محسن پیرهادی
سه تفاوت فرامتنی
در گوشه و کنار گفته می‌شود که مذاکره دولت فعلی در پرونده هسته‌ای دقیقا مشابه مذاکرات دولت قبل است و از این گزاره این نتیجه را جست‌وجو می‌کنند که اگر مذاکره در دولت پیش اشتباه بود، چرا این دولت هم همان مسیر را پیش می‌رود و اگر در دولت فعلی صحیح است، چرا دولت پیش در ارتباط با مذاکرات مرتبا موردانتقاد بود. این موضوع زمانی جالب‌تر است که به گفته‌ها و نوشته‌های برخی سیاسیون هم راه می‌یابد. بنا به مصالح ملی، متن مذاکرات در اختیار عموم نیست، اما در حوزه فرامتن، مذاکرات فعلی با دوره پیشین سه تفاوت ماهوی دارد:
یک. واضح است که مذاکره تنها محتوای قرارداد نهایی و آنچه بر کاغذ نگاشته می‌شود نیست، بلکه موارد متعددی در کنار آن را هم شامل می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، گاهی فرامتن مهم‌تر از متن و یا حداقل از منظر اهمیت در سطح متن مذاکرات است. دولت فعلی در حوزه فرامتن بسیار متفاوت عمل کرده است، هر تغییر مثبت یا منفی در مسیر مذاکره را رسانه‌ای نکرده، مذاکره را دستاویز رقابت و جدل سیاسی داخلی نکرده، در هر وقت و بی‌وقتی مسائل جاری کشور ازجمله کمبود آب و فروش نفت و تأمین واکسن را به مذاکره گره نزده و جامعه را شرطی نکرده است. هر ناظر منصفی می‌پذیرد که مذاکره، راه‌حل و ایده محوری دولت فعلی برای باز کردن گره مشکلات کشور نیست. اتفاقا طرف مقابل در مذاکرات هم همین را به‌خوبی فهمیده و چارچوب مذاکرات تغییر کرده است.
دو. در مذاکرات فعلی، دولت خود را نماینده بخشی از مردم نمی‌بیند و با حاکمیت، دوگانه کاذب نمی‌سازد. دولت محترم، متعرض نیروهای مسلح نمی‌شود که چرا در خلال مذاکرات مانور نظامی برگزار می‌کنید، چراکه برگزاری رزمایش، ضرورت حفظ آمادگی در یگان‌هاست. در بعد روانی و رسانه‌ای، از مذاکرات، حتی در صورت پیروزی و به ثمر نشستن، یک ابر دستاورد و شاهکار ساخته نشده است، چراکه دولت به‌درستی می‌داند که اگر توافقی هم حاصل شود، تازه همه‌چیز روی کاغذ است و باید منتظر صحنه عمل و واقعیات بود.
سه. نکته دیگر که تفاوت مذاکرات این دوره با دوره پیشین است، منحصر نشدن در مذاکره با چند کشور خاص است. در همین دوره، دیپلماسی فعال، پرحجم و نقد شونده و مؤثر در حوزه اقتصاد پی گرفته‌شده و به تعبیری، تهران چهارراه دیپلماسی بوده است. از عضویت در شانگهای گرفته تا حضور در بریکس پلاس و ارتقای همکاری با اتحادیه اوراسیا، همه در یک سال اخیر حاصل‌شده است.
مجموعه این مسائل، هم فضای داخلی و هم فضای خارجی را به سمت حل صحیح و اصولی پرونده مذاکرات پیش می‌برد و اتفاقا احتمال موفقیت را بالا می‌برد.