جواد شاملو
رودخانه اربعین و دریای ظهور
یکی از خاصترین و غریبترین آثاری که از ائمه اطهار صلواتالله علیهم به جا مانده، آخرین نامه امام حسین علیهالسلام است به محمدبن حنفیه و بنیهاشم. معصومین علیهمالسلام جملات قصار و ویژه کم ندارند اما نامهها معمولا مفصل و تبیینگرند. این نامه آخر، سراسر پر از حس وداع فقدان است و دستکم برای من، معماگونه و نافهمیدنی. «بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحیم. مِنَ الحُسینِ بنِ عَلیِّ الی مُحَمّدِ بنِ عَلیِّ. اَمّا بَعد، فَکانَّ الدُّنیا لَمْ تَکُنْ وَ کانَّ الْآخِرَةَ لَمْ تَزَلْ. وَ السَّلام.» گویی دنیا هرگز نبوده و گویی آخرت همواره بوده است. گمانم این است که این جمله کوتاه، شرح حال امام حسین در ساعات آخر زندگی از زبان خود ایشان است. این جمله بیانگر احساس آن حضرت است در آن ساعات. گویی امام با این بیان میفرماید من در حالی زندگی خود را در این دنیا به پایان میرسانم که گویی این دنیا هیچگاه وجود نداشته و از ابتدا آنچه بوده، همان آخرتی است که من دارم به سمت آن میروم. حس نمیکنم که چیزی را یا جایی را ترک میکنم، در برابر آنچه در پیش رو دارم، آنچه آن را پشت سر میگذارم اصلا وجود ندارد. در قیاسی لاجرم ناقص و بالإجبار معالفارغ، میتوانیم فرض کنیم که پس از یک کوهنوردی طولانی به آستانه یک قله رسیدهایم. وقتی که تک تک قدمهایمان را به امید این قله برداشتهایم، دامنه کوه برایمان حقیر است و تمام نگاهمان معطوف به قله.
اباعبدالله علیهالسلام ندای اسرارآمیز «یا ایتها النفس المطمئنه» را شنیده بود، آنچه او پیش رو داشت، بهشتِ خدا بود. بهشتی که بهشت بودنش به خدا است، بهشتی که به خاطر خدا بهشت شده است؛ همانگونه که ما کربلا را جنت الحسین میخوانیم و منظورمان بهشتی که برای حسین باشد نیست، بلکه بهشتی است که چون حسین علیهالسلام در آن است تبدیل به بهشت گردیده. امام به سمت این بهشت میشتابد، بدیهی است که در پشت سر خود هیچ نمیبیند. معاملهای که امام حسین علیهالسلام با آخرت کرد را خداوند با کربلای او کرد.
نزدیک سفر باشکوه اربعین که میشود، گویی دنیای ما هرگز وجود نداشته و گویی کربلای اباعبدالله همواره بوده است.
این سفر فکر و ذکر عاشقان خود را از مدتها پیشتر درگیر میکند و معنای ماه صفر برای اهل اربعین عوض شده؛ صفر یعنی ماه سفر. مثل کسی که در یک خیابان محو تماشای شهابی شود که در آسمان در حال حرکت است، پیش و پس او محو میشود و گذشته و آینده زندگی روزمره، رنگ میبازد. کربلا و سفر به آن همواره زیباست، اما زیارت اربعین کربلایی است به توان کربلا و نوری است علی نور. این حرکت نهضتگونه که آغازش با خود اهل بیت بوده و طبق فرمایش ایشان علامت مؤمن است، به خواست خدا هر سال رونق بیشتری میگیرد و تا به دریای ظهور بریزد، مدام پهناورتر میشود. هر که خود رابه این رودخانه بسپارد، سود برده و هر که خود را محروم سازد، جا مانده. چه مسئولی باشد که میتواند حضور مردم را تسهیل کند و چه مردمی که میتوانند به قصد خدمت یا زیارت در مراسم حضور پیدا کنند. امروز خبر تمدید اعتبار گذرنامههای فاقد اعتبار منتشر شد. گامی بزرگ در جهت تسهیلگری زیارتی که علامت مؤمنان است. گامی که بیشک جای تقدیر دارد. استادی میگفت معمولا تمدنهای بزرگ در کنار رودخانههای پرآب شکل میگیرند، مثل تمدن مصر که در کنار نیل شکل گرفت. تمدن نوین اسلامی هم در کنار رودخانه پر عظمت زوار اربعین ایجاد خواهد شد و هر اقدامی در جهت برپایی پرشکوهتر آن، گامی است در جهت تحقق آرمان تمدن نوین اسلامی.