راهنمای خرید برای شب یلدا
جشن شب یلدا یکی از قدیمی ترین جشن های ایران است. در این شب بسیاری از خانواده های ایرانی دور هم جمع شده و به سرو شام، انار، هندوانه و تنقلات مشغول می شوند.
شب یلدا بلندترین شب سال می باشد. معمولا اکثر خانواده ها در شب یلدا به گرد هم می آیند و شب یلدا را پیش هم می مانند و جشن میگیرند. شب یلدا آدابی هم دارد مانند شاهنامه خوانی ، هدیه دادن و.... در ادامه قصد صحبت درباره خرید شب یلدا را خواهیم داشت.
شب یلدا
شب یلدا یا شب چله یکی از کهنترین جشنهای ایرانی است. در این جشن، طی شدن بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیمکرهٔ شمالی، که مصادف با انقلاب زمستانی است، گرامی داشته میشود. شب یلدا به میان غروب آفتاب ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در ۱ دی (نخستین روز زمستان) گفته میشود. خانوادههای ایرانی در شب یلدا، معمولاً شامی فاخر و همچنین انواع میوهها و رایجتر از همه هندوانه و انار را مهیا و دور هم سرو میکنند. در این جشن سرو تنقلات، شاهنامهخوانی ،قصهگویی بزرگان خانواده برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فالگیری با دیوان حافظ رایج است.
تاریخچه شب یلدا
«شب یلدا» که به عنوان یکی از شبهای مقدس در ایران باستان مطرح بوده بهصورت رسمی در گاهشماری ایرانیان باستان از سال ۵۰۲ پیش از میلاد در زمان داریوش یکم به تقویم رسمی ایرانیان باستان راه یافت. چله و جشنهایی که در این شب برگزار میشود، یک سنت باستانی است. مردم روزگاران دور و گذشته، که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل میداد و در طول سال با سپری شدن فصلها و تضادهای طبیعی خوی داشتند، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیتهای خود را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت و حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند.
آنان ملاحظه میکردند که در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند میشود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر میتوانستند استفاده کنند. این اعتقاد پدید آمد که نور و روشنایی و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکشند. مردم دوران باستان و از جمله اقوام آریایی، از هند و ایرانی - هند و اروپایی، دریافتند که کوتاهترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها به تدریج بلندتر و شبها کوتاهتر میشوند، از همین رو آن را شب زایش خورشید (مهر) نامیده و آن را آغاز سال قرار دادند کریسمس مسیحیان نیز ریشه در همین اعتقاد دارد. در دوران کهن فرهنگ اوستایی، سال با فصل سرد شروع میشد و در اوستا، واژه «سَرِدَ» (Sareda) یا «سردَ» (Saredha) که مفهوم «سال» را افاده میکند، خود به معنای «سرد» است و این به معنی بشارت پیروزی اورمزد بر اهریمن و روشنی بر تاریکی است.
تاریکی نماینده اهریمن بود و چون در طولانیترین شب سال، تاریکی اهریمنی بیشتر میپاید، این شب برای ایرانیان نحس بود و چون فرا میرسید، آتش میافروختند تا تاریکی و عاملان اهریمنی و شیطانی نابود شده و بگریزند، مردم گرد هم جمع شده و شب را با خوردن، نوشیدن، شادی و پایکوبی و گفتگو به سر میآوردند و خوانی ویژه میگستردند، هرآنچه میوه تازه فصل که نگاهداری شده بود و میوههای خشک در سفره مینهادند. سفره شب یلدا، «میَزد» Myazd نام داشت و شامل میوههای تر و خشک، نیز آجیل یا به اصطلاح زرتشتیان، «لُرک» Lork که از لوازم این جشن و ولیمه بود، به افتخار و ویژگی «اورمزد» و «مهر» یا خورشید برگزار میشد. در آیینهای ایران باستان برای هر مراسم جشن و سرور آیینی، خوانی میگستردند که بر آن افزون بر آلات و ادوات نیایش، مانند آتشدان، عطردان، بخوردان، برسم و غیره، برآوردهها و فراوردههای خوردنی فصل و خوراکهای گوناگون، خوراک مقدس مانند «میَزد» نیز نهاده میشد.
شب یلدا را شب میلاد خدای خورشید، عدالت، پیمان و جنگ هم میدانند. دربارهٔ آن دو روایت عمده رایج است. اول آنکه در این شب مهر، میترا یا آنچنانکه در اوستا و نوشتههای پادشاهان هخامنشی آمده، میثرَه (Mithra) به جهان بازمیگردد. او که از ایزدان باستانی هند و ایرانی است ساعات روز را طولانی کرده و در نتیجه برتری خورشید پدیدار میشود.
آئین مهرپرستی یا آئین مهر برپایه پرستش میترا در دوران پیش از آئین زرتشت شکل گرفتهاست و در اروپا به آئین میتراییسم هم گفته میشود.
بعضی پژوهشگران هم بر این باورند که در شب یلدا، پیامبری زاده میشود: «در سال ۵۱ پادشاهی اشکانیان که مصادف است با سال ۱۹۶ میلادی، پیامبری در شب یلدا زاده میشود. او را دو دولفین از آب بیرون میآورند، چه آنکه براساس آئین مهر، آب از اهمیت ویژهای برخوردار بودهاست.»
در هردو روایت، شب یلدا شب تولد مهر است و این بازمانده از آداب مهری است که در شرق مدیترانه بهطور وسیعی رایج بوده و آثارش از جمله در معابد مهری باقیمانده در پالمیرا در اردن فعلی دیده میشود.
لیست خرید شب یلدا
تنقلات
نصف شادی شب یلدا به خوراکیهای خوشمزهی سفره یلداست. بچهها ذوقزدهی شیرینی و آجیل شب یلدا هستند و بزرگترها هم همینطور.
آجیل شب یلدا کمی متفاوت با آجیلهای معمولی است، اما اصل نیت است و اگر باسلوق و بقیهی دانههای آجیل را پیدا نکردید با همان پسته و بادام هم میشود سنتها را پاس داشت.
اگر در خانه بچهی کوچک دارید در کنار خرید مغزهای آجیل مختلف مانند مغز پسته، به شما خرید میوهی خشک هم پیشنهاد میکنیم. یک بسته میوه خشک مخلوط، طعمهای متنوع و بی نظیری دارد که محبوب بچههاست و بزرگترها هم میتوانند در کنار چای یا به تنهایی، آن را میل کنند.
میوه
ظرف میوه که در همهی خانهها وجود دارد، اما یک سری میوهها هستند که اصلا نشانهی شب یلدا به شمار میآیند. این که چرا این میوههای خاص باید سر سفره باشد هر کدام فلسفهی خودش را دارد. مثلا انار بین ایرانیان از قدیم بهعنوان میوهی بهشتی مطرح بوده است. گذاشتنش سر سفره به معنای برکت و نشانی از ایمان و حمایت آسمانی است. انار نمادی از شادی و زایش است.
از آن طرف هندوانه میوهی تابستانی است. در گرمای تابستان از قدیم با خنکی هندوانه حالشان خوش میشد. گذاشتن هندوانه سر سفرهی شب یلدا به معنای امید به رسیدن تابستان و رد کردن سرمای زمستان است.
یک کیلوگرم انار دستچین به سفره یلدایتان زیبایی میبخشد. جدای از آن خواص انار هم بسیار زیاد است. هندوانهی شیرین هم به سفرهی شما شیرینی میبخشد.
لبو در لیست خرید شب یلدا
لبو یا چغندر یکی دیگر از خوراکیهای مفید جشن یلدا است که با وجود طرفداران بسیاری که دارد اغلب از لیست خرید شب یلدا جا نمیماند. خرید چغندر چند ترفند ساده دارد که کافیست به آنها توجه کنید تا بتوانید لبوی مرغوب و خوش آب و رنگی برای شب یلدا تهیه کنید. اولین نکته در خرید لبو توجه به سایز آن است. چغندرهای خوب باید سایز کوچک تری داشته باشند و سفت باشند. آنهایی که سایز متوسط یا کوچک تری دارند و جوان تر هستند طعم بهتری دارند. این چغندرها به دلیل این که تردتر هستند خوشمزه ترند و چه به صورت خام و چه به صورت پخته طعم خوبی پیدا میکنند.
به علاوه باید توجه داشته باشید که چغندر از ریشه محکمی برخوردار باشد و پوست صافی هم داشته باشد. اگر بر پوست آن لکه یا سوراخ مشاهده کردید و یا بخشی از پوسته آن را نرم دیدید بهتر است از خرید آن اجتناب کنید. چنین چغندرهایی به احتمال زیاد فاسد شده اند. در ادامه روش تهیه لبوی آب پز را برای شما آورده ایم که امیدوارم مورد پسندتان باشد.
طرز تهیه لبوی شب یلدا
برای تهیه لبوی خوشمزه و خوش رنگ اول از همه باید پوست آن را کاملا بشورید و تمیز کنید. اما توجه داشته باشید که سر و ته و هیچ قسمتی از آن بریده نشود. اگر کوچکترین برشی در لبو ایجاد کنید سبب بیرون رفتن قند و همچنین رنگ آن در هنگام طبخ و بی مزه شدن آن خواهید شد.
در مرحله بعدی لبوها را در قابلمه یا زودپز قرار دهید و روی آن آب و در صورت نیاز شکر بریزید. برای هر عدد لبو ۱ لیوان آب کافی خواهد بود. سپس شعله را روشن کنید تا بپزد. توجه داشته باشید که لبو از جمله خوراکیهای دیرپز است. پس باید چند ساعت بر روی حرارت قرار گیرد تا به خوبی بپزد ( ۲ تا ۳ ساعت زمان برای پخت لبو در قابلمه مناسب است). اما اگر از زودپز استفاده میکنید ۱٫۵ ساعت برای پختن آن کافی خواهد بود. البته توجه داشته باشید که لبوهایی با سایز بزرگ تر به مدت زمان بیشتر و آب بیشتری برای طبخ نیاز دارند.
لازم به ذکر است آب لبویی که خوب پخته شده باشد باید به صورت شربتی غلیظ درآمده باشد وگرنه هنوز نپخته است. بهتر است دوباره آن را بر روی حرارت قرار دهید تا شربتی غلیظ به دست آورید. بعد از این که لبوها به اندازه کافی پختند آنها را از قابلمه خارج کنید و پس از این که کمی خنک شدند پوست آنها را بکنید. حالا میتوانید از شربت درون قابلمه روی آنها ریخته و سرو کنید.
دیوان حافظ
سفره شب یلدا یک اتفاق فرهنگی است. شب یلدا اگر هیچ کاری نکنید و هیچ تدارکی هم نبینید با گرفتن یک فال حافظ میتوانید آن را ماندگار کنید. انواع و اقسام دیوان حافظ موجود است. نکتهی مهم در خرید دیوان حافظ این است که نسخهی تصحیح شدهی آن کار چه کسی است.
هم کتاب فالنامهی حافظ موجود است که برخی از آنها شرح هم دارد و هم دیوان حافظ که میتوانید خودتان تفسیرش کنید. شاعر بزرگ ایران زمین را هر کسی به قدر خودش درک میکند و از او بهره میبرد.
فالنامهی حافظ چرمی یک هدیه شیک است که هم میتوانید به دیگران کادو بدهید و هم در سفره خودتان به عنوان وسایل یلدا از آن استفاده کنید. میتوانید به دیوان حافظ هم تفال بزنید. دیوانهای حافظ تذهیبشدهی زیبا با نقاشیها و نگارگریهای مینیاتوری ایران کنار شعر حافظ زیباییشان چند برابر میشود. بهخصوص آن دیوانهای حافظی که نقاشیهایش کار استاد محمود فرشچیان است.
موسیقی
شب یلدایتان را با موسیقی زیباتر کنید. کنار خانواده و سفره شب یلدا نوای خوش موسیقی میتواند همه چیز را خاطرهانگیزتر کند. موسیقی خوب گوش بدهید.
خوشبختانه انتخابهای زیادی برای موسیقی دارید. از موسیقی بیکلام گرفته تا آوازها و تصنیفهای ایرانی. ترجیح خودم برای یلدا همیشه موسیقی سنتی یا بیکلام است. در نتیجه یک توصیهی خوب میتواند آلبوم پسر خسرو آواز ایران، همایون شجریان باشد.
آلبوم موسیقی «ایران من» کار مشترک همایون شجریان و سهراب پورناظری در اجراهای زنده هم جلب توجه کرد. اشعار این آلبوم در ستایش ایران است و روحیهی وطنپرستی را در این مناسبت ملی بیدار میکند.
اگر هم به موسیقی سنتی علاقه ندارید میتوانید سری به یک آلبوم پاپتر بزنید. آلبوم «جاده رویاها» یکی از کارهای موفق سیروان خسروی است که میتواند یلدایتان را روشن کند. با این اوصاف آلبومهای موسیقی هم میتواند بخشی از خرید یلدا برای شما باشد.
سفره
میتوانید وسایل شب یلدا را همینطور روی میز بگذارید اما قطعا سفرههای قلمکار و ترمه ایرانی جذابیت بیشتری دارند. رنگها و طرحهای اسلیمی چشم را نوازش میدهند و حال خودتان خوشتر خواهد شد. علاوه بر این، میتوانید این سفرهها را کنار بگذارید و برای بقیهی مناسبتها هم از آنها استفاده کنید.
اگر بخواهید میتوانید ترمهی اصل بخرید که یک عمر برایتان میماند. اما اگر بودجهی شما نمیرسد سفرههای طرح ترمه و قلمکار هم داریم که با قیمت مناسبتر میتوانید خریداری کنید.
یک رومیزی ترمه که رنگ و لعاب یلدایی هم داشته باشد میتواند سفرهی شب یلدای خانهتان را بی نقص و زیبا کند. از طرف دیگر با قیمت مناسبتر میتوانید سفرههای طرح قلمکار بخرید.
وسایل دکوری
اگر قرار باشد با خرید وسایل شب یلدا در خانه چیزی را تغییر بدهید تا دکور خانه عوض شود، جدا از خریدهای بزرگ کلی مثل مبلمان، با وسایل دکوراتیو کوچک هم میتوانید به کلی دکوراسیون خانه را متفاوت کنید.
در سالهای اخیر به مناسبت یلدا وسایل دکوراتیو بسیاری با طرح انار، مثل جاشمعی انار که علاوه بر زیبایی ظاهری، میتواند نور شاعرانهی شمع را به شب نشینی یلدای شما اضافه کند.
یکی دیگر از کالاهای جذاب که برای شب یلدا بیمناسبت هم نیست خرید چراغهای تزئینی و آباژور است. به جای نور شاعرانهی شمع میتوانید از آباژور استفاده کنید. با توجه به شکل و شمایل مدرن امروزی خانهها یک آباژور ایستادهی مدرن که یک میز کوچک هم داشته باشد، میتواند گزینهی مناسبی باشد.
ظروف پذیرایی
برای شب یلدا چندان اهمیتی ندارد که در آشپزخانه از چه آبمیوهگیری یا قابلمهای استفاده میکنید. بیشتر آن چیزهایی اهمیت دارند که جلوی چشم هستند؛ یعنی ظروف پذیرایی.
از فنجان و نعلبکی چای گرفته تا ظرفی که در آن میوه و آجیل میریزید. طبیعتا طرحهای سنتی برای سفره شب یلدا هماهنگی بهتری با مفهوم این سنت و آیین دارند. بنابراین، پیشنهاد ما ظرفهایی با طرحهای ایرانی به عنوان وسایل شب یلدا است.
در ضمن چون چای جزء لاینفک سفره ایرانی است، خوب است فنجان و نعلبکیهای زیبا هم سر سفره باشد؛ فنجانهای کلاسیک در رنگهای مختلف و با طراحیهای چشمنواز که مزهی چای در آنها دلچسبتر هم خواهد بود.
خرید هدیه در شب یلدا
شب یلدا و سنتهای آن به قدری سرگرم کننده و جالب است که در سال ۲۰۰۸ رسماً به فهرست گنجینههای ملی ایران اضافه شد. شب یلدا در کشورهایی مانند افغانستان، ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان نیز جشن گرفته میشود. کشورهای قفقاز مانند آذربایجان و ارمنستان نیز سنتهای مشابهی دارند. یکی دیگر از اتفاقاتی که در شب یلدا رخ میدهد هدیه دادن است. معمولا بیشتر ایرانیان در این شب به خانهی یکی از بزرگترین اعضای خانواده دعوت میشوند و در این شب به یکدیگر هدیه میدهند.
شما نیز میتوانید، برای خوشحال کردن عزیزان خودتان، در خانه شیرینیهای خوشمزه و قرمز رنگ درست کنید یا یک کتاب حافظ به همراه شمعهایی به شکل انار تهیه کنید، البته شرکت ایکیا نیز شمعهای قرمز رنگی برای ارائه دارد که شما با تهیه آنها میتوانید آن را به عزیزانتان هدیه دهید و لذت خاطرات این شب را دو چندان کنید. اینک با توضیح و تفسیر این متن، امیدواریم که امسال شما نیز در کنار خانواده شب یلدای به یاد ماندنی را بگذرانید.
عود و شمعدان
یک سری پیشنهادها هم هستند که جزء ملزومات وسایل شب یلدا به شمار نمیروند اما با هزینهی کم میتوانید آنها را بخرید و حالوهوای خوشتری برای سفره یلدایتان فراهم کنید. نکتهاش این است که به جز سفرهی شب یلدا در بقیهی روزها و شبهای سال هم میتوانید از آنها برای زیباتر کردن و شاعرانهتر کردن فضای خانه بهره بگیرید.
پیشنهادمان یک عودسوز سفالی یا سرامیکی زیبا است با عودهای معطر که خستگی را از تنتان بیرون میکند. عود را سر سفره یلدا بگذارید تا بوی خوش و ملایم آن شبتان را زیباتر کند.
شمع و شمعدان هم که در اشعار حافظ همیشه خودنمایی میکنند. ایرانیان همیشه به نور ایمان داشتند. حالا درست که چراغ برق روشن داریم ولی همچنان نور شمع دلنشینتر است.
با گنجاندن یک شمعدان در فهرست خرید شب یلدا از حالا در چیدن سفرهی نوروز هم یک پله جلو افتادهاید.
گل و گلدان
گل و گلدان زینتبخش هر سفره و هر خانهای است. فرقی نمیکند خرید شب یلدا باشد یا سفره نوروز. هدیه تولد باشد یا فقط بخواهید گوشهای از خانه را با طبیعت آشتی دهید، دیدن گل و گلدان حال اهالی خانه را خوش میکند.
طبعا سفره یلدایتان هم با حضور گلدان آراستهتر میشود. میتوانید از یک گلدان با گلهای مصنوعی زیبا استفاده کنید. نگهداری این گلدان هم کار راحتی است و تا مدت طولانی در خانه میمانند.
ایدهی دیگر هم برای خرید وسایل مورد نیاز برای شب یلدا در این زمینه این است که یک استند گل بخرید. بعد میتوانید با سلیقهی خودتان استند گل را پر از گلهای رنگارنگ یا شاخههای پیچک کنید که خانه را بسیار زیبا میکند و یلدایتان را خوشرنگ و بو.