محمدکاظم انبارلویی
مسئله چیست؟ راه‌حل کدام است؟
۱- صورت اصلی مشکلات اقتصادی کشور چیست؟ راه‌حل‌های ممکن، مفید، کوتاه‌مدت و درازمدت آن کدام است؟
چه کسی باید به این سؤالات پاسخ دهد؟ چرا پاسخ به این سؤالات بیش از ۴۰ سال ، طول کشیده است؟
۲- مناظره دو استاد برجسته اقتصادی در برنامه افق ، آقایان دکتر مسعود درخشانی و دکتر موسی غنی‌نژاد به نمایندگی از نهاد علم در کشور به هیچ‌یک از سؤالات فوق ورود نکردند و پاسخی نداشتند. آن‌ها حداقل
۳۰ سال از مسائل و مباحث مربوط به اقتصاد کشور عقب بودند.
۳- نمایندگان محترم مجلس در پاسخ به سؤالات فوق مسئله گرانی‌ها ، به‌ویژه گرانی خودرو و فهرستی از بدکارکردی وزارتخانه صمت را به شرح زیر مطرح کردند.
– مصالح ساختمانی به حدی رسیده که خانه‌دار شدن را به آرزو تبدیل کرده است.
– پراید ۱۰۰ میلیونی ۳۰۰ میلیون شده است.
– بی‌کیفیتی خودروها سالانه جان هزاران نفر را می گیرد.
– گرانی لوازم‌خانگی ، ازدواج جوانان رابا موانع زیادی روبه رو ساخته است.
– بازارهای زیرمجموعه وزارت صمت بیشترین تورم را به وجود آورده اند.
– توان مدیریتی وزیر ضعیف است.
– و …
باید دید انبوه مشکلاتی که مطرح‌شد چگونه قابل حل است.
۴- حجم نقدینگی طی ۴۰ سال گذشته چون بهمنی روی قیمت‌ها می‌غلتد و سال‌به‌سال قیمت‌ها متورم تر می‌شود!
بنا به گزارش مسئولین ذی‌ربط مردم ۲۰ میلیارد دلار و ۲۰۰ تن طلا را در خانه‌ها و صندوق‌های امانات بانک‌ها برای حفظ ارزش پول خود ذخیره کرده‌اند!
زمین، مسکن، خودرو و سپرده‌های مدت‌دار بانک‌ها بخش عظیمی از ثروت ملی را از چرخه تولید خارج می‌کنند.
کسانی که نقدینگی خود را به این سمت‌وسو برده‌اند می‌گویند ما برای حفظ ارزش پول خود این کار را کرده‌ایم!
۵- حفظ ارزش پول ملی یکی از معضلات اصلی مسائل اقتصادی کشور است. دشمن در جنگ اقتصادی اولین قله استراتژیکی را که هدف می‌گیرد همین کاهش ارزش پولی ملی است و متأسفانه در حفظ این قله در سال‌های پس از انقلاب موفق بوده است.کسری بودجه و نا ترازی آن مهم‌ترین عامل کاهش یا سقوط ارزش پول ملی است. هر دولتی که پس از انقلاب روی کار آمده به دلیل حاشیه‌هایی که دشمن در مسائل فرهنگی، سیاسی و امنیتی پدیده آورده نگذاشته دولتمردان چاره‌ای برای این درد مزمن پیدا کنند.
۶- کسری بودجه و نا ترازی آن چیست؟ بودجه‌ریزی و بودجه‌بندی بر اساس چه مکانیزم علمی عملیاتی می‌شود؟
اگر دولت نداند در پیش‌بینی درآمدها دقیقا چه دارد و در برآورد هزینه‌ها دچار خطا شود، کسری بودجه اجتناب‌ناپذیر است.
اگر درآمد کشور را کمتر پیش‌بینی کند و هزینه‌ها را بیشتر برآورد کند به دره هولناک نا ترازی و کسری سقوط می‌کند.
راه‌حل آن یا استقراض خارجی است ، یا چاپ پول و چاپ اوراق قرضه و یا استقراض از بانک مرکزی و … هرکدام از این راه‌ها به تورم ختم می‌شود به همین دلیل مهار تورم را از همین سرچشمه باید مدیریت کرد.
۷- وقتی دولت درآمد حاصل از انفال بیش از ۵ هزار معدن فعال در کشور را در بودجه نمی‌بیند، وقتی دولت بخش عظیمی از درآمد نفت و گاز به‌ویژه فروش نفت و گاز در داخل را در پیش‌بینی بودجه نمی‌بینند، وقتی دولت درآمد بیش از ۱۰ ردیف درآمدی را در اصل ۴۵ در بودجه نمی‌آورد و به‌صورت جمعی – خرجی محاسبه می‌کند.وقتی دولت به‌تناسب تولید ناخالص داخلی و نسبت آن با مالیات مثل مشکل کشورهای پیشرفته و درحال‌توسعه و حتی کشورهای با اقتصاد ضعیف مالیات اخذ نمی‌کند طبیعی است با کاهش درآمد روبه‌رو است وقتی دولت در پیش‌بینی اعتبارات هزینه‌ای دقیق عمل نمی‌کند با مشکل کسری روبه‌رو خواهد بود.
۸- در بحث‌های رسانه‌ای و ژورنالیستی اقتصاد دو کلمه پرتکرار است؛ الف – سلطان ب – مافیا.
سلطان را می‌شود در اقتصاد قانونی و عادی شناسایی کرد. معمولا می‌گویند فلانی سلطان زمین، سکه ، خودرو و … است. مافیا را می‌شود در نقش‌آفرینان ۲۵ میلیارد کالای قاچاق رصد کرد.
تا وقتی‌که این دو در اقتصاد کشور سلطنت و تاخت‌وتاز دارند نمی‌توان از سلطه دولت به مسائل اقتصادی به‌ویژه در حوزه مالیه عمومی سخن گفت. بدون برخورد با این پدیده مهار تورم و رشد تولید ممکن نیست.
۹- مسئله تعارض منافع در حوزه دولتی و بخش خصوصی یک مسئله جدی است . ماه‌عسل دولت و مجلس در دوران احمدی‌نژاد و لاریجانی یک دوره به طول کشید به دور دوم که رسید گیس و گیس‌کشی و درگیری بالا گرفت به‌طوری‌که با افتضاح یک‌شنبه سیاه به اوج خود رسید. حاشیه‌سازان که عمدتا از سلاطین و مافیا هستند سود خود را بردند و یک جریان انقلابی را تا مرز تلاشی کشاندند. مجلس انقلابی و دولت پرکار و پرتلاش آقای رئیسی نباید به این دام بیفتند هشدار آن را مقام معظم رهبری در خطبه اول نماز عید فطر مطرح کردند.
حاشیه‌سازها نمی‌گذارند افسران میدانی اتاق فکر جنگ اقتصادی کار خود را بکنند.
گام اول برای مهار تورم حفظ ارزش پول ملی است که تعادل بازار و قیمت‌ها را به هم زده است.
حل مسئله کسری بودجه ، دقت در برآورد هزینه‌ها و پیش‌بینی واقعی درآمدها است.
این مسئله در بودجه ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ و بودجه‌های همه دولت‌های قبل مورد غفلت بوده است.