شیار ۱۴۳، پشت سیم خاردار مافیای اکران

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- وحيد تفريحي، خراسان- شايد تصور اين که يک کارگردان جوان با تجربه توليد فقط يک فيلم، بدون حمايت هاي خاص و مرسوم در سينماي ايران، فيلمي بسازد که تمام معادلات جشنواره فيلم فجر را بر هم بزند و تحسين خيلي از خواص و عوام را در کشور برانگيزد براي خيلي ها دشوار و باور نکردني بوده که اين روزها به هر شکلي در اکران اين فيلم اهمال مي شود و مورد بي مهري قرار مي گيرد؛ فيلمي که نه گيشه اي است و نه داستان عامه پسندي دارد و هم مستقل است و هم پشت سر آن تنها يک گروه تازه کار و ناشناخته حضور داشته، اما توانسته است در رقابت با بزرگان سينماي ايران و فيلم هاي خوب و شناخته شده در جشنواره فيلم فجر نظر بخش زيادي از مخاطبان را به خود جلب کند و عنوان بهترين فيلم از نگاه تماشاگران را به دست آورد.

شيار 143 به کارگرداني نرگس آبيار قبل از اکران تصور نمي شد از آن دست فيلم هايي باشد که گروه زيادي از مخاطبان را با خود همراه کند اما اکران آن در جشنواره فجر تمام معادلات را عوض کرد و نشان داد که تنها فيلم هاي گيشه اي و عامه پسند با داستان هاي زرد و نخ نما نيست که مخاطب را به سينما مي کشاند بلکه فيلم هايي با داستان هاي عميق و ارزشي و پرداختي صحيح و غيرشعارگونه هم مي توانند مخاطبان زيادي را با خود همراه کنند.اما به هر حال اين مستقل بودن فيلم و البته نبود گروهي قوي و حرفه اي در تهيه کنندگي فيلم موجب شد که از همان روز اول موفقيت شيار 143 به مذاق خيلي ها خوش نيايد و به هر شکلي سعي در کمرنگ نشان دادن آن بکنند.

شيار 143 که در ايام جشنواره فيلم فجر نظر بسياري از منتقدان سخت گير و مخاطبان با سلايق مختلف را جلب کرده بود از همان روزهاي اول با بي مهري هاي مختلفي مواجه شد و سنگ هايي جلوي موفقيت بيشتر آن قرار گرفت.

در ادامه نگاهي خواهيم داشت به فراز و نشيب هايي که فيلم سينمايي شيار 143 از سر گذرانده، از روزهاي جشنواره فيلم فجر بگيريد تا همين روزهاي بلاتکليفي در اکران فيلم «شيار 143» که بر اساس برداشتي از کتاب «اختر و روزهاي تلواسي» نوشته نرگس آبيار ساخته شده، روايت جديدي از دفاع مقدس است که داستان مادر شهيدي به نام الفت را تصوير مي‌کند که عاشقانه انتظار بازگشت فرزندش را مي کشد، خبرهاي خوبي براي او مي رسد، اما امتحان بزرگي هم در راه دارد و...اين فيلم که توسط نرگس آبيار کارگردان جوان سينماي کشورمان ساخته شده است، در اولين اکران خود در سي و دومين جشنواره بين المللي فجر با استقبال بسيارخوب مخاطبان روبه رو شد، به نحوي که پس از پايان نمايش اين فيلم در برج ميلاد و در جمع اصحاب رسانه و منتقدان، تماشاگران براي دقايقي به تشويق ممتد و طولاني عوامل فيلم پرداختند.

شيار 143 فيلمي است که به راحتي مي توانست با روايتي نخ نما و شعارگونه و ايده اي که بارها و بارها در سينما و تلويزيون به آن پرداخته شده، به يکي از بي رمق ترين فيلم هاي جشنواره تبديل شود اما انتخاب بهترين شيوه براي روايت اين قصه و داستاني قوي و چاشني بازي هاي خوب به همراه ديالوگ هاي ساده اما مؤثر، فيلم را به يکي از بهترين فيلم هاي 30 سال اخير سينماي ايران بدل کرد. شيار ۱۴۳ نشان داد که با وجود مدعياني که بودجه هاي چندين ميلياردي براي فيلم  هاي  مختلف از نهادهاي دولتي مي گيرند، جواناني در گوشه وکنار کشور هستند که قابليت ها و ايده هاي شان در فيلم سازي به مراتب بيشتر و بهتر است و با بودجه هايي کمتر، فيلم هاي بسيار بهتري مي سازند.

چشم هاي بسته هيئت داوران
اولين اجحاف در حق اين فيلم از سوي هيئت داوران بخش مسابقه سي و دومين جشنواره فيلم فجر انجام گرفت؛ آن جايي که با وجود تمام اين ظرفيت ها و امتيازهاي مثبتي که شيار 143 داشت، هيئت داوران سعي کردند چشمان شان را به روي قوت هاي اين فيلم ببندند و آن را وارد بخش مسابقه نکنند. هرچند با اولين اکران شيار 143 در جشنواره ورق برگشت و اين اتفاق به ضرر هيئت داوران تمام شد؛ همان جايي که مردم بعد از تماشاي فيلم چند دقيقه اي ايستادند و با تشويق هاي خود به تحسين فيلم پرداختند و بعد از آن هم واکنش بسيار جالب ابراهيم حاتمي کيا اتفاق افتاد. حاتمي کيا بعد از تماشاي شيار 143، فيلم «چ» به کارگرداني خودش را به مريلا زارعي (بازيگر) و نرگس آبيار (کارگردان) تقديم کرد و نوک پيکان انتقادش را به سوي هيئت داوران گرفت و گفت: مسئولان سينما و جشنواره فجر بايد پاسخگو باشند که چه خوابي بر دوستان رخ داده که ابتدا نتوانستند فيلم «شيار 143 » را در جشنواره فجر تحمل کنند تا کار به جايي برسد که براي حضور آن در جشنواره لابي کنند. من واقعا نمي فهمم که اين فيلم بايد چطور مي بود تا انتخاب مي شد. آن ها يا خواب ديده اند يا وقتي فيلم را مي ديدند در احوالات ديگري بوده اند وگرنه بعيد است که اين فيلم از زير دست آن ها رد شده باشد. او اين را هم گفت که شيار 143 مظلومانه و به زيبايي ساخته شد و همه را متاثر کرد. احوال همه پس از تماشاي فيلم خوب بود اما زماني که فيلم هاي ديگر را مي بينيم احساس مي کنيم حال بدي داريم و مي خواهيم به خلوتي برويم و خفه شويم. شيار 143 فراتر از سيمرغ است.

کمرنگ کردن موفقيت ها
بعد از اين هجمه اعتراض ها و انتقادها به هيئت داوران از سوي منتقدان و کارگردانان شناخته شده و البته استقبال خوب مردم از فيلم، هيئت انتخاب به اين نتيجه رسيد که شيار 143 بايد در بخش مسابقه سينماي ايران حضور داشته باشد. اين اتفاق افتاد و شيار 143 در 5 بخش جشنواره فجر از جمله بهترين فيلم و بهترين بازيگر نقش اول زن نامزد دريافت سيمرغ شد اما تنها سيمرغ بهترين بازيگر نقش اول زن به اين فيلم و بازيگر آن يعني مريلا زارعي رسيد و البته جايزه ويژه هيئت داوران را هم از آن خود کرد. نکته جالبي که در اين بين همه را متعجب کرد اعلام نام فيلم سينمايي خط ويژه در کنار نام شيار 143 به عنوان بهترين فيلم از نگاه تماشاگران بود، در حالي که شيار 143 بعد از اکران در صدر آراي مردمي بود و در نهايت هم با فيلم بعدي در تعداد آرا اختلاف و در صدر آرا قرار داشت اما مسئولان جشنواره تصميم گرفتند اين دو فيلم را با هم به عنوان بهترين فيلم از نگاه تماشاگران برگزينند!

اکران نوروزي و وعده اي که محقق نشد
مهم ترين نکته اي که بعد از جشنواره فيلم فجر و موفقيت هاي فيلم شيار 143 مطرح شد زمان اکران اين فيلم بود. از آن جايي که معمولا اکران نوروزي به عنوان يکي از بهترين زمان ها براي اکران به فيلم هاي موفق و پرمخاطب جشنواره اختصاص مي يابد انتظار مي رفت که اين اتفاق براي فيلم تحسين شده شيار 143 با توجه به محتواي متفاوت و ارزشي آن اتفاق بيفتد، قول و قرارهايي هم در اين زمينه داده شد اما هيچ کدام محقق نشد تا بازهم مُهر تأييدي باشد بر بي مهري ها به شيار 143. محمد حسين قاسمي تهيه کننده اين فيلم خود درباره اين ماجرا گفته بود: «روزهاي پس از جشنواره بود و درخواست هاي متعدد پخش کننده ها و با «فيلميران» به عنوان يکي از قدرتمندترين پخش کنندگان فيلم قرارداد بسته شد. در گام نخست مهم ترين دغدغه، زمان اکران فيلم بود و عيد نوروز به عنوان پيشنهاد اوليه مطرح شد. اين پيشنهاد به همان راحتي که مطرح شد به همان آساني نيز کنار گذاشته شد و اکران عيد نوروز به فيلم هايي رسيد که از قبل، اکران نوروز به نام شان خورده بود.» بعد از اين قول و قرارهاي بي نتيجه براي اکران نوروزي شيار 143 ، مسئولان به تهيه کننده فيلم قول اکران در بهترين زمان بعد از اکران نوروزي را ارائه و اصطلاحا نقد را به نسيه تبديل کردند ! آن ها بلافاصله قول اکران در عيد فطر را مطرح کردند و شيار 143 را از دايره فيلم هاي اکران نوروزي حذف کردند...

اکران عيد فطر و باز هم بدقولي
پازل اکران عيدفطر هم چيده شد و در کمال ناباوري هيچ نامي از فيلم تحسين شده «شيار143»؛ فيلم مردمي جشنواره فجر به ميان نيامد! کمترين حق فيلمي که سيمرغ مردمي جشنواره فجر را گرفته، اين است که زماني مناسب براي اکران آن اختصاص يابد اما در کمال تعجب و در اقدامي غيرمنصفانه فيلم هايي که حتي در ميان 10 فيلم ابتدايي آراي مردمي جشنواره فجر نبودند، توانسته اند با لابي هاي قدرتمند برخي تهيه کنندگان  با برخي نهاد هاي دولتي سينمايي، اکران هاي نوروز و عيدفطر را بگيرند اما «شيار143» با تهيه کننده اي مستقل نه توانست به اکران نوروز برسد و نه به اکران عيدفطر...تهيه کننده شيار 143 درباره قول و قرارها براي اکران فيلم در عيد فطر هم چنين گفته بود: «بسياري از دوستان و مسئولان قول همکاري براي بهترين زمان اکران سال، بعد از نوروز را دادند و گفتند اکران عيد فطر پيش روست و خيالتان راحت، تمام قد کنارتان هستيم و بر همين اساس برنامه هاي خود را براي اکران عيد فطر تنظيم کرديم و کار شروع شد. اما انگار شروع نشده بود و ما خيال مي کرديم شروع شده است. هر چقدر ما پيگيرتر و صريح تر بوديم، جواب ها گنگ تر بود. بعدها فهميديم باز در مسيري ما را قرار داده اند که زمان را از دست بدهيم تا فرصت تصميم گيري نداشته باشيم.»ماجراي اين بي مهري ها زماني تاسف برانگيزتر مي شود که مسئولان و دست اندرکاران اکران سينماها در مقابل اصرارهاي تهيه کننده شيار 143 براي اکران آن در عيد فطر پيشنهاد خنده داري را در برابر فيلم پرمخاطبي همچون شيار 143 مطرح مي کنند؛ اين که سرگروه مي خواهيد چه کار؟ برويد و آزاد اکرانش کنيد؛ يعني ديده نشدن فيلم و اکران آن در چند سينماي معدود! قاسمي در يادداشت انتقادي اش در اين باره اين طور گفته بود: « بارها به ما گفتند فيلم شما به سرگروه نياز ندارد و برويد به طور آزاد اکرانش کنيد. فيلمي که بهترين فيلم از نگاه مردم در جشنواره فجر بوده نياز به سرگروه ندارد! آنقدر اين حرف را با آرامش خاطر مي گفتند که گويي در ذهن خودشان چنين سرنوشتي براي اين فيلم متصور بودند؛ فيلم در چند سينماي اندک به نمايش درآيد و همين. فيلم را در مسيري حرکت دهند که مخاطب به آن دسترسي نداشته باشد و اين بلاتکليفي هنوز ادامه دارد و زمان اکران آن بستگي پيدا کرده به اينکه فيلمي از گردونه رقابت اکران عيد فطر خارج شود و از پرده پايين بيايد تا فيلم «شيار 143» بر پرده سينماهاي ايران نقش ببندد»

علامت سوال بزرگ مقابل مسئولان
واقعا اين يک علامت سوال بزرگ است که آيا فيلمي که در زمان اکران در جشنواره فيلم فجر سينماهايش پر بود و جاي سوزن انداختن نداشت؛ فيلمي که تحسين همه اقشار منتقدان و مردم را برانگيخته بود؛ فيلمي که به طور مستقل و با بودجه اي مستقل توانسته بود تا اين حد تاثيرگذار باشد و نگاهي زيبا از مادران شهيد را ارائه کند، براي اکران اصلا به سرگروه نيازي ندارد و بايد در چند سينماي معدود به نمايش در آيد؟ آيا اين بايد سرنوشت اکران يکي از بهترين فيلم هاي سينماي ايران بعد از انقلاب باشد؟