معکوس شدن روند انتخاب محل مذاکرات در دولت یازدهم

کسانی که اخبار و تحولات مربوط به پرونده هسته ای جمهوری اسلامی ایران در دوازده سال گذشته را رصد می کنند، به خوبی می دانند که مقایسه میان عملکرد تیم سابق مذاکره کننده با تیم فعلی تا چه اندازه اشتباه است، چرا که اساسا عملکرد دو تیم جایی برای مقایسه باقی نگذاشته است و این مساله حتی در ساده ترین مسایل، از جمله انتخاب مکان مذاکرات نیز خود را نشان می دهد.

در همین راستا، اخیرا اخبار متعددی از  جاسوسی و شنود رژیم صهیونیستی از مکان مذاکرات اخیر ایران و 1+5 منتشر شده است. شاید این موضوع در وهله اول عادی به نظر برسد و کسی به خاطر این مساله انتقاد به تیم مذاکره کننده فعلی را صحیح تلقی نکند اما واقعیت این است که روند عقب نشینی دو ساله دولت یازدهم در پرونده هسته ای، حتی در پذیرش مکان مذاکرات از طرف غربی نیز باعث شده تا امروز منابع خبری مختلف از جاسوسی و شنود محتوای مذاکرات خبر دهند. به بیان دیگر، وقتی به راحتی میزبانی کشورهای اروپایی برای مذاکرات هسته ای که کاملا همسو با 1+5 هستند از سوی ایران پذیرفته می شود، طبیعی است که امنیت مکان مذاکرات نیز تنزل پیدا می کند و بعد از آن نباید تعجب کرد اگر اخباری درباره جاسوسی از مذاکرات منتشر شود.

اما نکته جالب آنجاست که در دوره تیم سابق مذاکره کننده هسته ای کشورمان، نه تنها روال انتخاب میزبان مذاکرات صرفا با پیشنهاد طرف مقابل صورت نمی گرفت بلکه جمهوری اسلامی ایران با استفاده از این موضوع به عنوان یک ابزار چانه زنی، کشورهایی را برای میزبانی مذاکرات انتخاب می کرد که یا همسو با مواضع هسته ای ایران بودند یا لااقل نسبت به مواضع خصمانه 1+5 علیه ایران موضع بی طرفانه ای داشتند.

ماجرای جایگزین بغداد به جای آنکارا برای میزبانی مذاکرات چه بود؟
در ابتدای سال 1391 بعد از آنکه اختلاف نظر ایران و ترکیه درباره بحران سوریه اوج گرفت و اردوغان با حمایت از تروریست های مخالف بشار اسد، تقابل دیدگاه خود با ایران را در این باره افزایش داد، ایران با مخالفت با میزبانی آنکارا برای ادامه مذاکرات، بغداد را برای نخستین بار میزبان مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 کرد.

این اقدام از آنجایی مهم بود که ایران نشان داد حتی در پذیرفتن مکان مذاکرات نیز زیر بار حرف زور و پیشنهاد یک طرفه 1+5 قرار نمی گیرد و با ایستادگی بر این مساله، امتیاز میزبانی مذاکرات را به یکی از متحدان اصلی خود در منطقه (عراق) داد تا به این واسطه وزن عراق را نیز در تحولات منطقه ای افزایش دهد.

در آن برهه بسیاری از تحلیل گران و کارشناسان مسایل سیاسی ضمن اشاره به این موضوع تصریح کردند که انتخاب بغداد به عنوان یکی از متحدان ایران در منطقه برای میزبانی مذاکرات، دست پر جمهوری اسلامی در این گفتگوها را نشان می دهد و طبیعی است وقتی 1+5 نمی تواند حتی در انتخاب میزبان مذاکرات حرف خود را تثیبت کند، طبیعی است در روند مذاکرات نیز برای امتیازگیری از ایران کار بسیار سختی در پیش دارد.

از جمله بی بی سی فارسی در همان برهه با اشاره به این مساله نوشت: «ایران بار‌ها نشان داده که راحت‌تر است در کشورهای غیرغربی مذاکرات را دنبال کند؛ ترجیحا کشورهایی که از تحریم‌های یکجانبه علیه ایران حمایت نمی‌کنند. تعیین مکان مذاکرات به ایران کمک می‌کند که حتی در صورت شکست گفتگو‌ها بتواند رابطه خود را با کشور میزبان بهتر کند. ایران می‌خواهد حداقل این استفاده جانبی را از مذاکرات بکند.»

بعد از بغداد نیز به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران، مسکو به عنوان یکی از کشورهایی که در گروه 1+5 مواضع نزدیک تری به ایران داشت، میزبان دور بعدی مذاکرات بود و بعد از آن نیز قزاقستان به علت عدم همراهی در برخی حوزه های تحریم ها علیه ایران به عنوان میزبان بعدی مذاکرات انتخاب شد.

معکوس شدن روند انتخاب محل مذاکرات در دولت یازدهم
اما با روی کار آمدن دولت یازدهم، این اتفاق کاملا روند معکوس به خود گرفت و جدای از ده ها دور مذاکرات هسته ای در ژنو و لوزان به عنوان خاک کشورسوییس که سفارت آن در ایران سالهاست که حافظ منافع آمریکا محسوب می شود، چندین  دور از گفتگوهای هسته ای نیز در نیویورک برگزار شده است.

جالب آنکه این اتفاق درست در زمانی اتفاق افتاد که امریکا ساختمان گران قیمت بنیاد علوی در منهت  را مصادره کرد و بعد از آن نیز اعلام کرد به حمید ابوطالبی معاون سیاسی دفتر رییس جمهور ایران به خاطر تروریست بودن! برای ورود به این کشور ویزا نمی دهد.

با وصف آنچه که گفته شد، طبیعی است که در زمان مذاکرات سعید جلیلی سقف خواسته 1+5 از ایران تعلیق 6 ماهه غنی سازی 20% در ازای لغو یکی از تحریم های اصلی نفت یا بانک مرکزی بود - که به خاطر تلاقی ادامه مذاکرات با انتخابات یازدهم ریاست جمهوری و انتخاب حسن روحانی این کار عملی نشد- اما در دوره فعلی علیرغم تعلیق غنی سازی 20% در همان ابتدای کار و پذیرش بسیاری از محدودیت های هسته ای دیگر، همچنان هیچ بحثی از لغو تحریم های اصلی نیست و علیرغم تاکیدات رهبر انقلاب درباره لزوم لغو همه جانبه تحریم ها در روز اول اجرای توافق، هنوز روحانی و ظریف از تعلیق «مرحله به مرحله» بخشی از تحریم ها، آن هم پس از راستی آزمایی آژانس در آینده دور خبر می دهند. روندی که حتی مشخص نیست به همین نقطه نیز ختم شود.