شهریور؛ برهه مهم مذاکرات هسته‌ای

به گزارش پارس به نقل ازفارس، در شرایطی که «حسین موسویان»، مذاکره‌کننده اسبق هسته‌ای ایران و از چهره‌های نزدیک به اصلاح‌طلبان می‌گوید که ایران و آمریکا از عهده از دست رفتن فرصت مذاکرات هسته‌ای برنخواهند آمد، گزارش اخیر مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص ایران را باید در مجموع گزارشی مثبت تلقی کرد.

موسویان که پس از عدم پیشرفت فرآیند نگارش توافق جامع در مذاکرات وین 4، سخت «دلواپس» به‌نظر می‌رسد در یادداشتی که المانیتور آن را منتشر کرده نوشت: «اگر طی زمان فشار اعمال شود، صبر برای فرایند طولانی‌مدت دیپلماتیک از بین می‌رود و تقابل نظامی جایگزین دیپلماسی می‌شود یا اگر آمریکا تحریم‌ها علیه ایران را بیش از پیش افزایش دهد، اقدامات انتقام‌جویانه ایران به تقابل عمدی و غیرعمدی منجر می‌شود. خاورمیانه نیز که هم‌اکنون در بحران است و پتانسیل تقابل نظامی گسترده‌تر می‌بایست این فوریت را به وجود آورد که این‌بار دیگر فرصت را از دست نداد.» یادداشت موسویان در حالی منتشر می‌شود که بعید به‌نظر نمی‌رسد حتی – بر فرض – با پایان تمام و کمال مناقشه هسته‌ای بین ایران و غرب نیز تقابلات ایالات متحده با جمهوری اسلامی ایران به پایان رسد.

اما شاید این «دلواپسی» تنها در دسته‌ای از نخبه‌گان سیاسی ایرانی مایل به یک جناح خاص وجود نداشته باشد. این احتمال وجود دارد که برخی طرف‌های غربی ذی‌نفوذ در نهادهای بین‌المللی از جمله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز نسبت به از دست رفتن فرصت مورد اشاره موسویان نگران باشند. از این رو، انتشار گزارش نسبتا مثبت آژانس در خصوص وضعیت برنامه هسته‌ای ایران در بحبوحه عدم پیشرفت مذاکرات وین 4، «می‌تواند» تلاشی برای آن باشد که همه چیز از دست نرود.

«از دست رفتن همه‌چیز» از آن رو محتمل بود که پس از زیاده‌خواهی‌های گسترده طرف غربی و بالاخص آمریکایی در وین 4، انتشار یک گزارش بدبینانه و زیاده‌خواهانه دیگر از سوی یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس می‌توانست افکار عمومی داخلی ایران را در برابر روند مذاکرات قرار دهد و تیغ انتقادات به مذاکره‌کنندگان هسته‌ای دولت یازدهم را آخته‌تر سازد. باز هم تاکید می‌شود که تنها به عنوان یک «احتمال»، ممکن است قدرت‌های ذی‌نفوذ در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این خطر را دریافته و از صدور گزارشی یک‌دست ضدایرانی ممانعت به‌عمل آورده باشند.

با این حال، کسی تردید ندارد مذاکراتی سخت و جدی همچنان پیش روست. این مذاکرات جدی از یکسو بین کشورمان و شش کشور موسوم به 1+5 و از سوی دیگر بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جریان است. بسیاری از تحلیل‌گران داخلی و خارجی بر این باورند که فرجه 6 ماهه اول که با پایان تیرماه 1393 به پایان می‌رسد، برای حصول توافق جامع کافی نیست و نیاز خواهد بود تا توافق ژنو همان‌طور که خود نیز امکان آن را پیش‌بینی کرده، 6 ماه دیگر تمدید گردد.

بنابر نظر برخی تحلیل‌گران، نوع آخرین توافق بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شکلی است که ایجاب می‌کند دست‌کم مذاکرات موازی نیز تا شهریورماه به‌نتیجه چندان روشنی نرسد. پنج گام آخرین توافقات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که بخشی از آنها در خصوص برخی ادعاهای آژانس درباره ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران است، بدین‌شرح‌اند:

1-  دسترسی مدیریت شده به کارگاه‌های تولید، مونتاژ و انبار روتورهای سانتریفیوژ

2-  نهایی کردن رهیافت پادمان رآکتور تحقیقاتی 40 مگاواتی اراک

3-  بازدید فنی از یکی از مراکز تحقیق و توسعه سانتریفیوژها

4-  بررسی ادعاهای مربوط به مدل‌سازی و محاسبات نوترونی

5-  تبادل اطلاعات در خصوص ادعاهای مربوط به آغازگرهای انفجاری بزرگ و ادعاها درباره انفجار قوی مربوطه در ایران. [1]

در آخرین توافق ایران و آژانس که در روزهای پایانی اردیبهشت‌ماه گذشته حاصل شد، اجرای این‌ 5 گام تا سوم شهریور ماه آتی ادامه خواهد داشت. برخی تحلیل‌گران بر این باورند که با توجه به برخی ابعاد گنجانده شده در این توافق، طرف غربی دست‌کم تا پیش از اجرای کامل آن تن به امضای توافق جامع با ایران نخواهد داد.

در این میان، شهریور ماه در مذاکرات هسته‌ای از یک بعد دیگر نیز می‌تواند تاثیرگذار و مهم تلقی شود. شهریور ماه زمان پایان ماموریت کاترین اشتون به‌عنوان کمیسیونر سیاست خارجی اتحادیه اروپاست. برخی معتقدند یکی از علل اصرار تیم مذاکره‌کننده ایرانی برای نتیجه‌بخش بودن مذاکرات در فرجه 6 ماهه اول، همین موضوع است.

«محسن سلگی» در این خصوص می‌نویسد: «عراقچی فرصت دوماهه تا 30 تیرماه را برای مذاکرات و توافق فراهم‌تر دانست تا زمان پس از آن. وی در چرایی این نگرانی، تحولات بین‌الملل را پیش کشید که این تحولات به زعم وی ممکن است بر روند مذاکرات اثر بگذارند. آن چه که پیداست تاکنون حتی مسأله اوکراین نیز نتوانسته بر روند مذکرات اثر بگذارد و خود نماینده روسیه نیز از این موضوع اظهار خوشنودی می‌کند. روی این ملحوظ، به نظر می‌رسد نگرانی آقای عراقچی از تمام شدن دوره [مسئولیت] اشتون در شهریور ماه سال جاری است، چراکه اشتون توانسته با طرف ایرانی رابطه خوبی برقرار کند و پس از او مسئول جدید سیاست خارجه اروپا معلوم نیست چگونه نگاه و رفتاری با تیم مذاکره کننده ایران داشته باشد.» [2] این در حالی‌ست که برخی معتقدند تصمیم‌گیرنده اصلی در تیم غربی عضو 1+5، ایالات متحده است و حضور یا عدم حضور اشتون تاثیر زیادی در مواضع طرف غربی نخواهد داشت.

به هر ترتیب، این انگاره درست باشد یا نه، به‌نظر می‌رسد که شهریورماه برهه‌ای بسیار مهم در مذاکرات ایران و 1+5 باشد تا آنجا که برخی معتقدند طرف غربی تصمیم اصلی خود در خصوص توافق جامع را در این برهه از زمان اتخاذ خواهد کرد.

پی‌نوشت‌ها:

1- جزئیات توافق ایران و آژانس برای 5 گام بعدی، http://isna.ir/fa/news/93023120438/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-5-%DA%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%B9%D8%AF%DB%8C، دسترسی در 9 / 3/ 93

2- محسن سلگی، 4 نکته مهم در خصوص مذاکرات ایران و 1+5 در وین 4، http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13930228001264، دسترسی در 9/3/93