شهیدی که خواب دید در سرزمینی غریب، رهبر مردمی غریب شده

به گزارش پارس به نقل از رجانیوز «من بارها گفته‌ام میدان بوسنی، جنگ اسلام و کفر تنها نیست، بلکه از این بالاتر است، دروازه ورود به غرب و اروپا است، آنجا مساله‌اش بالاتر از جنگ عراق و ایران است. کسی که برود آنجا و محیط امن خانواده را رها کند، مقامش خیلی بالاتر است.» (بخشی از سخنان رهبر انقلاب در دیدار با خانواده شهید رسول حیدری)

این روزها و پس از وقایع سوریه و به ویژه با حضور داعش در عراق، دیگر نیروی قدس سپاه پاسداران آن تصویر مبهمی نیست که صرفا با عملیات در لبنان و فلسطین شناخته شود؛ امروز دیدن تصاویر فرمانده‌ی سپاه قدس، در میدان‌های نبرد برون‌مرزی امری طبیعی شده است. حالا حتی در تحلیل‌های غرب نیز لحاظ کردن IRGC Elite Quds Force یکی از محورهای اصلی بررسی وضعیت توازن قوا در منطقه و جهان است و دیگر لزوم وجود نیرویی نظامی که در مسایل برون‌مرزی نقش‌افرینی کند، بر هیچ کس پوشیده نیست، نه کسی در داخل منکر این قضیه است و نه حتی بیگانه‌ای در خارج می‌تواند بر آن خرده بگیرد؛ امری که تا همین چند سال پیش به گونه‌ای دیگر بود... .

اما در این میان شهید «رسول حیدری» را شاید بتوان از نسل اولی‌های سپاه قدس دانست؛ فردی که از آغاز در شکل‌گیری سپاه غرب کشور نقشی فعال داشت؛ تا پیش از حمله عراق به تامین امنیت داخلی و مبارزه با گروهک‌ها می‌پرداخت و با شروع جنگ، وظایف حساس و سنگین اطلاعاتی - نظامی را بر عهده گرفت. مسئولیتی که به فراخور آن، روزهای فراوانی را در دل عراق، به تلاش برای تشکیل گروه‌های مقاومت مردمی بر ضد رژیم صدام و چانه‌زنی با بارزانی و کردها گذراند؛ فعالیت‌های موفقیت‌آمیزی که تا پایان جنگ، عملا بعثی‌ها را از کسب توفیقی چشم‌گیر در مرزهای شمال‌غرب کشور باز داشت. «شهید رسولی» که اگرچه با پایان جنگ راه ورود به دانشگاه پیش می‌گیرد، اما همواره مترصد فرصتی است برای ادامه جهاد؛ و آغاز حملات صرب‌ها و حمایت ایران از مسلمانان بوسنی این فرصت را برای او مهیا می‌کند. و این می‌شود تعبیر خوابی که چند سال قبل در کردستان دیده بود، اینکه «در سرزمینی غریب، رهبر مردمی غریب شده»... و محمد (همرزمش) به او گفته بود تعبیرش شهادت در کشوری غریب است. حالا بوسنی او را به آرزویش رسانده و بعد از شهادت نیز با نامی غریب (مجید منتظری) در وطن تشییع می‌شود ... .

اکنون و بعد از گذشت بیست و اندی سال از شهادت رسول در بوسنی، «ر» (به قلم مریم برادران) آمده است تا اولین برگ باشد در توصیف زندگی شهدایی که علی‌رغم تاثیرات کلیدی‌شان در جبهه و جنگ، «شرایط» اقتضا نکرده است چندان شناخته شوند. البته همین جا بگویم که اگر فکر کرده‌اید کتاب شما را با زوایای پنهان این تاریخ رازآلود آشنا می‌کند، در اشتباهید! به عنوان کسی که دورادور در جریان مراحل نگارش کتاب بوده‌ام، قبل از خواندن «ر» می‌دانستم که حتی بعد از گذشت بیش از بیست سال نیز، حساسیت بالای موضوعات مورد بررسی در کتاب، موجب شده تا پس از خودسانسوری یاران شهید، نویسنده اثر و سپس اصلاحات نهادهای مختلف نظامی و غیر نظامی، بیان جزئیات عملیات‌ها به حداقل برسد. (هر چند اگر با حواسی جمع کتاب را بخوانید و «فکت‌ها» را کنار هم قرار دهید، خودتان می‌توانید به اسرار خوبی دست پیدا کنید.) از این رو آنچه بیشتر در کتاب محور قرار گرفته، آشنایی با شخصیت «شهید رسول» است که البته در کنار آن با گوشه‌هایی از اقدامات اطلاعاتی-عملیاتی آن دوره نیز آشنا خواهید شد. اما علاوه بر موقعیت خاص شهید رسول، کتاب ویژگی‌های دیگری هم دارد که بلافاصله بعد از خواندن آن، حس خواهید کرد یک اثر متفاوت در گونه دفاع مقدس را تجربه کرده‌اید.

اولین نکته سبک و سیاق نگارش کتاب است. اگر پیش‌تر کتابی از «مریم برادران» را خوانده باشید، حتما با شیوایی نثر و روایت داستان‌گونه‌اش آشنا هستید. به نظرم در این اثر نیز نویسنده به خوبی از عهده تبدیل خاطرات خام و مستندگونه راویان به اثری منسجم و هنری برآمده، مساله‌ای که فقدان آن موجب ضعف بسیاری از کتب دفاع مقدسی ما شده است. علاوه بر نثر خوب، شیوه آماده‌سازی کتاب نیز بسیار جالب است: برگ برگ کتاب پر است از تصاویر مربوط به شهید و همچنین نامه‌های ارزشمندی که وی برای خانواده و دوستان خود نوشته است. سبکی که حداقل من تاکنون در کتاب دیگری بدین شکل ندیده بودم.

نکته مهم دیگر تلاش در «ارائه تصویری واقعی» از شهید است. حقیقت آن است که آنچه تاکنون در بسیاری از آثار دفاع‌مقدسی دیده‌ایم، یک تصویر روتوش شده از زندگی شهداست؛ تصویری که موجب می‌شود نهایتا در ذهن خواننده، هاله‌ای از معصومیت پیرامون شهید شکل بگیرد و شخصیتی دست‌نیافتنی را متصور شود. از سوی دیگر برخی که با نیت ارایه تصویری واقعی‌تر از شهدا وارد میدان شده‌اند نیز از آن طرف بام افتاده و روی اقلیتی از «اخراجی‌های» جبهه و جنگ دست گذاشته‌اند. حال آنکه تصویر حقیقی غالب مردان آن روزها نه آن به نظر می‌رسد و نه این. حس می‌کنم «ر» یکی از بهترین آثاری است که تاکنون توانسته از عهده انعکاس تصویری واقعی و منصفانه از زندگی شهدا برآید. شهید رسولِ «ر» اگرچه فردی اصول‌گراست و همه جا سفت و محکم پای عقایدش می‌ایستد، اما گاهی در عصبانیت سیگاری هم دود می‌کند، یا پس از باخت در بازی جر می‌زند!
 
یکی از ویژگی‌های دیگر کتاب نیز تهیه آن در مسیری مستقل از جریان‌های غالب و رسمی آثار دفاع مقدسی است ... مساله‌ای که تاثیر آن را به نوعی می‌توان در دو مزیتی که پیش‌تر اشاره شد مشاهده کرد.اما طبیعتا آنچه گفته شد به معنای بی عیب و نقص بودن کتاب نیست. قطعا "ر" نقاط ضعفی نیز دارد ... . اولین نقطه ضعف کتاب از نگاه من نام آن است! اگرچه نام "ر" – که از امضای شهید پای نامه‌هایش گرفته شده – دو سال پیش می‌توانست عنوان بسیار زیبایی باشد، اما انتخاب آن پس از اکران فیلم "چ" کمی بد‌سلیقگی است!

مساله دیگر بخش‌های ابتدایی کتاب پیرامون کودکی شهید است که به نظر می‌رسد می‌شد برای رعایت حال همه طیف خواننده، از جمله خوانندگان کم‌حوصله‌ای که پای پست‌های کوتاه توئیتر و فیسبوک بدعادت شده‌اند، کمی خلاصه‌تر بیاید یا حداقل لابلای متن بیان شود. (البته باید اعتراف کنم که قطعا درک همین بخش از زندگی شهید، لذت مطالعه دو فصل بعدی کتاب را دوچندان می‌کند!) نکته دیگر نیز حذف ناگزیر بسیاری از مسایل مربوط به عملیات‌هاست، به‌گونه‌ای که وجه نظامی شخصیت شهید – حتی در ماجرایی مثل جنگ بوسنی – در کنار سایر وجوه آن بسیار کمرنگ شده است؛ شاید اگر «ر» در فضای کنونی –و با در نظر گرفتن آنچه در مقدمه پیرامون وضعیت سپاه قدس بیان شد – به نگارش در می‌آمد، حذفیات کمتری داشت. (البته این مورد آخر را خودتان می‌توانید با کمی کنجکاوی و کسب اطلاعات حل کنید. به خصوص توصیه می‌کنم از سایت شهید رسول به آدرس http://shahidrasul.ir دیدن کنید. سایت علاوه بر اینکه گه‌گاه برخی زوایای پنهان آن روزها را بازگو می‌کند، به پیگیری مسایل روز مرتبط نیز می‌پردازد.)
 
گفتنی است «ر» توسط نشر «آرما» منتشر و برای اولین بار در  در نمایشگاه کتاب امسال توزیع شده است. در پایان این متن، بخشی از کتاب که مربوط به یکی از عملیات‌های برون‌مرزی شهید در دوران دفاع مقدس است، به عنوان نمونه نقل می‌شود؛ عملیاتی که در آن، شهید پس از طی حدود ۲۰۰ کیلومتر مسافت در دل خاک عراق، زخمی شده، حال و روز خوشی ندارد و نمی‌داند قرار است چه اتفاقی بیفتد. حال در این اوضاع کاغذ و قلم برداشته و می‌نویسد...