد است

معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم  گفت :میانگین پیشرفت 47 طرح کلان فناوری 4 تا 5 درصد است.

 دکتر احمدی افزود : یکی از مشکلات جدی طرح‌های کلان طولانی شدن مدت اجرا و کاهش کارایی آن هاست به نحوی که  با توجه به میزان اعتباراتی که دریافت شده، میانگین پیشرفت 47 طرح کلان حدود 4 تا 5 درصد است که البته نسبت به اعتبارات، پیشرفت مناسبی داشته‌اند اما در عین حال برای آن که این طرح ها در زمان مقرر عملیاتی شوند و به ثمر بنشینند، باید بودجه مناسبی به آن ها اختصاص پیدا کند . 

دبیر شورای عالی علوم ،تحقیقات وفناوری تصریح کرد:  یکی از اقدامات اخیر شورای عالی علوم، تحقیقات وفناوری برای تامین بودجه مورد نیاز طرح های کلان فناوری ، ارائه پیشنهادی به سازمان برنامه و بودجه  بوده است تا با هماهنگی وزارت علوم  ردیف مستقلی برای دبیر خانه و شورای عتف در سال 95 در نظر گرفته شود که در صورت تحقق آن و اختصاص  ردیف  بودجه مستقل،  گشایش مهمی درتامین  بودجه طرح های کلان فناوری  انجام خواهد شد واز محل بودجه ای که اختصاص پیدا خواهد کرد ،می توانیم به طور کامل و با توجه به اعتباری که شورا مصوب می کند از طرح های کلان  حمایت کنیم  و در عین حال  طرح های کلان جدیدی را که در صف انتظار برای بررسی در  کمیسیون های 11 گانه شورای عتف هستند ،مورد بررسی و پذیرش  قرار دهیم .

دبیر شورای عالی علوم، تحقیقات وفناوری ادامه داد : طرح های کلان فناوری طی سال های اخیر با هدف رفع نیاز های اساسی کشور در داخل تصویب شده و به مرحله اجرا در آمده است که دستاورد های حاصل از این طرح ها بی شک تقویت خود باوری و احساس افتخار ملی ،تقویت جهشی ارتباط دولت،دانشگاه وصنعت، ایجاد زمینه مناسب برای جذب صحیح اعتبارات پژوهشی به میزان مصوب در برنامه پنجم وتقویت اقتصاد دانش بنیان وتولید ملی و افزایش سهم صادرات محصولات با فناوری بالا  وتبدیل دانشگاه ها و مراکز پژوهشی به مراکز کار آفرین خواهد بود از این جهت  سرمایه گذاری در  این حوزه برای کشور یک امر ضروری  به شمار می رود و به هیچ وجه نباید از آن غافل شد .

اقیانوس بودجه سازمان برنامه و بودجه فناوری مشکلات