اعلام جنگ‌ ۲۳ کشور با پول آمریکایی

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- شیوا سعیدی- برخی از اقتصاددانان معتقدند تا ۲۰۴۰ میلادی حجم اقتصاد چین، سه‌برابر حجم اقتصاد آمریکا می‌شود و چشم‌بادامی‌ها در رقابت با اين كشور گوی سبقت را در دست خواهند گرفت. هرچند که هم‌اکنون چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان است اما پیش‌بینی می‌شود، حجم اقتصادش تا ۲۰۱۶ میلادی بزرگتر از اقتصاد آمریکا شود تا این کشور تبدیل به ابرقدرت تازه اقتصاد جهان شود. درست به همین دلیل است که چینی‌ها با اقتصادی در مسیر رشد، مدعی شده و می‌پرسند، «چرا با این وضع دلار هنوز ارز برتر جهان است؟» درواقع این چین بود که توجه جهان را به برتری بدون رقیب دلار جلب کرد و بحث تازه‌ای را برای کمرنگ‌کردن نقش دلار در اقتصاد و مبادلات بین‌المللی باز کرد.  در همین خصوص لیو چانگ، یکی از خبرنگاران مطرح چینی در خبرگزاری رسمی چین با طرح‌شعاری در مورد این موضوع می‌نویسد: «...شاید اکنون زمان خوبی باشد تا جهان، یک دنیای غیرآمریکایی را بسازد.» این رویای چینی‌ها که همزمان با بحران‌های اخیر اقتصاد آمریکا (بحران سقف بدهی، بودجه و فروپاشی اعتباری سال ۲۰۱۱) شدت و قوت گرفت، حالا در مرز تازه‌ای دنبال می‌شود و به نظر می‌رسد برخی کشورها نیز با این ایده چینی همراه شده باشند. 

دفاع روس‌ها از «یوان» برای جایگزینی دلار
پس از آن‌که چین به نفع تحریم علیه روسیه رأی نداد، اقتصاددان ارشد بزرگترین بانک روسیه اعلام کرد، یوان چین می‌تواند به سومین ارز ذخیره جهان تبدیل شود (با فرض این‌که دلار نخست و یورو در رتبه دوم باشند). این وقایع درحالی بود که چین هم اعلام کرد، از خرید بدهی‌های آمریکا خودداری می‌کند تا این امر فدرال رزرو را وادار ‌کند بیش از ۸۵‌میلیارد دلار (مقدار پول درحال گردش)، اسکناس چاپ کند. حال با این وضع و با توجه به این‌که اقتصاد آمریکا همچنان نوسان دارد، به سختی می‌توان تضمین کرد آمریکا بتواند همچنان موقعیت‌برتر خود را حفظ کند. 

تلاش برای خلق سیستم ارزی جدید جهانی
در سال‌های اخیر نیز همواره تحلیلگران مالی هشدار ‌داده‌اند که هر روز ممکن است لحظه فروپاشی دلار فرا برسد و به برتری دلار به‌عنوان تهیه‌کننده ذخیره ارز دنیا پایان دهد. اکنون به نظر می‌رسد این روز نزدیک شده است. در ماه‌های پایانی ۲۰۱۳، كنت شورتگن جونيور از مدیران اكسماينر فاش کرد، ۲۳ کشور مشغول ایجاد راه‌های جدیدی برای پشت‌سرگذاشتن دلار، SWIFT و BIS هستند. به این ترتیب یک سیستم ارزی جهانی جدید خلق می‌کنند که دلار را از بین می‌برد. در فهرست ۲۳ کشوری که خواهان استفاده از ارزی دیگر هستند، کشورهایی چون چین، روسیه، هند، آفریقای‌جنوبی، برزیل، ژاپن، آلمان، فرانسه، انگلیس، تركيه، نيوزيلند، ايتاليا، استراليا، كره‌جنوبي، ايسلند، امارات متحده عربي، كانادا، شيلي، آرژانتين، سنگاپور، ايران، سوييس و لوكزامبورگ به چشم می‌خورد و این بدان معناست که منطقه یورو دلار را رها می‌کند و برای انتقال به یک سیستم بانکداری جدید آماده می‌شود. 

یورو رقیب پول آمریکایی 
در همین خصوص بعد از این‌که بزرگترین بانک فرانسه (بی.ان.پی.پاریباس BNP Paribas) حدود ۹‌میلیارد دلار جریمه را بابت اتهام آمریکا برای نقض تحریم‌ها علیه سودان، کوبا و ایران پذیرفت، زنگ‌خطر سیستم ارزی آمریکایی به صدا درآمد. به‌دنبال این موضوع، وزرای دارایی منطقه یورو در نشستی به راه‌های تقویت به‌کار بردن واحد پولی یورو در مبادلات بین‌المللی خواهند پرداخت تا شاید اقدام‌های جدی‌تری صورت پذیرد.  وزیر دارایی فرانسه دراین‌باره گفته است: بی.ان.پی، نخستین مورد پرداخت جریمه بی‌سابقه بانکی بود اما آخرین موردی نیست که در معرض خطر مواجه شدن با چنین وضعیتی قرار دارد، بر این اساس مذاکرات اولیه در اسرع وقت انجام می‌شود تا ببینیم که چگونه می‌توان بکارگیری یورو در معاملات را رواج بیشتری بدهیم. او این اقدام را راهی برای حمایت از مبادلات بنگاه‌های اقتصادی دانست که خارج از قلمرو آمریکا و مطابق با قوانین کشورهای متبوعشان انجام می‌شود. هرچند که این نخستین تلاش برای خروج از دایره دلار در تبادلات جهانی نیست. با وجود این‌که امروزه بیش از ۶۰‌درصد تمام ذخایر ارزی جهان به صورت دلار آمریکا است، اما به نظر می‌رسد، تغییرات زیادی در جریان باشد. برخی از بزرگترین اقتصادهای جهان مشغول توافق هستند تا از دلار گذر کنند. 

«پترو دلار» در شکلی تازه 
اما درنهایت، برای تسهیل انتقال ارزها و خطوط تبادل باید بانکی با حجم و وضع مناسب وجود داشته باشد تا این وظیفه کلان را برعهده گیرد. ۲ سال قبل چین همراه کشورهای همگروه خود در بریکس BRICS (برزیل، روسیه، هند و آفریقای‌جنوبی) یک موسسه مالی تأسیس کردند و آن را بانک BRICS نامیدند. این بانک با هدف دور زدن دلار خلق شد و سبب شد بدون نیاز به دلار، تجارت آزاد میان این کشورها انجام شود که بی‌شباهت به قالب سیستم «پترودلار» نیست. درحقیقت بانک جدید بلوک بریکس به‌عنوان یک بانک بین‌المللی تسویه و همچنین آخرین مرجع وام دهنده عمل می‌کند و به این ترتیب نیاز به BIS (بانک بین‌المللی تسویه) و IMF (بانک جهانی) را از بین می‌برد. چون این سازمان‌ها هردو تحت سلطه دلار هستند. اما این تنها نشانه تلاش برای تغییر ارز ذخیره در جهان نیست.  چین و ژاپن از ارزهای خود در مبادلات دوجانبه استفاده می‌کنند. ‌سال گذشته دومین و سومین اقتصادهای‌برتر جهان با یکدیگر قراردادی بستند تا به جای دلار ارزهای یکدیگر را استفاده کنند که در این قرارداد مهم آمریکا نادیده گرفته شد. 

استفاده از ارز چین در آفریقا
اما در ادامه بد نیست به گوشه دیگر دنیا نیز نگاهی داشته باشیم؛ به نظر شما بزرگترین شریک تجاری آفریقا کیست؟ بله چین! در‌سال ۲۰۰۹ چین به بزرگترین شریک تجاری این قاره تبدیل شد و اکنون با قدرت هرچه تمام‌تر مشغول ترویج ارز خود در این قاره است. در گزارش استاندارد بانک (بزرگترین بانک آفریقایی) آمده است: «پیش‌بینی می‌کنیم حداقل ۱۰۰‌میلیارد دلار در حجم تجارت چین- آفریقا تا ۲۰۱۵ میلادی به صورت یوان تسویه شود.»

ترمزی به نام عربستان‌سعودی و اوپک
تنها موردی که ممکن است به رد این سیستم منجر شود، اعتمادی است که عربستان‌سعودی و کشورهای عضو اوپک به آمریکا و دلار دارند تا تبادلات نفت همچنان مانند دهه ۱۹۷۰ میلادی براساس دلار باقی بماند. اما همان‌طور که در سال‌های اخیر مشاهده شده، حتی عربستان‌سعودی هم به سمت یک سیستم مالی جدید روآورده و به‌طور شفاف اعلام کرده در روابطش با آمریکا آماده مذاکرات دوباره است. درحال‌حاضر چین و امارات متحده عربی در مبادلات از ارزهای خود استفاده می‌کنند. از سوی دیگر این کشور و امارات متحده عربی نیز توافق کرده‌اند دلار آمریکا را رها کرده و از ارزهای خود در تبادلات بین ۲ کشور استفاده کنند.  امارات متحده عربی یک بازیگر کوچک بازار است اما بدون‌شک تهدیدی برای سیستم پترودلار محسوب می‌شود. در کنار این موارد باید توجه داشت توافقنامه میان چین و روسیه قبضه دلار بر نفت و نحوه خرید آن را شل کرد. علاوه بر تمام موارد گفته شده هند نیز از طلا برای خرید نفت از ایران استفاده می‌کند و این امر بیش از پیش از قدرت دلار می‌کاهد. از سوی دیگر سازمان ملل برای ایجاد یک ذخیره ارز جهانی جدید فشار وارد می‌کند. این سازمان گزارش‌هایی را منتشر کرده که درآنها به‌طور واضح خواستار تغییر دلار به‌عنوان ذخیره ارزی جهان شده است. 

تغییر آهسته اما قطعی در راه است
باتوجه به این‌که مدتی است ۲۳ کشور ازجمله اعضای بلوک BRICS و منطقه یورو خود را برای خطوط تبادلی جدید خارج از دلار آماده می‌کنند، به نظر می‌رسد عصر دلار به سر آمده.  ممکن است درحال‌حاضر سیستم مالی روی ایالات متحده آمریکا متمرکز باشد اما این مورد همیشه هم صحیح نیست. نکاتی که در این گزارش بررسی شد، یک‌شبه اتفاق نمی‌افتند اما باید در نظر داشت که زمان تغییرات آرام‌آرام از راه رسیده است.

جایگزینی ارز ذخیره کشورها؛ بحران جدید آمریکایی
نگاهی به مفهوم و ارزش ارز ذخیره در اقتصاد کشورهای جهان، گویای این حقیقت است که کشورهای سراسر جهان ذخایر مالی را به صورت سهام یا ابزارهای دیگر بازار مالی در ارزهای مختلف دراختیار دارند. آنها همچنین طلا را به‌عنوان سرمایه نگهداری می‌کنند. ذخایر، واحد پولی کشور را در برابر جریان‌های گمانه‌زنی یا احتمالی سود و نزول محافظت می‌کنند. از لحاظ تاریخی ارز ذخیره جدید باید با طلا پشتیبانی شود. نقش دلار به‌عنوان ارز اصلی مبادلاتی به آمریکا کمک می‌کند، نرخ بهره خود را پایین نگه دارد. کشورهای دیگر بدهی خزانه‌داری آمریکا را نه به‌عنوان سرمایه‌گذاری، بلکه به آن دلیل می‌خرند که دارایی‌های مبتنی بر دلار بهترین شیوه نگهداری ذخایر ارز خارجی هستند. بسیار جالب است که افراد زیادی ازجمله صاحبان کسب وکارهای کوچک نگران این موضوع هستند.هنگامی‌که این سیستم جایگزین شود، در این کشورها دلار موردنیاز نخواهد بود و یک ارز دیگر جایگزین آن می‌شود. تمام سرمایه‌های دلاری در حساب‌های خارجی به سرزمین اصلی و کشور مبدأ برمی‌گردند و این امر سیستم مالی آمریکا را مختل خواهد کرد.