سرنوشت مبهم کارخانجات آرد در پایتخت گندم کشور/ خام فروشی غلات به ویژه گندم

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- فریده ستایشگر- سالانه به طور متوسط بالغ بر یک میلیون تن گندم در استان گلستان تولید می شود که از این نظر جایگاه این استان شمالی، رتبه دوم تا سوم کشوری است. در برخی از سال ها که سطح زیرکشت افزایش می یابدو البته شرایط اقلیمی نیز مناسب می شود، رکورد تولید از یک میلیون تن هم بالاتر می رود آنچنان که در سال 92 میزان تولید گندم در این استان بالغ بر یک میلیون و 100 هزار تن بود، البته گندم با کیفیتی که بنا به گفته مدیرزراعت جهاد کشاورزی استان ، گلستان را به عنوان پایتخت کیفی گندم کشور مطرح کرده است.به گفته رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان 31 کارخانه آرد با ظرفیت یک میلیون و 40 هزار تن در استان وجود دارد که بنا به گفته مدیرعامل شرکت غله استان 25 شرکت در حال حاضر مشغول فعالیت هستند و سهمیه دولتی اختصاص یافته به آنها نیز حداکثر 240 هزارتن است، پایین بودن سهم کارخانجات استان از گندم تولیدی گلستان، منجر به تعطیلی برخی از آنها و ورشکستگی تعدادی دیگر شده است. این مشکل هم چنان ادامه داشته و دارد تا این که حسن صادقلو به عنوان استاندار گلستان انتخاب شد و در نخستین نشست خود با اصحاب رسانه اواخر سال 92 ، از پیگیری این موضوع خبر داد. پس از گذشت مدتی از سوی استاندار اعلام شد که وزیر صنعت، معدن و تجارت با افزایش حجم فرآوری گندم و تولید آرد توسط کارخانجات استان موافقت کرده است. اما شواهد حکایت از اجرا نشدن این دستور العمل طی سال گذشته دارد. تا جایی که در سفر معاون وزیر و مدیرعامل شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران به استان این دغدغه مجدداً مطرح شد و علی قنبری نیز قول داد تا بخشی از این مشکلات از طریق صادرات برطرف شود. موضوعی که گفته می شود باید به تأیید شورای امنیت ملی کشور برسد چرا که لغو و اصلاح مصوبه ممنوعیت صادرات آرد به تصمیم این شورا گره خورده است.

خام فروشی غلات به ویژه گندم مشکل ساز شده است

استاندار گلستان در نشست با مدیرعامل شرکت مادرتخصصی خدمات بازرگانی کشور از محقق نشدن وعده های مسئولان کشوری گلایه کرده و گفته بود: در سال گذشته وعده ذخیره سازی 700 تن گندم در سیلوها و تبدیل آن به آرد در کارخانه های استان گلستان داده شد اما متاسفانه محقق نشد که امیدواریم در سال جاری این امر تحقق یابد. حسن صادقلو با تاکید بر کیفیت گندم گلستان به عنوان کیفی ترین گندم کشور، افزود: خام فروشی غلات به خصوص گندم در شرایطی که استان امکان آردسازی و استفاده از ارزش افزوده گندم را دارد، مشکلاتی برای استان به وجود آورده که امیدواریم مدیران جهادکشاورزی برای رفع آن تمهیدات لازم را در نظر گیرند.

ظرفیت سازی های غیرواقعی در دولت گذشته

علی قنبری، معاون وزیر جهادکشاورزی نیز با بیان این که ظرفیت سازی های انجام شده در دولت گذشته غیر واقعی است، تصریح کرد: متاسفانه این ظرفیت ها که در دولت گذشته انجام شده غیر واقعی بوده و هم اکنون در بخش سیلو 30 تا 40 درصد و در بخش کارخانه های آرد استان نیز تنها 20 تا 30 درصد انبارهای ذخیره پرشده و مابقی خالی است این در حالی است که ظرفیت سیلوها، کارخانه های آرد و انبارهای مراکز ذخیره گندم در استان گلستان افزون بر یک میلیون تن است.

وی رفع این مشکل را در گرو صادرات آرد برشمرد و خاطرنشان کرد: با توجه به این که بخشی از گندم تولیدی گلستان به خارج از استان ارسال می شود و نیز زیرساخت ها و ظرفیت ذخیره گندم ایجاد شده در استان و کارخانه های آرد آن و نیز همجواری با کشورهای همسایه و ایجاد راه آهن ترانزیتی ایران - ترکمنستان - قزاقستان، می تواند این استان به عنوان صادر کننده آرد از محل گندم های وارداتی فعالیت کند. در این صورت گندم از خارج وارد ، سپس در کارخانه های استان تبدیل به آرد و آرد تولیدی نیز به خارج از کشور صادر می شود.وی از یک توافق هم در این زمینه خبر داده و گفته بود: در همین زمینه توافقی بین وزارتخانه های جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت انجام شده و در حال حاضر نیز پیگیر این موضوع هستیم تا به سرانجام برسد.

رفع مشکل از طریق صادرات

یوسف بسنجیده، معاون توسعه منابع انسانی استانداری گلستان با بیان این که از ظرفیت سازی انجام شده تا در بخش سیلو و نگهداری غلات به خوبی در استان استفاده شده است، اظهار کرد: قریب به یک میلیون تن ظرفیت سازی برای نگهداری گندم در استان انجام شده که عموماً 60 تا 70 درصد و گاهی اوقات تا 100 درصد آن را مورد استفاده قرار داده ایم اما مشکل در ظرفیت تبدیل گندم به آرد است که البته تنها مختص گلستان نیست و کارخانجات سایر استان ها نیز مشکلات زیادی در این بخش دارند.

وی موضوع صادرات را از اولویت های مهم برای رفع این مشکل برشمرد و خاطرنشان کرد: تمام تلاش این است تا از ظرفیت صنایع ایجاد شده استفاده شود تا ارزش افزوده آن در همین استان باقی بماند. برای این کار ما به دنبال گرفتن مجوز صادرات آرد هستیم که باید منتظر این مصوبه باشیم، البته این بدان معنا نیست که دست روی دست بگذاریم.

کارخانجات متعدد آرد طی سال های اخیر در این استان راه اندازی شده که متأسفانه با ظرفیت کمی در حال فعالیت هستند، هرچند آمارهایی که مسئولان بخش های مختلف از فعالیت کارخانجات و حتی تعداد آنها ارائه می دهند، متفاوت و متناقض بوده اما آنچه که روشن است، بلا استفاده باقی ماندن ظرفیت ها و سرمایه گذاری هایی چندصد میلیاردی است که در این بخش صورت گرفته است.

توزیع 240 هزار تن سهمیه دولتی بین کارخانجات استان

البته از نظر مدیرکل شرکت غله و خدمات بازرگانی استان، باقی ماندن حجم بیشتری از گندم در استان و فرآوری آن توسط کارخانجات آرد، بعید به نظر می رسد، چراکه بحث سرانه جمعیتی مطرح است و مازاد نیاز استان براساس دستورالعمل هایی که وجود دارد برای رفع نیاز مناطق دیگر، به سایر استان ها می رود.

رمضانعلی ریاحی با اشاره به مقاومت سایر استان ها با این مسئله خاطرنشان کرد: طی 20 تا 25 سال اخیر سایر استان ها برای تولید آرد، ظرفیت سازی کرده اند و این که آرد خود را از گلستان تأمین کنند را نمی پذیرند، به هرحال در این مناطق هم سرمایه گذاری شده و بحث اشتغال هم وجود دارد، در صورتی که بخواهند به جای گندم، آرد مورد نیاز را از یک استان تأمین کنند، کارخانجات آنها نیز تعطیل می شود. در این شرایط هم برخی از کارخانجات استان با ظرفیت های بالایی مشغول به فعالیت هستند و علاوه بر سهمیه دولتی، آرد آزاد نیز تولید می کنند. اما برخی از کارخانجات هم وجود دارند که رغبتی برای ورود به این موضوع ندارند و چشمداشت آنها تنها به سهمیه های دولتی است. به گفته وی 25 کارخانه فعال تولید آرد در استان وجود دارد که ظرفیت اسمی آنها حدود یک میلیون تن است و سالانه حدود 230 تا 240 تن سهمیه دولتی بین آنها توزیع می شود، با این حال برخی از کارخانجات آرد استان چندبرابر سهمیه دولتی آرد آزاد تولید می کنند و می توان گفت به طور متوسط سالانه بین 450 تا 500 هزارتن آرد در استان تولید می شود.وی خاطرنشان کرد: این مشکل تنها مختص استان گلستان نیست بلکه در سطح کشور هم مطرح است چراکه ظرفیت سازی انجام شده برای تبدیل و فرآوری گندم، 2 تا 3 برابر بیش از نیاز کشور است که باید از طریق گندم های وارداتی برطرف شود.وی با اشاره به بیان معاون وزیر جهادکشاورزی که گفته بود این مشکل از طریق صادرات رفع شود، تصریح کرد: گندم محصولی استراتژیک و صادرات آن ممنوع است چراکه وابسته به منافع ملی کشور است، با این حال پیگیر اجرایی شدن دستورالعملی که استاندار به آن اشاره می کند، هستیم اما این موضوع باید مورد تصویب قرار گیرد و سپس ابلاغ شود که هنوز این اتفاق نیفتاده است.

گلستان، پایتخت گندم کیفی کشور

پروتئین بالا و گلوتن 32 درصدگندم، گلستان را به عنوان پایتخت کیفی گندم کشور مطرح کرده است، سایر استان ها برای افزایش کیفیت آرد تولیدی، اقدام به اختلاط گندم تولیدی خود با گندم گلستان می کنند.مدیر زراعت جهادکشاورزی گلستان در این باره گفت: به دلیل کیفیت بالای گندم گلستان، بخش زیادی از تولید از استان خارج می شود. این مسئله از قدیم الایام هم بوده و نمی توان مرزهای استان را بست.

وضعیت تولید گندم

شیرزاد مکاری(معاون مدیریت زراعت جهاد کشاورزی گلستان)- گندم در دنیای امروز نه تنها یک ماده غذایی اساسی و مهم به شمار می رود بلکه از لحاظ سیاسی نیز از اهمیتی هم پایه نفت و برتر از آن برخوردار بوده، و سلاح گندم از سلاح نظامی قدرتمندتر است. اهمیت گندم به لحاظ استراتژیک بودن آن در سقوط بعضی از دولت های جهان کاملاً مشخص است. اهمیت سیاسی و اقتصادی غلات به خصوص گندم از آنجا ناشی می شود که صادرکنندگان آن، کشورهایی متشکل و منسجم بوده، ولی در کشورهای صادرکننده نفت، تزلزل و تکروی کراراً مشاهده شده و ابرقدرت غرب در کسب منافع کوتاه و بلند مدت خود پیوسته از حربه سیاسی گندم استفاده کرده است. در دیپلماسی وزیر اسبق امور خارجه آمریکا چنین آمده است، کمبود مواد غذایی و غلات از جمله عوامل بی ثباتی سیاسی محسوب می شوند و آنها را در موارد استثنایی برای حفظ منافع دراز مدت باید به کار برد.گندم منبع عمده تامین کالری و پروتئین مورد نیاز جمعیت کشور ما می باشد به طوری که 75 درصد پروتئین مصرفی و 65 درصد کالری دریافتی روزانه هر فرد از نان تامین می شود.

وضعیت کشت و تولید گندم در استان گلستان

استان گلستان با وسعت 20 هزار و 438 کیلومتر مربع از جنوب به سلسله جبال البرز- از شمال به جمهوری ترکمنستان- از غرب به استان مازندران و از شرق به استان های خراسان و سمنان محدود و از نظر اقلیمی نیز دارای تنوع خاصی است که از کوهستانی سرد و معتدل نیمه مرطوب در نواحی جنوبی، آب و هوای معتدل مدیترانه ای در نواحی مرکزی و غربی، تا معتدل نیمه خشک و بیابانی در کناره های رودخانه اترک متغیر است. هر چه از سمت دریا به شرق و از جنوب به شمال پیش می رویم از رطوبت هوا کاسته و بر خشکی آن افزوده می شود.

متوسط بارندگی در کوهپایه های البرز متجاوز از 500 میلیمتر بوده که حداکثر به هزار میلیمتر می رسد، و حداقل بارندگی در نواحی شمالی استان حدود 150 میلیمتر است. بارندگی در این استان در دو سه سال گذشته کاهش قابل ملاحظه ای داشته، و باعث خسارت به اراضی زراعی و باغی شده است. استان گلستان با ظرفیت تولید متوسط سالانه یک میلیون تن گندم رتبه سوم و گاهاً رتبه دوم تولید کشور و بالاترین میانگین تولید در واحد سطح (هکتار) گندم دیم کشور را دارا بوده و نقش مهمی در تامین امنیت غذایی کشور ایفا می کند. از آنجا که درصد پروتئین گندم تولیدی استان گلستان در سطح بالایی قرار دارد (11 تا 12 درصد) و مهمتر از آن، کیفیت پروتئین گندم استان است که نقش بسزایی در تعیین خواص کیفی آرد و نان حاصل از آن دارد. به همین دلیل است که بخش قابل توجهی از تولید گندم این استان به سایر استان های کشور برای ترکیب با گندم آن استان‌ها و ارتقاء و بهبود کیفیت آرد آن مناطق ارسال می شود. با توجه به جمعیت استان گلستان حدود یک میلیون و 800 هزار نفر و احتساب مصرف سرانه 139 کیلو گرم، نیاز استان بیش از 240.000 تن برآورد می شود.

بنابراین می توان چنین اذعان داشت در حدود 25 درصد تولید گندم استان، صرف تامین نیاز داخلی استان و بیش از 75 درصد آن، قابلیت تامین نیاز سایر استان‌های کشور را دارد.

بررسی 10 سال اخیر تولید گندم استان گلستان از سال زراعی 84-83 لغایت 93-92 نشان می دهد که میانگین عملکرد گندم آبی 3 هزار و 211 و گندم دیم 2 هزار و 3 کیلوگرم در هکتار و در مجموع، میانگین کلی عملکرد گندم استان 2 هزار و 515 کیلوگرم در هکتار بوده است. در سال زراعی 94-93 از سطح 383 هزار و 780 هکتار گندم سبز شده این استان، نزدیک به یک میلیون و صد هزار تن محصول برداشت شده چنانچه تنش خشکی شدید ماه های دی و بهمن سال 93 رخ نمی داد، رکورد تولید گندم در استان شکسته می شد و از مرز یک میلیون و دویست هزار تن می گذشت.

استان گلستان با تولید حدود 40 هزار تن بذور گواهی شده گندم در طبقات مختلف بذری، در سطح کشور مقام اول را به خود اختصاص داده، و از لحاظ نظارت و کنترل مزارع تکثیر بذر در شرایط مطلوبی به سر می برد. به طوری که برخی از بذور تولیدی استان به دیگر نقاط کشور برای تامین بذر مورد نیاز آنان، ارسال می شود. شایان ذکر است که ارقام گندم مورد استفاده در استان، توسط محققان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی این استان، اصلاح و معرفی می شوند.

منتظر اصلاحیه شورای عالی امنیت ملی کشور هستیم

شیردل- به دلیل اهمیت استراتژیکی محصول گندم و آرد تولیدی از آن و رابطه تنگاتنگ آن با منافع ملی ، شورای عالی امنیت ملی کشور صادرات آرد را ممنوع کرده است و سالانه نیز چندین میلیون تن گندم وارد کشور می شود. کارشناسان معتقدند می توان میزان گندم وارداتی به کشور را افزایش و از طرفی بخشی از آرد تولیدی مازاد را نیز صادر کرد. اما این امر مستلزم اصلاحیه مصوبه ممنوعیت صادرات آرد شورای عالی امنیت ملی کشور است، موضوعی که معاون وزیر جهادکشاورزی قول آن را داده است. در این باره با مدیرکل صنعت، معدن و تجارت گلستان گفت وگویی داشتیم که بخشی از آن را می خوانید.

دستورالعملی که استاندار از سوی وزیر صنعت، معدن و تجارت از آن یاد می کند، قرار بود سال قبل اجرایی شود اما این اتفاق نیفتاد و به نظر می رسد امسال هم خبری از آن نباشد، دلیلش به نظر شما چیست؟

این دستورالعمل برای این بود که حجم بیشتری از گندم در استان باقی بماند و بعد از فرآوری به استان های دیگر فرستاده شود، بعد از صدور این دستورالعمل توسط وزیر صنعت، شرکت بازرگانی دولتی از زیرمجموعه این وزارتخانه جدا و زیر نظر وزارت جهادکشاورزی رفت؛ این موضوع باعث شد تا این دستورالعمل اجرایی نشود. از طرفی هم استان های دیگر هم مخالف بودند، برای نخستین گام با استان مازندران رایزنی کردیم اما موجب اعتراض کارخانجات و نمایندگان استان همجوار شد و موضوع طوری رقم خورد که مسئله متوقف شد. امسال با سفر آقایان قنبری و نعمت زاده، راه حل دومی مطرح شد که بحث صادرات آرد است.

با وجود مصوبه شورای عالی امنیت ملی کشور تصور می کنید این راه حل قابلیت اجرایی پیدا می کند؟

سالانه 6 تا 7 میلیون تن گندم وارد کشور می شود، می توان این میزان را کمی افزایش داد و کارخانجات را هم فعال کرد. در حال حاضر ظرفیت صادرات یک میلیون تنی آرد به کشورهای عراق و افغانستان وجود دارد که می توانیم از آن بهره بگیریم. اما آنچه که مسئولان کشوری اعلام کرده اند در حال اصلاح است. می توان با واردات گندم و به کمک گندم های داخلی مشکلات صنایعی که میلیارد ها تومان سرمایه گذاری برای آن انجام شده رفع کرد علاوه براین با صادرات آرد آزاد، ارزش افزوده ای بی نظیر نصیب کشور خواهد شد. به هرحال معتقدیم برای رفع این مشکل باید این ممنوعیت رفع شود.