گزارشی بر تعلیق و تأمل درباره «رستاخیز»

بعد از یک هفته پر از جنجال برای اکران شدن و نشدن «رستاخیز»، سازمان سینمایی با انتشار اطلاعیه ای اعلام کرد که «اکران فیلم سینمایی «رستاخیز» تا تأمین نظر برخی از مراجع عظام تقلید به تعویق می‌افتد».

عمده اعتراضات به این فیلم به نمایش چهره حضرت عباس(ع) و تنی چند از اصحاب حضرت حسین(ع) مربوط می‌شد که طبق نظر برخی مراجع این مسئله مجاز بوده و عده‌ای دیگر از مراجع نیز با تکیه بر لزوم حفظ حرمت‌ها و ممانعت از هرگونه وهن احتمالی با نمایش تصاویر بازیگران ایفاکننده این نقش‌ها مخالفت کرده بودند.

بخش دیگری از مخالفت‌ها پیش از این به مواردی درباره قصه‌های در حاشیه ماجرای اصلی فیلم، برخی صحنه‌ها و میزان مطابقت آنان با مستندات تاریخی و ... اشاره داشت که نهایتاً در موارد گوناگون منجر به حذف یا اصلاح و یا توضیح این صحنه‌ها شد. سرانجام نسخه نهایی این فیلم 40 دقیقه‌ نسبت به نسخه گذشته کوتاه‌تر شده و برای اکران در سینماها ارائه شد.

از روز گذشته متنی منتسب به احمدرضا درویش در فضای مجازی در حال انتشار است که در آن امده است:

انالله و اناالیه راجعون

در آستانه‌ی عید سعید فطر، به دستور دولت تدبیر و امید! در معامله‌ای کاملاً سیاسی، در برابر جهل و بی‌اخلاقی، پژواک ندای حسین (ع)؛ رستاخیز را از اکران سینماهای کشور پایین کشید... ‌

...به قضاوت تاریخ، پرچم حسین ع با ندای مراجع عالیقدر، افراشته خواهد ماند.

احمدرضا درویش

نویسنده/کارگردان

از همان ابتدا که احمدرضا درویش تصمیم به ساخت «رستاخیز» گرفت، می‌شد حدس زد که این فیلم در اکران با مشکل مواجه می‌شود. فیلمی که می‌خواست وارد صحرای کربلا شود، وقایع عاشورا را تصویر کند و برای اولین بار چهره بازیگران نقش حضرت ابوالفضل العباس(ع) و تعداد دیگری از اهل بیت امام‌حسین(ع) را تصویر کند. اتفاقی که به نظر می‌رسد تصمیم نهایی درباره آن علی‌رغم تأکید چندین و چند باره درویش مبنی بر هماهنگ بودن با مراجع با موجی از اعتراضات عمومی مواجه شده و حالا در انتظار جلب نظر تعداد دیگری از مراجع عظام تقلید است تا بعد از تماشای فیلم نظر قطعی خود را اعلام کنند. عموم اعتراضات به «رستاخیز» براساس نسخه دو سال پیش این فیلم بوده است چرا که هنوز این فیلم به اکران عمومی نرسیده بود و عموم منتقدان بدن تماشای فیلم به انتقاد از آن نشسته بودند، البته آنان یک نگرانی بزرگ داشتند و آن ریختن قبح ماجرا و وهن دستگاه اهل بیت(ع) است.

مراحل پژوهش، و پیش تولید «رستاخیز»  7 سال طول کشید و بهمن ماه سال 1388 همزمان با روز اربعین، فیلمبرداری در شهرستان بم آغاز شد و در دی ماه 1389 فیلمبرداری به پایان رسید. رستاخیز در نسخه‌ای 210 دقیقه ای در جشنواره سی و دوم فیلم فجر اکران شد. از همان روز اکران، نقد به ساختار و روایت فیلم شروع شد. زمزمه های نقد به فرم فیلم، از رسانه‌ها به بیرون از کاخ جشنواره کشید و کسانی هم که فیلم را ندیده بودند هم شروع به نقد فیلم کردند.

کمپینی هم در فضای مجازی بوجود آمد که از مردم می‌خواست «رستاخیز» را تحریم کنند یا درخواست برای تجمع اعتراضی در مقابل وزارت ارشاد دست به دست در شبکه‌های اجتماعی موبایلی پخش شد و هفته گذشته تجمعی چند ساعته با حضور عده معدودی در برابر وزارت ارشاد شکل گرفت.

البته پیش از این نیز عده‌ای اصرار بر حذف سکانس‌های آب آوردن حضرت ابوالفضل العباس (ع) در سریال «مختارنامه» میرباقری داشتند. شدت انتقادات به حدی بوده است که واکنش‌های متفاوت سینماگران را هم در پی داشته است. ابراهیم حاتمی کیا در همان ایام جشنواره ضمن انتقاد از نحوه برخورد با فیلم رستاخیز گفت: ورود به این حوزه ریسک‌های خودش را دارد و فیلم «رستاخیز» در تک تک پلان‌هایش قصد قربت داشته است. حاتمی‌کیا گفته بود که «نباید این مسیر به گونه‌ای سرکوب شود که دیگر کسی جرأت ورود به این عرصه را نداشته باشد.»

تلاش برای نشاندن «رستاخیز» بر پرده سینما یک سال بعد شروع شد. باغ موزه دفاع مقدس میزبان اکران افتتاحیه «رستاخیز» شد. درحاشیه این مراسم احمدرضا درویش در جمع خبرنگاران به سوالات آنها پاسخ داد. او گفت که فیلم را 40 دقیقه کوتاه کرده است و از تدوین جدید فیلم راضی است. خبرنگاری پرسید: در خصوص حضرت علی اصغر(ع) که همه علما در کیفیت شهادتشان و پاشیده شدن خون پاکشان به آسمان هم‌نظرند، درباره آن چه توضیحی دارید؟ درویش پاسخ داد: «این صحنه مگر در این نسخه فیلم هست؟ آن را حذف کردیم». خبرنگار مجدداً پرسید: اصلاً چرا این صحنه غلط ساخته شد؟ درویش پاسخ داد: «خطا بود و اشتباه کردیم. اعتراف می‌کنم که اشتباه کردم». خبرنگار ادامه داد: ساخت هر نمای این فیلم هزینه زیادی دارد. مگر می‌شود با این حجم از پژوهش چنین خطایی رخ دهد؟ درویش گفت: «پولش را سازندگان رستاخیز از جیب‌شان دادند و چیزی از بیت‌المال کسر نشده است».

اعلام شده که «رستاخیز» در نسخه جدید خود، بر اساس نظرات و انتقادات مراجع تدوین شده است. بخشهایی از فیلم به جز آن بخش هایی که با حذف آن به قصه فیلم لطمه نخورد، حذف شده است. از دیگر اصلاحات فیلم این است که سکانس‌های بازی «شقایق فراهانی» با توجه به حساسیت‌هایی که پیرامون رابطه‌‌ی او با کاراکتر «بکیر ابن حر» و تاثیرش بر حضور «بکیر» در سپاه امام حسین (ع) ایجاد کرد، به صورت کامل از نسخه‌ی آماده شده برای اکران، حذف شده است. حذف سکانس‌های مربوط به حضرت «علی اکبر» (ع) نیز، یکی دیگر از اصلاحات اعمال شده در نسخه‌ی جدید فیلم است. اما با این حال، نقش حضرت عباس (ع) که به علت ترسیم چهره‌ی بازیگر ایفا کننده نقش ایشان در فیلم مورد اعتراض قرار گرفته بود، همچنان در نسخه‌ی آماده‌ی اکران حضور دارد. گرچه چند سکانس مربوط به حضرت ابوالفضل العباس (ع) هم تعدیل شده است؛ از جمله اولین نما و سکانس معرفی این حضرت مقابل قصر والی مدینه در شبانگاه و دیالوگ او با «بکیر». برخی از نکات ریز هم در سکانس‌هایی مثل شهادت حضرت علی اصغر (ع) که در نقدها به آن اشاره شده بود، اصلاح شده است.

عید فطر 94 وعده اکران «رستاخیز»ی داده شده که طبق اعلام سازندگان 40 دقیقه آن حذف شده است. حالا بعد از تعلیق چند روزه «رستاخیز» همه نگاه‌ها برای اکران دوباره آن به تصمیم نهایی علما و مراجع دوخته شده است. علی‌رغم متن منتسب به درویش که هنوز صحت‌اش تأیید نشده است، او صبر پیشه کرده و با متانت گفته که «هر آنچه مطابق شرع و قانون باشد، می‌پذیرم». گویا تیم درویش و سازمان سینمایی تلاش‌های دیگری فراتر از فیلم‌سازی در دستور کار خود دارند.