تهران در نوبت باروری ابرها

به گزارش پارس به نقل از مهر، رحیم میدانی با اشاره به اینکه در سال‌ جاری به‌ دلیل مشکلاتی که در ۱۲ شهر بزرگ کشور وجود داشت، موضوع بحران آب در جامعه خیلی پُررنگ شد گفت: وقتی صحبت از بحران آب می‌شود، افکار عمومی جامعه به سمت جیره‌بندی آب شرب سوق پیدا می‌کند؛ اما وقتی متخصصان صحبت از بحران آب می‌کنند مفهوم آن غیر از مشکل آب شرب بوده و ریشه و علل آن متفاوت است. وقتی در کشوری بحران آب وجود داشته باشد، یکی از نمودهای بحران در آب شرب شهر‌ها و روستا‌ها ظاهر می‌شود و به همین جهت، حساسیت بیشتر مردم را در پی دارد.

معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا اظهارداشت: صحبت از بحران آب به این مفهوم است که هر کشوری مقدار آب تجدیدشونده مشخصی دارد و این آب نسبت به وسعت و جمعیت کشور محدود است. براساس آمار گذشته ما ۱۳۰ میلیارد مترمکعب آب تجدیدشونده داشتیم که این رقم به‌ دلیل خشکسالی و تغییر اقلیم به ۱۱۵ میلیارد مترمکعب آب تجدیدشونده کاهش یافته است. خشکسالی در طبیعت کشور ما بوده، هست و خواهد بود اما پدیده تغییر اقلیم اتفاق دیگری است که در کل جهان رخ داده و کشور ما نیز از آن متاثر شده است.

میدانی ادامه داد: اگر جمعیت امروز کشور را ۷۵ میلیون نفر در نظر بگیریم، به‌ ازای هر ایرانی سالانه ۱۵۳۰ مترمکعب آب تجدیدشونده وجود دارد. هنگامی که این رقم کمتر از ۱۷۰۰ مترمکعب باشد کشور با تنش آبی مواجه می‌شود. با افزایش جمعیت به‌ طور طبیعی این میزان بیشتر کاهش می‌یابد؛ در حالی که منابع تجدیدشونده ما ثابت بوده و ممکن است در‌‌ نهایت با انجام طرح‌های نمک‌زدایی آب دریا، یکی دو میلیارد به منابع آبی خود اضافه کنیم. طبق آمار، هنگامی که این رقم به پایین‌تر از یکهزار مترمکعب برسد، کشور در شرایط کمبود آب یا تنش آبی مزمن قرار می‌گیرد و زیر ۵۰۰ مترمکعب به معنی شرایط کمبود مطلق آب یا تنش آبی مطلق است.

وی خاطرنشان کرد: همچنین اگر کشوری در شرایط اقلیمی ایران حداکثر ۴۰ درصد از منابع آب را استفاده کند، در وضعیت عادی است و استفاده بیش از آن ما را وارد مرحله تنش آبی می‌کند. به‌ طور طبیعی ۶۰ درصد باقیمانده منابع آب تجدیدپذیر سهم محیط زیست و اکوسیستم‌ها است و باید در اختیار طبیعت برای تغذیه سفره‌های زیرزمینی، حیات تالاب‌ها و رودخانه‌ها قرار گیرد. در شرایط کنونی، ما به جای ۴۰ درصد، حدود ۸۳ درصد از منابع آب تجدیدپذیر را مصرف کنیم.

این مقام مسئول در وزارت نیرو افزود: اگر میزان مصرف آب تجدیدپذیر را با قبول برخی ریسک‌ها به‌ دلیل قرار گرفتن کشور در منطقه خشک و نیمه‌ خشک بین ۵۰ تا ۵۵ درصد بپذیریم، اکنون دستکم ۲۸ درصد بیش از میزان معقول بر منابع آبی کشور بارگذاری می‌کنیم.

معاون وزیر نیرو درباره وضعیت فعلی منابع آبی کشور گفت: با بررسی دو پدیده می‌توانیم بگوییم که هم‌ اکنون چه وضعیت شکننده‌ای در منابع آبی کشور داریم. خشکی زاینده‌رود، خشکی تالاب‌ها و دریاچه‌ها مانند دریاچه ارومیه نمونه بارزی از این وضعیت است و ما را با این پرسش روبرو می‌کند که آب این تالاب‌ها و رودخانه‌ها چه شده است؟ در پاسخ به این موضوع، باید عنوان کرد که ریشه این خشکی‌ها، استفاده از درصد بالایی از منابع آب تجدیدپذیر است.

به گفته میدانی، در بررسی پدیده دوم باید به پدیده ارزشمندی به نام منابع آب زیرزمینی اشاره کرد. هم‌ اکنون ۵۴ درصد از نیازهای کشور از منابع زیرزمینی تامین می‌شود. منابع آب زیرزمینی نسبت به منابع آب سطحی فواید بسیاری دارد چرا که این آب به‌ وسیله طبیعت تغذیه و تصفیه می‌شود و بهترین و گوارا‌ترین آب‌ محسوب می‌شود که در موارد زیادی کیفیتی همچون آب‌های معدنی به معنای عرفی کلمه دارد.

وی ادامه داد: در همین رابطه ما ۶۰۹ محدوده مطالعاتی داریم که با اعمال وزن هر دشت می‌توان گفت ۷۸ درصد از آنها در محدوده ممنوعه و بحرانی قرار دارند؛ یعنی بیش از ظرفیت سفره از آب آنها استفاده می‌شود. سفره‌های آب زیرزمینی ذخایر آبی تحت عنوان ذخایر استاتیک دارند که این ذخایر تجدیدپذیر نیست. در شرایط کنونی، میزان برداشت آب در ۷۸درصد از دشت‌ها بیش از تغذیه آنها به‌ وسیله طبیعت است.

این مقام مسئول در وزارت نیرو اظهارداشت: هر سال بین ۵ تا ۶ میلیارد مترمکعب آب اضافه از این دشت‌ها برداشت می‌شود که نتیجه آن کاهش سطح ایستایی و افزایش املاح آب بوده و ممکن است به جایی برسد که این آب حتی برای مصارف کشاورزی نیز مناسب نباشد. سازمان زمین‌شناسی هم به‌تازگی از پدیده فرونشست زمین به‌ دلیل خالی شدن سفره‌های آب زیرزمینی گزارش‌هایی منتشر کرده که در صورت وقوع، دیگر به حالت اولیه خود باز نمی‌گردد. فرونشست زمین افزون‌ بر آسیب رساندن به زیرساخت‌ها، موجب کاهش ضریب ذخیره سفره‌ها نیز می‌شود.

معاون وزیر نیرو تصریح کرد: آمار‌ها نشان می‌دهد که در چند سال اخیر ۱۱۰ میلیارد مترمکعب از ذخایر استاتیک برداشت کرده‌ایم. این وضعیت نشان می‌دهد که در کشور تعادل لازم بین منابع و مصارف آب نداریم. ۶۱ درصد از مصارف آب شرب کشور از منابع زیرزمینی است و وقتی کمیت سفره‌های آبی را از دست بدهیم، خطر بزرگی متوجه کشور می‌شود. علت تاکید متخصصان آب بر استفاده از منابع آبی در حد مجاز، مورد توجه قرار دادن اصول توسعه پایدار است.

میدانی عمده مصرف منابع آب کشور با میزان ۹۲ درصد را در بخش کشاورزی دانست و افزود: تنها ۸ درصد از منابع آبی به مصرف شرب، صنعت و بهداشت می‌رسد. وی درباره عبور از بحران آبی تابستان امسال گفت: یکی از اقدام‌های سال‌ جاری برای عبور از بحران، اجاره چاه‌های کشاورزی از کشاورزان بوده و وزارت نیرو ما به‌ ازای حق‌ آبه کشاورزان را به نفع شرب خریداری کرده است.

وی تاکید کرد: در برخی از مکان‌ها با وجود از رمق افتادن سفره آب‌های زیرزمینی، به حفر چاه‌هایی برای تامین آب شرب اقدام شده است. اقدام‌های دیگری نظیر تعدیل فشار شبکه و ایجاد رینگ‌هایی جهت انتقال آب از یک ناحیه از شهر به ناحیه دیگر انجام شده است، ضمن آنکه در خیلی از شهر‌ها مردم جهت مدیریت مصرف آب همکاری لازم را داشتند.

این مقام مسئول در وزارت نیرو اظهارداشت: در شهرهایی مثل کرمان مردم متحمل سختی‌هایی شدند. راه‌ حل ریشه‌ای بحران در کشور، کاهش مصرف آب به میزان ۲۸ درصد از منابع آب تجدیدشونده است که عمده این کاهش باید در بخش کشاورزی صورت گیرد؛ اگرچه بخش شرب و صنعت نیز جای صرفه‌ جویی مناسبی دارد.

معاون وزیر نیرو افزود: راه‌های مطلوبی برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی وجود دارد، بدون اینکه لطمه‌ای به معیشت کشاورز و تولید کشاورزی وارد شود به‌ طوری که با به‌ کارگیری این راه‌ ها مصرف آب در بخش کشاورزی را می‌توان حتی به یک‌ دهم مصرف کنونی آب کشاورزی کاهش داد؛ همانطور که در یک نمونه پایلوت در استان اصفهان این اتفاق افتاده است.

میدانی خاطرنشان کرد: هم‌ اکنون تولید محصول خشک ما، به‌ ازای هر مترمکعب آب ۹۰۰ گرم (مطابق آمار وزارت جهادکشاورزی) است، در حالی که در برخی از کشور‌ها با هر مترمکعب آب دو تا ۲.۵ کیلوگرم محصول برداشت می‌کنند که این موضوع با ارتقای بازده آبیاری و کشاورزی قابل تحقق است.

وی تصریح کرد: کشور ما کشور کم‌آبی است و ۸۵ درصد از وسعت کشور ما در اقلیم خشک و نیمه‌ خشک و فراخشک است و ۴۶ درصد جمعیت ما در این منطقه مستقر شده‌اند. ۱۵ درصد از منابع تجدیدپذیر در حوزه فلات مرکزی قرار دارد که ۵۰ درصد وسعت کشور است.

این مقام مسئول در وزارت نیرو با اشاره به اینکه برخی کماکان فکر می‌کنند که حل بحران آب در گرو واردات آب است گفت: واردات آب مسائل فنی، اقتصادی و امنیتی فراوان دارد که اکنون در حال مطالعه است اما این موضوع راه‌حل قطعی نیست. تنها راه‌حل عبور از بحران آب، مدیریت، افزایش بهره‌وری آب و رعایت الگوهای کشت متناسب با هر منطقه است تا محیط زیست پایدار و سالم داشته باشیم و بتوانیم امنیت غذایی خود را تامین کنیم.

میدانی ادامه داد: یکی از پایه‌های مدیریت منابع آب، مهار و تنظیم آب و احداث تاسیسات آبی است. در سال‌ جاری ۸ هزار میلیارد تومان اعتبار برای طرح‌های سازه‌ای وزارت نیرو در بخش آب هزینه خواهیم کرد. وظیفه مدیران آب فقط ساخت‌ و ساز نیست و همه ما باید به تمامی اصول توسعه پایدار اهمیت دهیم، ما باید به تخصیص منابع و فرهنگ‌سازی توجه کنیم و طوری عمل کنیم که متخصصان مستقل آب کشور بر عملکرد ما صحه بگذارند.

معاون وزیر نیرو درباره وضعیت نامناسب ذخاایر آبی پایتخت نیز بیان داشت: جا به جایی مصارف شرب به جای کشاورزی، تنظیم فشار، اقدام‌های فرهنگی، انتقال آب از نقاط مختلف شهر تهران و حفر چاه در مناطق مجاز تنها بخشی از اقدام‌های انجام‌شده برای عبور از بحران آب تهران است.

وی اظهارداشت: در شرایط کنونی، سامانه شرق ما یعنی سدهای لار و لتیان وضعیت مناسبی ندارند. اصولا فصل پاییز فصل بارندگی است و سازمان هوا‌شناسی وضعیت بارش را نرمال پیش‌بینی کرده و امیدواریم به اندازه میانگین درازمدت بارش در پاییز داشته باشیم.

میدانی خاطرنشان کرد: وزیر نیرو نیز دستور اکید داده که امسال به‌ طور جدی و اولویت‌دار فعالیت باروری ابر‌ها را در استان تهران انجام دهیم. لیکن چه سال پُرآب و یا کم‌آب داشته باشیم، مردم باید همواره اصل صرفه‌جویی و مصرف بهینه را مدنظر داشته باشند. اگر از امروز مصرف را کاهش دهیم، می‌توانیم از بحران آب به‌ نحو مطلوبی عبور کنیم.

این مقام مسئول در وزارت نیرو درباره شرایط آبی در پاییز امسال بیان داشت: اگر با سناریوی بدبینانه وارد پاییز شویم، وضعیت خوبی نداریم و ما به همین منظور نشست‌های مدیریت بحران را از ۱۸ شهریورماه آغاز کرده‌ایم. اکنون به جد و به‌ صورت شبانه‌روزی در تلاش هستیم سد ماملو را به‌ سرعت وارد مدار بهره‌برداری کنیم و براساس وعده‌ای که شرکت آب و فاضلاب استان تهران داده، این سد تا اواخر مهرماه وارد مدار می‌شود.

وی تاکید کرد: با توجه به شرایط بحرانی منابع آب کشور و افزایش مصرف آب، مجموعه اقدام‌هایی که انجام می‌دهیم، بدون مشارکت مردم و صرفه‌ جویی در مصرف آب نمی‌تواند مشکلات کشور را حل و عبور از بحران را میسر کند. همچنین برای رعایت اعتدال در مصرف و جلوگیری از هدررفت آب، به‌ دنبال این هستیم که مجوزهای لازم برای افزایش تعرفه آب مشترکان پُرمصرف و در‌‌ نهایت قطع موقت انشعاب آنان را دریافت کنیم.