جنگ روانی داعش

اخیرا فرصتی ارزشمند نصیب نگارنده گردید که به منظور زیارت عتباب عالیات ، سفری به کشور بحران زده عراق داشته باشم ، فارغ از  کم کیف روند تحولات این روزهای عراق که خود به وضوح شاهد آن بودم ، موضوع دیگری توجه مرا به خود جلب کرد که بیان آن خطاب به خوانندگان گرامی به عنوان یک ناظر مستقل و شاهد عینی ، خالی از لطف نیست .

قبل از بیان مجموعه مشاهداتم و ارائه تحلیلی جامع در خصوص مسائل فعلی مربوط به وضعیت سیاسی – امنیتی عراق لازم است تا گزاره ای را بیان نمایم که شاید در نگاه اول برای مخاطبان گرامی ، کمی عجیب و غیرمنتظره به نظر برسد . در بحبوحه جنگ اول خلیج (فارس)3 که در آن جرج بوش پدر فرماندهی و رهبری تهاجم نظامی گسترده نیروهای ائتلاف جهانی به بغداد در زمان صدام حسین را برعهده داشت ، یکی از جامعه شناسان4 شهیر فرانسوی در کتابی پرفروش 5  از زاویه ای دیگر به این حمله و اقدام نظامی غرب علیه بغداد پرداخت . اما بیش از آنکه آن زمان ، محتوای این مقاله ، بازتابی ویژه در رسانه های بین المللی داشته باشد ، افکارعمومی در غرب ، واکنش قابل توجه به آن نشان داد و البته برخی از مفسران سیاسی نیز بدون درک اهمیت این موضوع ، با لبخندی رازآلود ، به سادگی هر چه تمام از کنار آن گذشتند . البته این همه ماجرا نبود چراکه سال ها پس از این جنگ ، بسیاری از مفسران سیاسی و تحلیگران سیاست خارجی با تدقیق در محتوای این مقاله ، آن را نشانی از حقیقت پنهان جنگ در عراق دانسته و مورد ارزیابی و نقد قرار دادند . اینگونه بود که تا همین امروز نیز بسیاری از تحلیل گران سیاسی نظام بین الملل ، حول مفاهمیم مندرج در این نوشتار به قلم زنی و ارائه تحلیل های متنوع و متفاوت پرداختند6 .

 ایشان در این زمینه به صراحت اعلام کردند که واقعیت نهفته در این تهاجم ، دقیقا همان بود که در آن کتاب به آن توجه و اشاره شده بود . حال شاید از خود بپرسید مگر این جامعه شناس سرشناس در این کتاب چه گفته بود که بعدها صحت و اعتبار آن اینگونه مورد استقبال و تایید نخبگان قرار گرفت ؟ عنوان این کتاب این بود : جنگ خلیج فارس اصلا اتفاق نیافتاده 7 ! براستی که این گزاره مبتنی بر حقایق نهفته ای بود که آمریکایی ها در تلویزیون آن را ندیده بودند ! اغلب مردم در آمریکا ، کشورهای اروپایی و حتی خود شهروندان عراقی فقط آنچه از جنگ عراق می دانستند که در ماهواره ها و گزارش های خبری شبکه سی ان ان و بی بی سی دیده و شنیده بودند ! در واقع آن ها فقط در جریان بخشی از اخبار جنگ خلیج ( فارس ) بودند که البته بصورت گزینش شده و در مواردی وارونه از طریق این رسانه ها به ایشان منتقل شده بود . نویسنده این مقاله نیز در حقیقت به همین مساله اشاره کرده و در رابطه با آن هشدار داده بود . به زعم او آنچه از اخبار جنگ در رسانه ها می بینید ، کاملا متفاوت با آن واقعیتی است که در میدان جنگ در حال وقوع است8 .

از مواردی که در بالا ذکر شد می توان چند نتیجه گیری به عمل آورد :

1.در اکثر موارد ، واقعیت میدان جنگ و نبرد ، با آنچه به صورت معکوس و گزینش شده در رسانه های غربی بیان می شود ، تفاوت چشمگیری دارد .

2.استفاده از ابزار رسانه و تبلیغات جزئی از استراتژی های مربوط به عملیات روانی نیروهای متخاصم در جنگ های منطقه ایست9 .

3.ارتش رسانه ای در بیشتر موارد ، با پیشگامی ، زمینه لازم  و راه را برای مداخله نیروی نظامی در کشور هدف هموار می سازد 10.

بنابراین می توان این نتیجه را گرفت که هرگز نمی توان نقش موثر تبلیغات رسانه ای را در پیشبرد اهداف نظامی هر کشور را انکار نمود . به بیان دیگر استفاده از تکنیک های جنگ روانی جزئی جدایی ناپذیر از استراتژی دفاعی و یا تهاجمی هر کشوری علیه جوامع هدف است .

بحران عراق واقعیت دارد اما چیزی به نام ارتش منسجم داعش وجود خارجی ندارد !

قبل از سفر به عراق و هنگامی که در تهران حضور داشتم ، وقتی اخبار رسانه های داخلی و خارجی را درباره بحران بوجود آمده در عراق پیگیری می کردم ، تصور این را داشتم که احتمالا پس از ورود به این کشور ، با مشتی کثیر از تروریست های خونخوار (موسوم به داعش) در خیابان ها و میادین اصلی شهر مواجه خواهم شد . اما این فقط تصویری بود که رسانه ها آن را به دیدگاه بنده و سایرین عرضه داشته بودند چون وقتی وارد عراق شدم ، تصویر دیگری را از کانون درگیری ها دیدم که با واقعیتی که در رسانه های غربی و بعضا داخلی بیان می شد ، مغایرت بسیار و تضاد واقعی داشت . به جرئت می توانم بگویم که در عراق ، چیزی به نام ارتش منسجم داعش وجود ندارد جز تعداد اندکی تروریست اجاره ای که سعی دارند با استفاده از ابزار جنگ روانی و تبلیغات وسیع ، برای قامت ناموزون و دهشتناک خود ، قبایی رعب انگیز و البته گسترده بدوزند . باید این را نیز متذکر شوم که اگر نگارنده می گوید که چیزی به نام داعش وجود خارجی ندارد به این معنا نیست که اصلا در عراق بحرانی بوجود نیامده ! نه اینطور نیست . عراق ، امروز درگیر بحران گسترده ایست که ریشه آن به تاریخ این کشور و احیانا غفلت انقلابیون این کشور برای ساماندهی ارتش بعثی این کشور و پاکسازی قوای نظامی این کشور از لوث وجود خائنینی بر می گردد که شواهد موجود نشان از آن دارد که بیش از آنکه این افراد به کشور خود وفادار باشند ، مزدوران حکومت سعودی و در خدمت رژیم صهیونیستی و اشغالگران آمریکایی هستند 11.

چرا ارتشی منسجم به نام داعش وجود خارجی ندارد ؟

برای اثبات مدعای خویش ، توجه مخاطبان گرامی را به موارد زیر جلب می کنم :

1.گروهی که امروز تحت لوای نام داعش (الدوله السلامی لعراق و الشام) با حکومت مرکزی در بغداد در ستیز است ، چیزی بیشتر و فراگیرتر یک اتحاد نوپا میان سه گروه نظامی و سیاسی عراقی و بعضا غیر عراقی نیست . نخست ، بخش قابل توجهی از افسران ارتش رژیم بعثی به سرکردگی ژنرال عزت الدوری ( معاون سابق صدام ) 12، دوم ؛ نفرات زیادی از سربازان غیرشیعی که از ترس جان خود و یا با وعده و وعید مالی به خدمت داعش درآمده اند . دسته سوم نیز تعدادی از جهادیون تکفیری اند13 که بصورت غیر متمرکز و پراکنده و در واقع ناهمگون از سایر کشورهای عربی به عراق گسیل داشته شده اند . از این رو نمی توان نام یک تشکیلات منسجم ، یکپارچه و ساختارمندی به مثابه یک ارتش واحد ، بر گروهک داعش نهاد .

2. حال این سوال مطرح می شود که پس این خیل عظیم از تروریست ها کیستند ؟ در جواب باید گفت این تروریست ها در واقع همان مزدوران فراری هستند که چندی قبل از ترس جان خود و با ولع دستیابی به حکومتی اموی در عراق به این کشور شتافته اند . برای بیان دقیق تر ابتدا باید این نکته را افزود که داعش از لحاظ شمار نیروهای غیر حرفه ای و رزمی ، تعداد فراوانی را شامل می شود ( که البته در برابر قوای نظامی ارتش عراق و داوطلبان مردمی ، بسیار اندک و محدود اند) اما از سویی دیگر به جهت فرقه گرایی کثیر در این گروه ، ما شاهد جبهه ای یکپارچه به نام داعش نیستیم ! ( بر خلاف آنچه رسانه های عربی و غربی تلاش به اثبات آن دارند ) . بنابراین می توان گزاره سوم را اینگونه بیان نمود :

3.داعش را نمی توان یک موجودیت مستقل و همسان در نظر گرفت چرا که این روزها شاهد نبردها و درگیری های بی سابقه میان تروریست هایی هستیم که هر کدام برداشت خاص خود را از شریعت (؟) تکفیری دارند و در نزاع بی سابقه با یکدیگر مشغول اند14 . نمونه آن نیز در درگیری های خونبار میان داعش و جبهه النصره در سوریه بوضوح دیده شد15 . از این رو شاید تروریست ها در عراق با هر نامی که بر آن ها گذاشته می شود ، زیاد باشند اما بخش اعظمی از آن فقط تحت عنوان داعش به مبارزه با مردم و دولت عراق مشغول اند . این مدعا از آن رو قابل اثبات است که مثلا در یکی از استان های اشغالی توسط این گروه در سوریه و عراق ، بر سر اینکه چه کسی و یا چه گروهی باید مسئولیت امیری آن را بر عهده داشته باشد ، اختلافات میان گروه های تروریستی بالا گرفت تا جایی که به اعدام گروهی متقابل اعضای یکدیگر رسید 16.

4. واقعیتی که اینجانب و بسیار دیگری از افراد در عراق با آن رو به رو بودیم با مانور تبلیغاتی و رسانه ای غربی و عربی تفاوت چشمگیر دارد . تعداد بی شماری از انقلابیون و جهادیون شیعه و سنی ، گردان های کثیر نظامی ، خیل عظیمی از داوطلبان مردم که برای لبیک به ندای مرجعیت شیعه عراق یعنی آیت الله سیستانی به میدان مبارزه با تروریست ها آمده بودند ، گوشه ای از حقایق این روزهای عراق است که یا از نگاه رسانه ها به دور مانده و یا با اهدافی خاص ، نادیده گرفته شده و سانسور می شود17 !

ضرورت ترسیم دوباره واقعیت میدانی بحران عراق

برای بررسی بحران عراق ابتدا باید ترسیم دوباره و دقیق از شرایط و اوضاع عرضه کنیم . البته برای این کار باید کمی واقع بین باشیم و البته سعی کنیم از زوایای متفاوت و دیگری به این مساله نگاه کنیم . در حال حاضر چندین شهر مهم و استراتژیک عراق در اختیار تروریست هاست و متاسفانه بسیاری از نیروهای سابق ارتش این کشور یا فرار کرده اند و یا همانطور که گفته شد ، از ترس جان خود به داعش پناه برده اند . بخش وسیعی از استان های سنی نشین همچون موصل ، تکریت و الانبار نیز اکنون در اختیار این گروه هاست . شهرهای کردنشین همچون کرکوک را نیز باید به این قلمرو اضافه نمود . از سویی دیگر بغداد (پایتخت) ، استان های کربلا ، نجف و بسیاری دیگر از شهرهای مهم عراق نیز اکنون تحت کنترل مردم ، شیعیان و دولت مرکزی هستند . جنوب عراق و استان مهم بصره نیز هم اکنون از هجوم تروریست ها در امان مانده است . اما این سوال مطرح است که چرا شهرهایی مثل موصل و تکریت در اختیار تروریست های سلفی است ؟

برای پاسخگویی به چرایی سوال فوق توجه به موارد ذیل ضروری است :

1.بسیاری از افسران گریخته ارتش عراق در واقع همان نیروهای سابق ارتش بعثی صدام در رژیم گذشته بودند و این مساله موجب شد تا نیروهای ارتشی در این شهرها ، با خیانت برخی از عمال و حکام محلی وابسته به عربستان ، میدان را برای ورود نیروهای داعش برای فتح این استان مهم باز گذارند18 .

2. بسیار پیشتر از آغاز بحران عراق ، بسیاری از استانداران و فرمانداران استان های مذکور با دریافت رشوه های کلان و وعده دریافت پست های حکومتی بعد از سقوط دولت نوری مالکی ، به حکومت مرکزی خیانت کرده و زمینه لازم را برای اشغال این شهرها توسط تروریست ها فراهم کردند 19.

3. تبلیغات فراوان دستگاه تبلیغاتی سعودی و وهابی در استان های سنی نشین عراق و دامن زدن به اختلافات فرقه ای در این شهرها ، باعث شد تا مردم مقاومت چندانی از خود بروز نداده و به بیان دیگر از حکومت شیعی نوری مالکی با طرح این ادعا که دولت جدید ، نتیجه یک ائتلاف ملی نیست ، حمایت لازم را نکردند20 .

از این رو شهرهای مذکور یکی پس از دیگری و براحتی تحت اختیار گروهک های تروریستی قرار گرفت . البته قبایل و عشایرغیور اهل سنت و مردم مقاوم این شهرها برای مقابله با تروریست ها دست به اقدامات درخوری زدند اما متاسفانه این فعالیت ها به دلیل حمایت فوری و عدم همبستگی ساختاری به نتیجه مطلوب منجر نشد .

داعش ، از واقعیت میدانی تا فریب رسانه ای

حال با ترسیم شرایط فعلی در عراق حتما گفته خواهد شد که پس احتمالا ما در این کشور با چیزی قدرتمند به نام داعش مواجه هستیم ! همانطور که در ابتدای بحث به آن اشاره شد ، جنگ اول عراق نیز بواقع رخ نداد و چیزی که مردم در رسانه ها شاهد آن بودند تنها روایت هایی خاص(!) از واقعیت میدان جنگ بود که بیش از آنکه با حقایق موجود در ارتباط باشد ، با اهداف عملیات روانی کشورهای متخاصم هماهنگ بود . این چیزی که این روزها در عراق شاهد آن هستیم نیز نوع دیگر و البته جدیدی از روایت رسانه ایست که پیوند تنگاتنگی با پروژه جنگ روانی دشمنان ملت مظلوم و دولت منتخب عراق دارد . محور عربستان سعودی ، آمریکا ، اسرائیل و برخی از کشورهای عربی منطقه از ابزار رسانه و جنگ روانی با هدف برجسته سازی و بزرگنمایی قدرت داعش و تاثیرگذاری بر افکار عمومی مردم این کشور برای همراهی با پروژه های استکباری مد نظر خویش در منطقه حساس خاورمیانه بهره می گیرند . بنابراین داعش ، بیش از آنکه یک واقعیت باشد ، یک نمای وارونه رسانه ایست که اهداف خاصی از تبلیغ و تمرکز رسانه ای بر آن قابل تصور است .

داعش چگونه از جنگ روانی برای دستیابی به اهداف خویش بهره می گیرد ؟

قبل از بیان این نکته باید اهداف عملیات روانی دشمنان عراق را در این باره مورد بررسی قرار دهیم .

عربستان سعودی : بی شک این کشور حامی تروریسم با چند هدف اصلی و با استفاده از شبکه های تلویزیونی تحت حمایت خویش ( العربیه و..) به عملیات روانی برای تقویت جایگاه داعش در افکار عمومی می پردازد :

الف) تضعیف حکومت شیعی نوری مالکی و نهایتا از بین بردن آن و تشکیل یک حکومت استبدادی وهابی

ب) افزایش فشار سیاسی و امنیتی بر ایران و برهم زدن تعادل منطقه ای به نفع این کشور

ج) تقویت جایگاه منطقه ای عربستان برای اثرگذاری بیشتر بر معادلات منطقه ای

آمریکا : بدیهی است که این کشور از نزدیکی بیشتر دولت شیعه ایران و عراق در هراس است . از اینرو با هدف فشار امنیتی بر ایران و امتیازگیری از کشورمان برای افزایش قدرت چانه زنی در مذاکرات هسته ای و همچنین تضعیف و مشغول سازی قوای محور مقاومت به مسائل فرعی ، به برجسته سازی رسانه ای این اقدامات تروریستی مبادرت می کند .

اسرائیل : رژیم صهیونیستی برای حفظ امنیت ملی خویش و هدایت بحران های امنیتی خویش به سمت ایران ، دائما نسبت به افزایش شدت بحران در عراق اقدام می کند

اقدامات این کشورها غالبا با اتخاذ استراتژی های جنگ روانی و تبلیغات رسانه ای همراه است .  داعش و سایر گروهک های تروریستی نیز با استفاده از ابزار رسانه ای و جنگ روانی تلاش دارند تا هر اقدام کوچک را موفقیتی بزرگ جلوه داده و با ایجاد رعب و وحشت عمومی و رسانه ای کردن آن ، افکار عمومی را تحت تاثیر قرار داده تا به زعم خود ، سرعت عقب نشینی ارتش عراق و نا امیدی در میان مردم را شدت بخشد . از این رو ، بطور مداوم از فتوحات عظیم(!؟) این گروه در عراق در رسانه های غربی و عربی یاد شده و با تصویر کشیدن صحنه های خونبار و غیر انسانی ، تلاش می شود تا موجی از فشار روانی علیه مردم عراق ایجاد شود . 21

صحنه های ذبح مسلمانان شیعه و سنی ، قتل عام دسته جمعی مردم ، اعدام گروهی  22 که رسانه های خبری دائما در تلاش برای به تصویر کشیدن آن هستند ، بخشی از استراتژی پنهان جنگ روانی داعش و کشورهای حامی وی در این باره است .

رسانه های مجازی و شبکه های اجتماعی ؛ ابزار داعش برای گسترش جنگ روانی

برخورد دوگانه گروه های تروریستی با رسانه ها و اساسا خود تکنولوژی موضوع جالبی است که باید به آن توجه شود . درحالیکه این گروه تروریستی چندی پیش ، بسیاری از جوانان عراقی را تنها به بهانه استفاده از اینترنت و مشاهده بازی های جام جهانی در تلویزیون به کام مرگ فرستاده بود 23، این روزها با شدت هرچه تمام تر به استفاده از رسانه های خبری برای پشبرد اهداف خود بهره می جوید . گروه های مشابه نیز همچون بوکو حرام24 در نیجریه نیز از این گونه اقدامات بی بهره نیستند . جالب اینجاست که این گروه تروریستی اخیرا و در هنگامه بحران عراق با استفاده ویژه از شبکه های اجتماعی نوظهور ، تلاش ویژه برای ایحاد رعب و وحشت و تاثیرگذاری بر افکار عمومی مردم داشت . داعش در شبکه های اجتماعی علاوه بر ترساندن مردم ، داعیه دفاع از حقوق بشر و حمایت از اقوام و ملت سنی عراق را دارد 25. این گروه همچنین به استفاده گسترده از اینترنت و شبکه های اجتماعی همچون توییتر ، فیس بوک ، وی چت و وایبر می پردازد . همچنین بسیاری از شبکه های تلویزیونی ماهواره ای ( وابسته به جریانات سلفی ، قومیتی و بعثی ) نیز در عراق با تبلیغ مواضع و اقدامات این گروهک تروریستی به فعالیت می پردازند . متاسفانه ماحصل این آزادی رسانه ای شبکه های فرقه ای ، عدم فیلترینگ متمرکز رسانه های مجازی و همچنین گسترش سوء استفاده از شبکه های اجتماعی مورد اشاره ، این بود که این گروهک تروریستی توانست با عضو گیری پنهان از این طریق به افزایش تعداد نیروهای خود کمک کند26 .

جهاد رسانه ای و راهکارهای مقابله با جنگ روانی داعش

صدور فتوای جهاد کفایی از سوی مرجعیت عالیقدر جهان تشیع یعنی حضرت آیت الله سیستانی و بالبتع آن ، ثبت نام بیش از یک و نیم میلیون داوطلب مردمی برای مقابله با پیشروی تروریست های داعش27 ، آغاز گر تحولی عمده در روند تحولات عراق و قطعا به سود جبهه حق و مقاومت خواهد بود اما به هر روی ، اقدام نظامی برای همه این افراد میسر نیست . از سویی دیگر باتوجه به اینکه گروه های تروریستی و کشورهای حامی ایشان از ابزار رسانه ای و تبلیغی برای پیشبرد اهداف شیطانی خود بهره می گیرند ، ضروری است تا آن دسته از نیروهای مردمی و وفاداران رسانه ای دولت عراق و مرجیعت شیعه با ورود به این حوزه ، به مقابله موثر رسانه ای با این جنگ روانی رخ داده ، بپردازند . پیشنهاد نگارنده ، ایجاد و تشکیل جبهه دفاع تبلیغی با عنوان جهاد رسانه ایست . موضوعی که این روزها دولت و ملت عراق برای خنثی سازی اثرات منفی تبلیغی رسانه های غربی بدان نیاز مبرم دارند .

اهم وظایف جبهه رسانه ای مردمی و فوریت اقدامات تبلیغی محور مقاومت

باتوجه به گسترش بحران رسانه ای در عراق ، جبهه رسانه های انقلابی این کشور باید سریعا نسبت به انجام موارد زیر اقدام نماید :

1.تشکیل ستاد متمرکز رسانه ای ( تلویزیونی ، رادیویی) در بغداد برای اتخاذ سیاست های واحد تبلیغی و همسویی راهبردی در حوزه خبری 28

2.فعال سازی گروه های داوطلب مردمی برای فعالیت یکپارچه در فضای مجازی و به خصوص شبکه های اجتماعی به منظور انتشار اخبار امیدبخش و وحدت آفرین

3.حمایت رسانه ای یکپارچه برای تقویت انگیزه نیروهای مردمی و بویژه افسران و سربازان وفادار ارتش عراق

4. اطلاع رسانی فوری فتوحات و موفقیت های ارتش عراق در بازپس گیری مناطق اشغالی از سوی تروریست ها در فضای رسانه ای

5. بهره گیری از ظرفیت ، توان و تجربه خبرنگاران ایرانی ، لبنانی و عراقی برای پوشش دقیق تر اخبار جاری

6. همکاری موثر با رسانه های فارسی زبان و شبکه های تلویزیونی عربی محور مقاومت ( به خصوص تلویزیون العالم و المنار )

7.جلوگیری از فعالیت رسانه ای شبکه های تفرقه افکن شیعی و سنی و در صورت لزوم استفاده از ابزار فیلترینگ شبکه های اجتماعی در موارد خاص برای جلوگیری از گسترش دامنه بحران و تشویش اذهان عمومی

8.تولید ، پوشش و انتشار اخبار امیدآفرین و وحدت بخش در رسانه های غربی

9.استفاده موثر از ظرفیت رسانه ای و بعد خبری شخصیت های محوری علمای شیعه و سنی علیه اقدامات گروهک های تروریستی

10. تشویق به موضع گیری علنی و رسانه ای مقامات سیاسی و رهبران قبایل و عشایر علیه دشمنان ملت عراق

11. استفاده از ابزار عملیات روانی خبری و تبلیغی برای ایجاد فشار و از هم گسیختگی میان جهادیون سلفی و ایجاد تفرقه میان تروریست ها

12.بهره گیری از تجربیات رسانه ای در سوریه

13.برجسته سازی و انتشار گسترده اخبار تلفات ، فرار ، عقب نشینی و نابودی گروه های تروریستی از نقاط مختلف شهری و روستایی

14. پوشش خبری رسوایی های تروریست ها همچون فرار ایشان با لباس های زنانه

نتیجه گیری

همانگونه که گفته شد ، ما اکنون در عراق با موجودیتی مستقل به نام داعش مواجه نیستیم بلکه آنچه شاهد آن هستیم نوعی پیچیده از جنگ روانی علیه جبهه مقاومت اسلامی مردم در عراق خواهد بود . از این رو برای پایان ذکر دو نکته ضروری است .

نخست این را باید دانست که جنگ روانی مهمترین راهبرد تروریست ها و حامیان عربی و غربی ایشان برای سرنگونی دولت مردمی در عراق و افزایش فشار به نظام اسلامی در ایران است . از این رو ما نباید خود را در این دام افکنده شده قرار داده اما ضروری است تا با دفاع رسانه ای و به معنای دیگر جهاد رسانه ای به خنثی سازی اثرات منفی اینگونه اقدامات بپردازیم . باید تاکید شود که رسانه های خودی نباید بلندگوی دشمنانمان شوند29 و این مساله البته باید همراه با بایکوت خبری اقدامات این گروه های پرسرو صدای تروریستی باشد چراکه به بی اثرسازی این عملیات روانی شیطانی خواهد انجامید . نکته دیگر که بواقع از همه موارد دیگر مهمتر است این خواهد بود که نیروهای جبهه رسانه ای حق باید تلاش کنند تا شهروندان اهل سنت عراقی حد فاصل و مرز مشخصی را میان خود و جنایات این تروریست ها برقرار کرده تا زمینه لازم برای همکاری ایشان با مردم عراق در نبرد علیه داعش فراهم شود .

منابع و مآخذ
1. استفاده تروریست‌های عراقی از شبکه‌های اجتماعی برای انجام تبلیغات / خبرگزاری آنا به نقل از دیلی تلگراف

2.جهاد رسانه ای / آوی جوریش / نویسنده صهیونیست و عضو مؤسسه «سیاستهای خاور نزدیک» / جهاد رسانه ای حزب الله لبنان چگونه انجام می گیرد ؟

.3Mortality among US and UK veterans of the Persian Gulf War: a review

H K Kang - T A Bullman - G J Macfarlane - G C Gray

4.ژان بودریار / نویسنده و محقق فرانسوی

5. کتاب: جنگ خلیج اتفاق نیافتاد .1991 / نیویورک

6. نوام چامسکی دراین باره  عنوان ساده ای را برگزیده است . « رسانه ها و جنگ » چه جنگی ؟ او نوشته است :
 تا جائی که من متوجه شده ام ، جنگ یعنی اینکه دو طرف متخاصم در حال ستیز با یکدیگر ند ، یا کلامی و یا با تهاجم نظامی نسبت به یکدیگر، که این واقعه در جنگ خلیج فارس اتفاق نیفتاده است ( چامسکی 1992-ص52)

7. ژان بودریار به دو موضوع مهم در مورد جنگ خلیج فارس که در سال 1991 رخ داد، اشاره کرده است (برای مطالعه بیشتر به صفحه 70 کتاب Hassan 2004 و Hegarty 1999 –Robins&Webster 1999رجوع شود)

8. بودریار، ژان (۱۳۷۸)؛ «وانموده‌ها»؛ ترجمه‌ی مانی حقیقی

9. کتاب اصول و مبانی عملیات روانی / نوشته: دکتر حسین حسینی

10.. Stephen Hess and Marvin Kalb eds. The Media and the War on Terrorism (Washington DC: Brookings Institution 2003(

11. افشای رابطه رهبر داعش با موساد و سیا / پایگاه اطلاع رسانی شبکه خبر

12. وی فرمانده نظامی عراقی و معاون اول سابق صدام حسین رئیس جمهور عراق و نایب رییس شورای رهبری انقلاب عراق تا سال ۲۰۰۳ و اشغال عراق توسط آمریکا بود. پس از اعدام صدام حسین، او به رهبری حزب ممنوعه بعث عراق رسید. وی تنها مقام ارشد حزب منحله بعث عراق است تاکنون توسط نیروهای ائتلاف و دولت عراق دستگیر نشده‌است.

13.سخنرانی سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان در باره ریشه های جریان تکفیری / فارس نیوز

14. جنگ متقابل «تجاوز جنسی» بین داعش و دیگر تکفیری‌ها / جهان نیوز کد مطلب: 338560

15. جنگ داعش با جبهة النصرة / اسلام تایمز / کد مطلب : 390436

16. تروریست‌ها در سوریه به جان هم افتادند - اعدام 100 عضو جبهه النصره  / روزنامه کیهان / کد خبر: ۹۷۰۶

17. جنگ رسانه‌ای غرب برای کتمان حقایق عراق/ سایت سیاست روز / کد مطلب: 87682

18.افشای سند خیانت استاندار نینوا / خبرگزاری تسنیم به نقل از پایگاه خبری الفائزون

19. همان منبع

20. انتقاد قطر و عربستان سعودی از نوری مالکی / پایگاه خبری فرجام

21. جنایات داعش در نشست امروز ژنو مطرح می‌شود/ فارس به نقل از وزارت حقوق بشر / شماره: 13930330000690

22. جنایت های داعش در عراق / افکارنیوز به نقل از تسنیم / کد مطلب: 341382

23. قتل عام 48 نفر به جرم تماشای بازی فوتبال / باشگاه خبرنگاران / کد خبر:۴۸۷۷۰۹۹

24. بوکو حَرام به زبان هوسه به معنی تحصیل غربی حرام است) با نام رسمی (به عربی: جماعة أهل السنة للدعوة والجهاد) یک گروه مسلح و تندرو اسلامی در کشور نیجریه است که خواستار تعطیلی تمامی مدارس نوین و تحمیل قانون شریعت بر تمامی ۳۶ ایالت نیجریه است.

25. داعش جایگاهی بین شیعیان و اهل تسنن عراق ندارد / سیدباقر حسینی در گفت‌وگو با خبرنگار پارلمانی خبرگزاری ایسنا / کد خبر 93033016436

26. دولت بهار: عضوگیری القاعده از طریق فیسبوک و یوتوب / دولت بهار به نقل از گلوبال پست / کد خبر: 5111
27. اعلام آمادگی یک و نیم میلیون داوطلب برای جهاد علیه داعش/ فردانیوز / کد خبر: ۳۴۷۵۷۱

28. راهکار رسانه ای شورای اطلاع رسانی دمشق

29. " إن الذین جاؤوا بالإفک عصبة منکم، لاتحسبوه شراً لکم بل هو خیر لکم؛ لکل امرئ منهم ما اکتسب من الإثم و الذی تولی کبره منهم له عذاب عظیم. لولا إذ سمعتموه ظن المؤمنون و المؤمنات بأنفسهم خیراً و قالوا هذا إفک مبین." سوره‌ی نور؛ آیات 11 و 12