یارانه‌های هدفمند یا هدفمندی یارانه‌ها

به گزارش پارس به نقل از رویکرد،قانون هدفمندکردن یارانه‌ها در زمستان سال 1387 به صورت لایحه از سوی دولت نهم ارائه شد که پس از مدت‌ها کش و قوس، با اعمال تغییراتی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

در 27 آذرماه سال 1389، محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت آغاز اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها را رسماً اعلام کرد به طوری که از صبح روز 28 آذرماه، حامل‌های انرژی، آب و نان در سراسر کشور با بهای جدید ارائه شد.

پس از گذشت حدود سه سال و نیم از مرحله اول قانون هدفمندکردن یارانه‌ها، مرحله دوم با مجوزی که از جانب مجلس شورای اسلامی در چارچوب تبصره 21 قانون بودجه سال 1392 به دولت داده شد، دولت موظف شد با سازوکاری که موردنظر خودش است، این مرحله را به انجام برساند، آغاز شد.

از جمله اهداف تعیین شده در فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها اصلاح قیمت حامل‌های انرژی مانند بنزین، گازوئیل و نفت کوره و نزدیکتر کردن آنها به قیمت فوب خلیج فارس بود.

مرحله دوم این طرح از 20 فروردین سال جاری با ثبت‌نام از متقاضیان این مرحله آغاز شد که این ثبت‌نام اما و اگرهای فراوانی را به همراه داشت.

به گزارش رویکرد٬ پیش از آغاز ثبت‌نام مرحله دوم یارانه‌ها، موج وسیعی از تبلیغات از سوی دولتمردان، صدا و سیما و برخی چهره‌های سرشناس سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ورزشی در جهت انصراف از ثبت‌نام برای دریافت یارانه، فراگیر شد تا افرادی را که از تمکن مالی برخوردار هستند را به انصراف از دریافت یارانه مجاب کنند که در عمل چنینی اتفاقی رخ نداد؛ به طوری که 73 میلیون نفر در مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها ثبت‌نام کردند و تنها دو میلیون و 400 هزار نفر از دریافت یارانه‌ها انصراف دادند.

به هر حال و به دلیل قیمت‌های پایین سوخت که ناکارآیی در مصرف فرآورده‌های نفتی را به همراه دارد و از سوی دیگر با توجیه محافظت از فقرا در مقابل قیمت‌های فزاینده محصولات نفتی، دولت تصمیم دارد تا فاز دوم هدفمندی را اجرایی کند اما معتقد است که اعطای یارانه‌های همگانی انرژی مقرون به صرفه نیست چرا که در نهایت به نفع اغنیا خواهد بود.

باید به این نکته نیز توجه داشت که هدفمندی یارانه‌ها در بسیاری از کشورهای جهان صورت گرفته که به عنوان نمونه هدفمندسازی یارانه انرژی در لهستان، تورم 2 هزار درصدی را به 35 درصد کاهش داد و یا می‌توان به نمونه‌های دیگری در کشورهای بلغارستان، اندونزی، چین و ترکیه اشاره کرد.

نتایج بررسی تجربه 9 کشوری که هدفمندی یارانه‌ها را اجرا کرده‌اند، نشانگر آن است که حذف یارانه‌ها به صورت یکباره، آثار زیان باری را به همراه دارد و بهتر است که این کار به صورت تدریجی و مرحله‌ای انجام شود.

اما باید به این نکته توجه داشت که هر طرحی فرصت‌ها و چالش‌هایی نیز به همراه دارد که هدفمند کردن یارانه‌ها نیز از این قاعده مستثنا نیست.

از فرصت‌های این طرح می‌توان به افزایش بهره‌وری منابع، کاهش تبعات محیط زیستی، افزایش بودجه طرح‌های زیربنایی و ایجاد توجیه اقتصادی طرح‌های سرمایه‌گذاری مهم کشور اشاره کرد.

هرچند که طرح هدفمند کردن یارانه توسط دولت مورد بررسی‌های مختلف قرار گرفته اما در کنار مزایای فراوان این طرح، ممکن است معایبی نیز به همراه داشته باشد.

یکی از این معایب، مهجور ماندن تولید است؛ متاسفانه سهم بخش تولید در هدفمندی یارانه‌ها به فراموشی سپرده شده که این سبب می‌شود شرایط بخش تولید در کشور با اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها، بحرانی‌تر شود.

اما ایجاد کسری بودجه در مرحله دوم هدفمند کردن یارانه‌ها یکی دیگر از مشکلات پیش روی دولت است؛ هم‌اکنون دولت در اجرای فاز اول قانون هدفمندی یارانه‌ها دچار مشکل است و حتی اعلام کرده‌اند که در تامین مبلغ نقدی یارانه‌ها با مشکل مواجه هستند به طوری که مجبور هستند به ناچار از منابع دیگری برداشت کنند.

حال مشاهده کنید که اگر قرار باشد دولت قصد داشته باشد که در فاز دوم تعهدات خود را بیشتر کند، به حتم کسری بودجه گریبانگیر دولت خواهد بود و این در حالی است که کسری بودجه، از سویی تورم و از سوی دیگر بسیاری از مشکلات ریشه‌ای را به همراه خواهد داشت.

بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که اجرای مرحله دوم هدفمند کردن یارانه‌ها، رکود تورمی در اقتصاد را به همراه خواهد داشت که علت این رکود اقتصادی، ناشی از اجرای نادرست هدفمندی یارانه‌ها است.

گفتنی است به واسطه رکود تورمی موجود در کشور و مشکلات عدیده اغلب واحدهای تولیدی، با افزایش قیمت حامل‌های انرژی در اجرای فاز دوم، مشکلات بخش تولید بیشتر خواهد شد و این در حالی است که نوسانات نرخ ارز و قفل شدن تسهیلات بانکی به روی بخش تولید، رکود این بخش را مضاعف خواهد کرد که ایجاد بیکاری را جامعه افزایش خواهد داد.

به هر حال دولت برای اجرای فاز دوم، باید با کار کارشناسی، نقاط قوت و ضعف این قانون را دقیق مورد ارزیابی و اتفاقات مرحله اول هدفمندی را مورد آسیب‌شناسی قرار داده باشد تا بتواند از آزمون مرحله دوم سربلند بیرون آید.