حنیف غفاری
قاعده بازی غرب در آفریقا
این روزها رسانه‌های غربی تمرکز ویژه‌ای بر ابعاد خبری کودتا در نیجر کرده و برای نخستین بار طی دهه‌های اخیر، کودتا و ناآرامی در آفریقا را محکوم کرده‌اند! اما در ماورای این روایت متنی و ظاهری از کودتای نیجر، نمی‌توان اهداف فرا متنی و راهبردی واشنگتن ، پاریس و لندن را نادیده انگاشت! به عبارت بهتر، در اینجا مخاطبان حوزه روابط بین‌الملل نباید قربانی بازی فرامتنی خطرناک تبلیغاتی و سیاسی در نیجر شوند! در این خصوص نکاتی وجود دارد که نمی‌توان به‌سادگی از کنار آن گذشت:
نخست اینکه اساسا نه‌تنها آمریکا و فرانسه با مداخله‌گرایی مزمن و مخرب در قاره آفریقا مخالف نیستند، بلکه در طول دهه‌ها و سال‌های گذشته و اخیر مولد چنین روش‌ها و وقایع تلخی در سرتاسر این قاره بوده‌اند. فراتر از آن، مصدر پیدایش گروه‌های تروریستی مانند الشباب، بوکوحرام ، داعش و گروه‌های شبه‌نظامی تروریستی در سرتاسر قاره آفریقا، دستگاه‌های امنیتی و دولتی غرب بوده‌اند. در چنین شرایطی باید نسبت به ابراز نگرانی آمریکا و فرانسه نسبت به تحولات جاری در نیجر کاملا با دیده تردید نگریست! بدیهی است که جنس این نگاه، از روی پاسداشت دموکراسی یا احترام به امنیت مردم نیجر یا دغدغه مندی غرب برای تأمین امنیت در قاره آفریقا نیست!
نکته دوم اینکه واشنگتن و پاریس در دکترین راهبردی ثابت خود در قاره آفریقا، به تسلط همه‌جانبه بر این حوزه جغرافیایی و استراتژیک از طریق خلق بحران‌های مدیریت‌شده می‌اندیشند.
ازاین‌رو مواضع آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر لزوم بازگرداندن نظم داخلی به نیجر، در حقیقت ترجمانی از همان مداخله‌گرایی مستمر غربی و تمایل خاص آن نسبت به اعمال سلطه سخت و نرم بر این منطقه محسوب می‌شود.اکنون مقامات غربی نسبت به تحولات جاری از نیجر نگران هستند زیرا معتقدند چنین تحولاتی با مدیریت آن‌ها صورت نگرفته و در آینده نیز می‌تواند هندسه بازی آمریکا و فرانسه در آفریقا را بر هم بزند.
نکته سوم، مربوط به تلاش خاص غرب برای وادارساختن کشورهای آفریقایی در خصوص بازی در این«منظومه آشوب» است.
کار به‌جایی رسیده که فرانسوی‌ها رخدادهای اخیر در نیجر را تبدیل به دستمایه‌ای برای خط‌کشی میان کشورهای آفریقایی و اعمال فشار یا حمایت از آن‌ها کرده‌اند! به‌عنوان‌مثال، در واکنش به پشتیبانی بورکینافاسو از کودتاچیان نیجر، به‌تازگی اعلام کرده که کمک‌های مالی و انکشافی خود به این کشور را به حالت تعلیق درمی‌آورد! به عبارت بهتر، حتی پاریس درصدد تعیین تکلیف برای دیگر کشورهای آفریقایی جهت تعیین حدود روابط آن‌ها با نیجر است!
نکته مهم‌تر اینکه بسیاری از کشورهای آفریقایی نسبت به تبدیل‌شدن نیجر به کانون جدید تنش در حوزه امنیتی و جغرافیایی خود واهمه دارند. نیجریه و چاد مرز طولانی با نیجر دارند، هردو مخالفت خود را با مداخله نظامی ابراز کرده و تأکید کرده‌اند که در صورت تحقق این گزینه از سوی برخی کشورهای آفریقایی و غربی، در چنین عملیاتی، شرکت نخواهند کرد.اما واشنگتن و پاریس فشارهای آشکار و پنهان بر این کشورها را باهدف تأمین منافع خاص خود ادامه می‌دهند.