محسن پیرهادی
نقدی بر رویکرد و عملکرد آموزش‌وپرورش
یک. روز معلم، غیر از آن‌که زمان خوبی برای قدردانی از تلاش و ارج نهادن به جایگاه یکی از شریف‌ترین اقشار جامعه است، فرصتی برای نقد ساختارهای رسمی امر تعلیم و تربیت هم هست. شخصا بر این باورم که هر قدر جامعه معلمی ایران، زحمتکش، و پرتلاش است، ساختارهای رسمی مدیریت و پشتیبانی این حوزه، معیوب و پر اشکال است.
دو. دیدار روز گذشته مقام معظم رهبری با گروهی از معلمان، نقدنامه‌ای بر همین عیوب و اشکال‌هاست. اشکالات نظام رسمی تعلیم و تربیت ما، ناظر به دو حوزه رویکردی و عملکردی است و هرچند نقش مسائل مالی در آن قابل‌اغماض نیست، اما در عمده حوزه‌های رویکردی، ارتباطی هم با تنگناهای مالی وزارت آموزش‌وپرورش ندارد.
سه. ساختار آموزش‌وپرورش، چند اشکال رویکردی دارد. برداشت متولیان از برخی مسائل باید اساسا اصلاح شود. رهبر معظم انقلاب، در دیدار با دانشجویان، در پاسخ به شبهه‌ای، بر ضرورت خصوصی‌سازی شرکت‌های تولیدی تأکید کرده و عدم واگذاری را منجر به اداره ناکارآمد و فسادزا دانستند. جالب آن‌که در دیدار با معلمان، با قاطعیت در برابر خصوصی‌سازی در آموزش‌وپرورش کشور ایستادند و آن را پدیده‌ای در جهت نابودی کشور دانستند. متأسفانه باید گفت این نگاه، سال‌هاست در دولت‌ها مغفول بوده و این دولت و آن دولت هم ندارد. ضعف رویکردی دیگر، تضعیف مسائل پرورشی، نبود فضای مهارتی و ضعف ترویج روحیه و شخصیت متکی‌به‌خود، متدین و دل‌بسته ایران در میان دانش‌آموزان است.
چهار. اما اشکالات عملکردی وزارت آموزش و پروش پرشمار است. یکی از نمونه‌ها، مسئله پرداخت با تأخیر حقوق فرهنگیان در آستانه تعطیلات نوروز و ماه مبارک رمضان است. همین‌جا باید این را گفت که نه‌تنها ماجرای اخیر، بلکه تأخیر و نوسان در پرداخت‌ها در وزارت آموزش‌وپرورش، دنباله‌دار و پرتکرار است. بی‌ثباتی مدیریتی در دستگاه متولی تعلیم و تربیت هم مانع از نگاه منظومه‌ای و بلند به این ساختار و اصلاحات اساسی در آن بوده است.
نکته دیگر، تعطیلی چندساله مدارس در دوره همه‌گیری کروناست که امروز مشخص شده تصمیم دقیقی نبوده است.
پنج. مجموعه اشکالات رویکردی و عملکردی دولت‌ها در آموزش‌وپرورش، امروز ما را با یک عقب‌ماندگی ۲۰ ساله، نقض عدالت آموزشی، رعایت نشدن شأن معلم و برخی خروجی‌های غیرقابل‌قبول در مدارس مواجه کرده است. نوجوانی که ۱۲ سال در مدرسه ما دانش‌آموخته و امروز خود را جزئی از ما نمی‌داند، مثال بارزی از همین اشکالات اساسی است. ریشه مشکلات تولید، صنعت، امنیت، وحدت، مهاجرت و ده‌ها مورد دیگر در دل آموزش‌وپرورش نهفته است.