میزبان جام جهانی در دوجبهه می جنگد: فوتبال و اقتصاد

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- سید مرتضی حسینی- رصد، با شروع بیستمین دوره جام جهانی، فوتبال باردیگر به پدیده ای همه گیر و عمومی در جهان بدل شد. برزیل میعادگاه بهترین های این ورزش مهیج و پرطرفدار شده و در بازه ای یک ماهه توجه میلیون ها فوتبال دوست را به خود معطوف ساخته است.

ویژگی قابل توجه این دوره از مسابقات جام جهانی، میزبان است. برزیل کشوری است که فوتبال در تار وپود مردمانش رخنه کرده و با حضور در تمام ادوار جام جهانی و قهرمانی در پنج دوره آن، سابقه ای درخشان در میان در دنیای فوتبال دارد. اگرچه این میزبانی برخلاف آنچه که در ابتدا به نظر می رسید با دردسرهایی برای این کشور همراه بود. هنگامی که در سال ۲۰۰۷ قرعه میزبانی به نام سرزمین قهوه افتاد، افکار عمومی این انتخاب را هدیه ای بزرگ برای برزیلی های شیفته فوتبال می دانستند و انتظار می رفت با استقبال همگانی مردم روبه رو شود. اما این پیش بینی در زمان برگزاری جام کنفدراسیونها در تابستان سال گذشته با تردیدهای جدی مواجه شد. اعتراضات گسترده و خشونت آمیز خیابانی با حضور جمعیت قابل توجهی از مردم و به ویژه حاشیه نشینان و اقشار کم درآمد در شهرهای مختلف رخ داد. این تظاهرات گسترده و برخورد پلیس برزیل با آن نشان داد که مسیر آسانی پیش روی برگزار کنندگان این مسابقات قرار ندارد و نمی توان از مردم انتظار داشت تا با جادوی توپ گرد و مستطیل سبز دغدغه های معیشتی خود را فراموش کنند.

روند کند بازسازی برخی ورزشگاه ها (که حتی تا روز پیش از افتتاحیه مسابقات نیز ادامه داشت) در کنار اعتصاب کارکنان حمل ونقل در شهرهای بزرگی همچون سائوپائولو و ریودوژانیرو چالش بزرگ دیگری بود که درهفته گذشته پیش روی مسئولان برگزاری جام بیستم قرار گرفت. با تمام این تفاسیر و با وجود عدم آمادگی کامل کشور میزبان در برخی حوزه های فنی و اجرایی، جام جهانی در موعد مقرر آغاز شد و در اولین گام میزبان طلایی پوش موفق شد کرواسی را ۳ بر ۱ مغعلوب کند. شکست تحقیر آمیز ۵ بر ۱ اسپانیا در مقابل هلند در دیداری که تکرار فینال جام قبلی بود نیز ای نتایج قابل توجه و غافلگیر کننده سه روز نخست مسابقات بود.

عمده سرمایه گذاری برزیل برای بازگشت هزینه برگزرای این مسابقات به حوزه گردشگری و جذب توریست ورزشی باز می گردد. عرصه ای که در دو دهه اخیر به تدریج از حاشیه برگزاری مسابقت ورزشی جهانی و المپیک به عاملی مهم وتعیین کننده تبدیل شده است. بازیهای المپیک ۲۰۰۸ پکن و۲۰۱۲ لندن و جام جهانی ۲۰۱۰ در آفریقای جنوبی همه موید این موضوع بودند که ورزش می تواند تاثیری شگرفی برصنعت گردشگری و چهره یک کشور از بگذارد.

صنعت گردشگری ورزشی با رشد سریع و چشمگیر خود در دهه های اخیر، امروزه توانسته ۱۳ درصد از درآمد کل صنعت گردشگری بین المللی. در جهان به خود اختصاص دهد و به رقم ۶۰۰ میلیارد دلار نزدیک شود.

رقابت در سایه تجارت و تبلیغات
ورزش مدرن، بسیار بیش از آنکه مشارکت کننده داشته باشد، تماشاگر یا مخاطب دارد. اگر بیست ودو نفر در یک میدان فوتبال بازی می کنند، چند صد میلیون نفر به تماشای آن می پردازند. اکنون تماشاگری مسابقات ورزشی ، یک نوع فعالیت اجتماعی عمده درحیطه ی فعالیت های فراغتی محسوب می شود که صنایع سرگرمی را رونق فراوان بخشیده است و جام جهانی نقطه عطف این موضوع و بزرگترین عرصه تجارت و سرگرمی ورزشی محسوب می شود. جام جهانی پدیده ای گسترده و با نفوذ است. با حضور این پدیده، همه چیز رنگ دیگری می گیرد. جو تماشاگری و مخاطبان ورزش دگرگون می شود و یک رویداد از گستره محلی به سطح ملی و بین المللی کشیده می شود. با این انتقال قرابت فرهنگی میان ملت ها تسهیل می شود.

فوتبال امروز در ذات خود یک جهان است؛ به عبارت بهتر مسائلی که در جهان بزرگتر وجود دارد، در ورزش هم بازتولید می شود. همان تمایزات طبقاتی که در جامعه وجود دارد، در ورزشی مثل فوتبال هم دیده می شود.

همه اینها وقتی به اوج خود می رسند که جام جهانی از راه می رسد. به این ترتیب که مجموعی از اقوام و ملیتها در یک نقطه از جهان جمع می شوند و جشنواره ای از تبلیغات کالاهای تجاری و فرهنگی را به همراه می آورند.

جام جهانی را می توان مرغ تخم طلای صنعت تبلیغات دانست. البته پس از بازی های المپیک که گردش مالی بیشتری در تبلیغات دارد. چرا که مخاطبان آمریکایی این بازی ها را برخلاف جام جهانی، با جدیت بیشتری می کنند و آمریکا بزرگترین بازار تبلیغات جهان است.

گردشگری ورزشی پیوندی عمیق با تبلیغات و رسانه ها دارد. جام جهانی ۱۹۹۴ آمریکا را می توان نمونه خوبی دانست که همزمان در چندین شهر بزرگ و با حجم تبلیغات زیاد و پوشش رسانه ای گسترده برگزار می شد. شهر لس آنجلس، که میزبان بازی فینال هم بود، در فاصله چند ماه قبل و بعد از برگزاری این مسابقات رقمی در حدود ۶۲۳ میلیون دلار از محل برگزاری این جام درآمد کسب کرد. در کالیفرنیا به طور کل بیش از ۱۷۰۰ فرصت شغلی پاره وقت ایجاد شد و نیویورک و سان فرانسیسکو و بوستون بر روی هم بیش از یک میلیارد دلار درآمد داشتند آمارها می گویند در سال ۹۴ مصرف اغذیه و نوشیدنی ها و همین طور اشغال هتل ها در آمریکا نسبت به سال قبل از آن ۱۵ درصد رشد داشته است.

دولت انگلیس یک‌سال پس از برگزاری بازی‌های المپیک لندن ۲۰۱۲ اعلام کرد که برگزاری این مسابقات ۹ میلیارد پوند معادل ۱۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار برای این کشور درآمد داشته است . مسئولان انگلیسی اعلام کردند که خاطره برگزاری بازی‌های المپیک پس از گذشت یک‌سال و نیم در ذهن مردم این کشور باقی مانده است و اقتصاد این کشور پس از رکود طولانی با برگزاری این بازی‌ها بار دیگر زنده شد.

همچنین درآمد گردشگری این کشور در سال ۲۰۱۲ میلادی از مرز ۶۰۰ میلیون پوند گذشت. البته کارشناسان مالی معتقدند که اروپا بخصوص لندن به دلیل میزبانی دو رویداد بزرگ ورزشی یعنی جام ملت های اروپا والمپیک از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ میلادی چیزی حدود 3.5 میلیارد پوند از صنعت گردشگری خود در آمد خواهد داشت .

موفقیت جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان هم چشمگیر بود . پس از پایان این مسابقات دولت آلمان گزارش داد که در آمد این کشور طی یک ماه برگزاری مسابقات تنها از محل توریسم به بیش از ۴۰۰ میلیون دلار بالغ شده است .طبق گزارش دیگری این تورنمنت ۵۰ هزار فرصت شغلی تازه در آلمان ایجاد کرد و آثار جانبی حاصل از آن در تمام طول ساعات روز مملو از مشتری بودند و حتی شمار مسافران به این کشور ۱۵ میلیون نفر از رقم پیش بینی شده فراتر رفت .

در مورد بازیهای جام جهانی آفریقای جنوبی ،میانگین رشد جهانی درآمدهای حاصل از صنعت گردشگری براساس گزارش سازمان جهانی جهانگردی در سال ۲۰۱۲ چهار درصد بود که آفریقای‌ جنوبی با ادامه روند رو به رشد جذب گردشگر به این کشور که پس از جام‌جهانی فوتبال در سال ۲۰۱۰ آغاز شد، درآمدهایش شش‌ونیم درصد بیشتر از میانگین جهانی رشد داشته است.

در جریان برگزاری این مسابقات ۳۰۹ هزار گردشگر به آفریقای‌جنوبی سفر کردند که در این میان ۶۲ درصد آنها از دو قاره‌ اروپا و آفریقا به این کشور سفر کرده بودند. بیشتر این گردشگران اولین سفر خود به آفریقای‌جنوبی را تجربه کرده و پیش‌بینی می‌شود که بین ۲۰ تا ۲۵ درصد آنها در طی سال‌های آتی دوباره به این کشور سفر کنند.

برزیل معجونی از گردشگری، فوتبال و فقر
اگرچه برزیل جزء ۱۰ اقتصاد برتر دنیاست اما همچنان با چالش قدیمی فقر و و معضل امنیت مواجه استبا این حال تقویت توریسم و چشم انداز روشن آن در ایام برگزاری جام جهانی تا حدزیادی مایه امیدواری مسئولان ان کشور است. پیش بینی می شود با برگزاری رقابت‌های جام‌جهانی فوتبال ۶۰۰ هزار مسافر خارجی برای تماشای مسابقات به برزیل سفر خواهند کرد. مقامات گردشگری برزیل مدعی اند میزبانی مسابقات جام‌جهانی فوتبال در سال ۲۰۱۴ برای این کشور نزدیک به ۱۱ میلیارد دلار از محل ورود گردشگر خارجی و داخلی درآمد ایجاد می‌کند.مرکز گردشگری برزیل پیش‌بینی کرد با آغاز مسابقات جام جهانی فوتبال – از ۱۲ ژوئن تا ۱۳ جولای – نزدیک به ۶۰۰ هزار مسافر خارجی برای تماشای مسابقات فوتبال به این کشور سفر کنند و در این مدت حدود ۳ میلیارد دلار ارز خارجی وارد برزیل می‌شود.

همچنین این مرکز پیش‌بینی کرد، ۳ میلیون شهروند برزیلی نیز برای تماشای مسابقات در ۱۲ شهر برزیل در رفت‌وآمد باشند و هزینه‌های جابجایی و اسکان آنان به ۸ میلیارد دلار برسد. سود حاصل از گردشگران برزیلی و خارجی طی جام کنفدراسیون‌ها(ژوئن سال ۲۰۱۳) حدود ۳۲۱ میلیون دلار بود.

سود پیش‌بینی شده برای شهرهای میزبان جام جهانی برحسب دلار آمریکا به این ترتیب است: سائوپائولو 1.67 میلیون، ریودوژانیرو 1.53 میلیون، برزیلیا ۶۷ میلیون، بلوهوریزونته ۶۷ میلیون، فورتالزا ۶۶ میلیون، سالوادور ۶۵ میلیون، ریسیف ۴۴ میلیون، پورتو الگره ۴۱ میلیون، کوریتیبا ۳۸ میلیون، ناتال ۳۷ میلیون، کویابا ۲۹ میلیون و مانائوس ۲۰ میلیون.

با این وجود هنوز خیابان های شهرهای بزرگ برزیل مملو از معترضانی است که به هزینه های برگزاری این مسابقات اعتراض دارند حال باید دید با اتمام این بازی آیا حوزه گردشگری می تواند پاسخگوی معترضان خشمگین برزیل باشد و یا اینکه این جام فقط یک خاطره خوش را در ذهن کودکان فقیر برزیل باقی خواهد گذاشت. کودکان مستعدی که که این روزها با پاهای برهنه در خیابانها و سواحل برزیل رویای پوشیدن پیراهن طلایی برزیل را در سر دارند.