بررسی موج توهین به امام(ره) در شبکه‌های اجتماعی
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «پارس»، مسعود درودیان، دانشجوی کارشناسی حقوق دانشگاه امام صادق (ع) در کافه حقوق نوشت:
ارزش نهادن به کرامت انسان، اعم از مسلمان و غیر مسلمان، اصلی است که همواره آموزه های دینی و آموزگاران بزرگ بشر به آن تاکید داشته اند. احترام به مقدسات و نمادهای مذهبی-اجتماعی در هر جامعه ای از بدیهیات اخلاقی است.
موضوع اهانت به رهبران جمهوری اسلامی موضوع جدیدی نیست. از همان ابتدای انقلاب، دشمنان ایران اقدام به چنین عمل قبیحی می زدند. اما جایگاه امام راحل در میان مردم ایران ، صرفا نماد یک رهبر سیاسی و انقلابی نیست. امام خمینی در باور مردم ایران الگوی شهامت، شجاعت، ظلم ستیزی، ایمان، صبر و تقواست.
متاسفانه چند وقتی است در فضاهای مجازی و پیامک ها شاهد هتاکی و تمسخر ارزش ها و باورهای بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران هستیم. عده معدودی که به دنبال تضعیف باورهای انقلاب اسلامی هستند، این کار را شروع کردند. قوانین ایران اهانت به اشخاص و نسبت دادن اقوال نادرست (نشر اکاذیب) را جرم انگاری کرده که به بررسی این دو جرم در انواع آن پرداخته میشود.
بررسی جرم اهانت در قانون ایران
توهین از جمله جرایم علیه حیثیت و اعتبار معنوی اشخاص می باشد. گاهی متناسب با مقام حقوقی مخاطب می تواند مجازات سنگین تری داشته باشد.
توهین به معنای سست گردانیدن است و در اصطلاح عبارت از هر رفتاری است که بتواند به نحوی از انحا موجب وهن حیثیت طرف مقابل در نظر افراد معمولی جامعه گردد. بنابراین در کتب فقهی در کنار بحث قذف، از کسی سخن به میان آمده که موجب تحقیر دیگری شده؛ در حالی که او مستحق این اقوال نیست.
اهانت به اشخاص حقیقی
در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی راجع به هتک حرمت اشخاص آمده است: «توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنان چه موجب حد قذف نباشد، موجب مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه و یا پنجاه هزار ریال تایک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.»
توهین به اشخاص حقوقی
در ماده ۶۰۹ آمده است: «هرکس با توجه به سمت، یکی از روسای سه قوه یا معاونان رییس جمهور یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه‌ها و مؤسسات و شرکت های دولتی و شهرداری ها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین نماید به سه تا شش ماه حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاق و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم میشود.»
توهین به امام و مقام رهبری
ماده قانون مجازات اسلامی ۵۱۴ بیان میدارد: «هرکس به حضرت امام خمینی بنیان گذار جمهوری اسلامی (ره) و مقام معظم رهبری به نحوی از انحاء اهانت نماید به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.»
در قانون مجازات اسلامی ایران بنا بر عبارت «به هر نحوی از انحاء»، وسیله در ارتکاب جرم نقشی ندارد و شامل ترک فعل نیز می گردد و ملاک در تشخیص آن، درک و فهم عرف است. توهین می تواند زبانی، مکتوب و از طریق حرکاتی که عرف آن را مذموم می داند باشد.
دکتر میر محمد صادقی در کتاب جرایم علیه امنیت عمومی به شرح این ماده و بررسی نظر مخالف می پردازد: «… در ماده ی ۵۱۴ هیچ شرطی از لحاظ این که توهین درحال انجام وظیفه باشد یا به سبب انجام وظیفه باشد، پیش بینی نشده است. بنابراین توهین به رهبری حتی بنا به انگیزه های کاملا شخصی و در غیر از حالت انجام وظیفه نیز مورد شمول ماده قرار می گیرد.»
دکتر زراعت بر خلاف دکتر میر محمد صادقی اظهار می دارد: «اگر اهانت با توجه به شخصیت حقیقی ایشان و با انگیزه ی شخصی صورت گیرد، مشمول این ماده نخواهد بود.» البته ایشان بلافاصله جمله ای متضاد با کلام قبل خود آورده و اضافه می کنند: «هر چند ظاهر ماده چنین چیزی را نمی فهماند.»
دکتر میر محمد صادقی دلیل پیش بینی نکردن قیدی در این زمینه لزوم حفظ قداست و حرمت شخص اول مملکت میدانند و به غیر قابل گذشت بودن این جرم تاکید میکنند. البته اذعان دارند که مرتکب باید در اهانت، عامد باشد که این مستلزم توجه داشتن وی به وهن آور بودن رفتارش و نیز آگاهی داشتن از مقام شخص مورد توهین است. بدین ترتیب هرگاه وی در حال مستی یا خواب یا تحت تاثیر هیپنوتیزم اهانت کند یا معنی لغات و کلمات مورد استفاده را نداند یا مخاطب توهین را نشناسد، به عنوان توهین عادی مشموا ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی با آن برخورد می شود.»
مجازات تعیین شده در قانون برای نشر اکاذیب
جرم دیگر توهین کنندگان به امام، نشر اکاذیب است که عده ای با منصوب کردن جملات مضحک و بی اساس قصد تخریب وجهه و شخصیت حقوقی امام راحل را دارند.اتهام این افراد با عنوان نشر اکاذیب در مواد قانونی ۷۴۴ و ۷۴۶ قانون مجازات اسلامی مشخص شده و مراجع قضایی باید بدون هیچ تسامحی با این مغرضان برخورد کنند.
ماده ۷۴۴ قانون مجازات بیان میدارد: «هرکس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ۵٫۰۰۰٫۰(۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
هم چنین در تبصره این ماده آمده است: «چنان چه تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر هر دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد.»
در ماده ۷۴۶ نیز بیان شده است: «هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را بر خلاف حقیقت، رأساً یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق یادشده به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت (در صورت امکان)، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال تا چهل میلیون (۴۰٫۰۰۰٫۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
مبنای شرعی جرم نشر اکاذیب آیه ۱۹ سوره نور است. این جرم را از یک نظر میتوان جزو جرایم علیه امنیت داخلی کشور یا جرایم علیه آسایش عمومی محسوب کرد؛ چرا که در آن مطالبی بی اساس، با علم به دروغ بودن آن ها، بین مردم پخش می شود و بنا بر تصریح ماده ۷۴۶ بدین وسیله امنیت و آسایش عمومی مختل میگردد. ماده ۷۴۶ عنصر قانونی این جرم را در حقوق ایران تشکیل می دهد.
تحقق این امر یا هر نوع ضرر مادی یا معنوی دیگر لازم نیست؛ بلکه صرف قصد مرتکب دایر بر ایراد ضرر به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی، کفایت می کند که این قصد سوء نیت خاص لازم برای تحقق جرم است که وجود آن باید، علاوه بر سو نیت عام یعنی عمد در اظهار مطالب خلاف واقع، احراز گردد.
آنچه از ماده ۷۴۶ مستفید میشود، با تحقق عناصر سه گانه جرم، کاملا برای این مجرمین قابل پیگیری است. بدین ترتیب که مجرمان از سامانه های رایانه ای و شبکه های اجتماعی (وایبر، فیسبوک و …) استفاده کرده و اکاذیب و سخنان بی اساسی را به امام راحل نسبت می دهند و مشمول جرم نشر اکاذیب میشوند.
با توجه به مشخص بودن هویت افراد در فضای مجازی و امکان ردیابی آن ها به نظر میرسد که مجازات این دسته از مجرمین به راحتی قابل انجام باشد.
ارسال نظر