نگاهی به یک نسل‌کشی فرهنگی در کانادا؛ پاپ عذرخواهی کرد، ملکه انگلیس نه!
پاپ فرانسیس در سفر به کانادا از مردمان بومی این کشور بابت نقش کلیسای کاتولیک در مدارسی که کودکان بومی در آنها مورد سوءرفتار قرار می‌گرفتند، عذرخواهی کرد.
پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک‌های جهان دوشنبه در شهر ماسکواسیس در استان آلبرتا در نزدیکی محلی که سابقا دو مدرسه در آن قرار داشت، به دلیل حمایت مسیحیان از ذهنیت استعمارگر آن زمان عذرخواهی کرد و خواستار تحقیق جدی در مورد این مدارس برای کمک به بهبود بازماندگان و فرزندان آنها شد و همسان‌سازی فرهنگی اجباری آنها را خباثت اهریمنی رقت‌انگیز و خطای فاجعه‌بار خواند. پاپ فرانسیس گفت: من با سرافکندگی و شرمساری و همچنین آشکارا و بدون ابهام، متواضعانه بابت شرارت و خباثت بسیاری از مسیحیان علیه این مردمان بومی طلب‌بخشش می‌کنم. این سخنان خطاب به بومیان کانادایی، اولین عذرخواهی در خاک کانادا از سوی پاپ فرانسیس به شمار می‌رود و بخشی از سفر او برای التیام بر زخم‌های عمیقی است که پس از آن در کانون توجه قرار گرفت که سال گذشته گورهای بی‌نام و نشان در محل مدارس شبانه‌روزی کشف شد.
تشکر پاپ فرانسیس از آیت‌الله مکارم شیرازی
پیش از این رهبران بومیان کانادا از ملکه انگلیس که رئیس کشور کانادا هم هست خواسته بود که به خاطر این موضوع عذرخواهی کند؛ درخواستی که ظاهراً هنوز پذیرفته نشده است. دولت کانادا هم البته تلاش می‌کند تا نقش کلیسا را در این جنایت پررنگ کند، و نگاه‌ها را از نقش دولت‌های انگلیس و کانادا دور کند.
طی دهه‌های گذشته اکثر کودکان بومی در کانادا از خانواده‌هایشان جدا شده و به مدارسی خاص که برای آنها در نظر گرفته شده بود فرستاده می‌شدند. تعداد بسیار زیادی از این کودکان هرگز به خانه برنمی‌گشتند بدون آنکه برای خانواده‌هایشان توضیح داده شود چه بر سر فرزندانشان آمده است. اما مدتی پیش یک گروه بومی در استان «بریتیش کلمبیا» کانادا می‌گوید پاسخی درباره سرنوشت برخی از این کودکان یافته است.
هشتم خرداد ماه بود که اجساد دست‌کم 215 کودک بومی که برخی از آنها حدود سه سال سن داشتند، در محوطه یک مدرسه شبانه روزی کاتولیک در استان «بریتیش کلمبیا» کانادا پیدا شد. کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل به دنبال انتشار این خبر از دولت کانادا و واتیکان درخواست کردند که هرچه سریع‌تر تحقیقات کاملی در این خصوص انجام دهند.
این کودکان دانش آموزان مدرسه سرخپوستان کملوپس در بریتیش کلمبیا بودند که سال 1978 تعطیل شد. نظام مدارس شبانه روزی کانادا با اجبار کودکان بومی را از خانواده آنها جدا می کرد. پس از پایان یک تحقیق شش ساله در سال 2015 درباره آن نظام آموزشی منسوخ، از آن به عنوان «نسل کشی فرهنگی» یاد شد.
در آن تحقیق آزارهای جسمی، تجاوز، سوءتغذیه، و دیگر آزارهایی که حدود 150 هزار کودک در آن مدارس متحمل شدند، توصیف شده است. آن گزارش همچنین گفته بود که هزاران کودک در زمان حضور در مدارس شبانه روزی جان باختند. گمان می رود مرگ 215 کودکی که بقایای آنها به تازگی کشف شده است، در آن گزارش نیامده بود.
«پری بلگارد»، رئیس انجمن «ملت‌های بومی» که بزرگترین سازمان حامی بومیان در کانادا است درباره این کودکانی که از خانواده‌هایشان جدا شده و مجبور به حضور در مدارس بدنامی مانند کملوپس می‌شدند به نیویورک‌تایمز گفت: «شمار زیادی از بازماندگان و خویشاوندان من، سال‌های سال است که می‌گویند آدم‌های زیادی کشته شده‌اند و گورهای بی‌نشان زیادی دیده می‌شوند.»
او در ادامه گفت: «اما هیچ‌کس حرف این بازماندگان را باور نمی‌کرد. حالا با کشف این گور دسته‌جمعی در کملوپس مشخص میشود که ماجرا چقدر هولناک، غم‌انگیز و دردناک بوده است.»
خودداری کلیسا از عذرخواهی
اداره این مدارس را علاوه بر دولت کانادا کلیسای کاتولیک به عهده داشت و بر همین اساس،«جاستین ترودو» از کلیسای کاتولیک خواسته بود مسئولیت خود بابت مدیریت این مدرسه را بپذیرد و عذرخواهی کند. اما پاپ فرانسیس علیرغم آنکه در اولین واکنش خود به این فاجعه گفت که از این حادثه بسیار رنجیده و شوکه شده حاضر نشده بود مستقیماً عذرخواهی کند.
این واکنش پاپ خشم بومیان را به همراه داشت. «بابی کامرون» رئیس فدراسیون بومیان مستقل در استان «ساسکاچوان» کانادا در واکنش به این اظهارات خنثی از سوی پاپ فرانسیس گفت: «ما همگی محزون و رنجیده خاطر شده‌ایم. چه کسی چنین حسی نداشته است؟ این (اظهارات پاپ) واکنشی مضحک بود».
بابی کامرون سپس ادامه داد: «مگر گفتن این جمله که "من از نحوه برخورد سازمان خود با مردمان بومی و دانش‌آموزان بومی در آن زمان‌ها متأسفم، ما متأسفیم و درخواست آمرزش داریم"، چقدر برای پاپ سخت بود؟». علاوه بر این، معترضان روز یکشنبه با برگزاری تظاهرات، مجسمه «اگرتون ریرسون» یکی از معماران نظام مدارس شبانه‌روزی را در دانشگاه تورنتو که به نام وی ساخته شده است، واژگون کردند.
«سا هیل تات» بازمانده 72 ساله مدرسه شبانه‌روزی شهر «کملوپس» گفت که هیچ‌کسی تاکنون برای رنجی که در تمامی دوران حضور در مدرسه شبانه‌روزی متحمل شده، پاسخگو و مسئول شناخته نشده است. وی گفت: «گناهکاران به نوعی از زیر بار محاکمه فرار کرده‌اند. پاپ نمی‌گوید که "می‌دونی چیه؟ من شنیدم که (هزاران) مورد سوء استفاده جسمی و جنسی در آن مدارس شبانه‌روزی تحت مدیریت کلیسا رخ داده است". او هرگز چنین چیزی را نخواهد گفت. او نخواهد گفت که "215 کودک در گورهای ناشناس در کملوپس و حتی شاید در تمامی مدارس شبانه‌روزی کانادا وجود داشته
باشد"».
«کارولین بنت» سخنگوی وزیر امور بومی‌ها و مناطق شمالی کاناد روز گذشته (یکشنبه) در واکنش به اظهارات پاپ گفت که این اظهارات اصلاً کافی نبود. وی سپس گفت: «دولت (کانادا) بار دیگر از پاپ و کلیسا می‌خواهد که برای نقش خود (در فاجعه مدارس شبانه‌روزی) عذرخواهی کنند».
ماجرای کودکان بومی کانادا
در بازه زمانی 1883 تا 1996 حدود 150 هزار کودک بودمی از خانواده‌های خود به اجبار جدا شدند و به مدارس شبانه‌روزی فرستاده شدند که کلیسای کاتولیک آن را تأسیس کرده بود. هدف اصلی این کار دور کردن کودکان از جوامع بومی کانادا و جلوگیری از ترویج زبان و سنت‌های مادری‌شان و تربیت آنها به شیوه‌ای تحمیلی بود.
به کودکان بومی کانادا موسوم به ملت نخست در مدارس اجازه داده نمی‌شد به زبان بومی خود تکلم کنند. آنها همچنین باید با شرایط دشواری نظیر شلوغی بیش از حد، مواد غذایی ناسالم و شرایط بهداشتی ضعیف دست و پنجه نرم می‌کردند.
کودکان بومی در این مدارس باید درس‌های دینی می‌خواندند و به اجبار مسیحی می‌شدند. آنها باید به اجبار به زبان انگلیسی یا فرانسه صحبت می‌کردند و گفته میشود که بعد از فارغ‌التحصیلی از این مدارس، نه می‌توانند جذب اجتماعات خودشان شوند و نه از سوی جریان اصلی فرهنگی در جامعه کانادا مورد پذیرش قرار می‌گرفتند.
بر اساس تحقیقاتی که انجام شده در این مدارس حتی خواهر و برادرها از یکدیگر جدا می‌شدند و در یک مدرسه قرار نداشتند. مدارس تفکیک جنسیتی داشتند. با ورود به مدارس دانش‌آموزان از نظر ظاهری نیز تغییر می‌کردند. موهای آنها کوتاه می‌شد و به جای لباس‌های محلی خود باید یونیفرم مدرسه را می‌پوشیدند. در بسیاری از موارد نام آنها که نام‌های بومی بود نیز تغییر می‌کرد و به آنها نام‌های مسیحی/اروپایی داده می‌شد.
اکثر دانش‌آموزان از سوءتغذیه رنج می‌بردند و مورد تنبیه بدنی قرار می‌گرفتند که در سایر مدارس به این حد وجود نداشت. تعداد بیش از اندازه زیاد دانش‌آموزان، عدم رعایت بهداشت، نبود وسایل گرمایشی کافی یا مراقبت‌های پزشکی منجر به آمار بالای آنفلوآنزا و سل شد در یک مدرسه 69 درصد از دانش‌آموزان جان خود را از دست دادند. به‌طور کلی تخمین زده میشود حدود 6 هزار دانش‌آموز بومی در این مدارس جان خود را از دست داده باشند.
دیدار «محمود عباس» با «پاپ فرانسیس»
دانش‌آموزان در مدارس شبانه‌روزی برای ده ماه از سال هیچ تماسی با خانواده‌های خود نداشتند زیرا اغلب مدارس از محل زندگی آنها بسیار فاصله داشت. در این مدارس صحبت کردن به زبان بومی یا پیروی از دینی به غیر از مسیحیت تنبیه بدنی در پی داشت.
کشف این گور دسته جمعی بار دیگر مباحثات در خصوص آنچه «جاستین ترودو»، نخست‌وزیر کانادا از آن به عنوان «فصل ننگ‌باری از تاریخ ما» یاد کرده، زنده کرده است. ترودو پیشتر در سال 2019 هم اذعان کرده بود که آنچه در مدارس شبانه‌روزی رخ داده، مصداق نسل‌کشی بوده است.
آثار ماندگار نسل‌کشی فرهنگی
سیاست دولت کانادا سرانجام در جلوگیری از انتقال نسل به نسل رسومات و باورهای بومیان کارساز واقع شد و مردمان بومی سرزمین کانادا طی نسل‌های مختلف، فرهنگ سنتی، زبان، معنویت، اقتصاد، نظام حکمرانی و دیگر بخش‌های مهم هویتشان را از دست دادند.
این استعمار، اما هنوز هم میراثش را بر زندگی روزمره میلیون‌ها نفر از مردمان بومی کانادا به جا گذاشته است. نرخ بالای بیماری استرس پس از سانحه (PTSD)، مصرف بالای الکل، سوءمصرف مواد و خودکشی در میان بومیان یکی از نمودهای نسل‌کشی فرهنگی دولت کانادا به شمار می‌رود.
علاوه بر این، دولت کانادا در پس لفاظی‌ها و حمایت‌های کلامی از بومی‌ها همچنان سیاست تبعیض علیه این اقوام اولیه را حفظ کرده است. به عنوان مثال حدود 2 سال پیش یک نهاد دولتی در کانادا گزارش داد هنوز هم خطر مرگ یا مفقود شدن زنان بومی کانادا 12 برابر بیشتر از سایر زنان است.
«مریون بولر» سرپرست این تحقیقات در آن زمان در بیانیه‌ای گفت: «علیرغم شرایط و گذشته متفاوت، همه ناپدیدشدگان و مقتولان دارای این وجه اشتراک هستند که از نظر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به حاشیه رانده شده اند و در معرض نژادپرستی و زن ستیزی نهادینه در بافت جامعه کانادا هستند.»
این گزارش دریافت که «نقض مستمر و عمدی حقوق انسانی و بومی این مردمان و بدرفتاری علت ریشه‌ای آمار تکان دهنده خشونت در کاناداست.» قبل از این تحقیقات هم پژوهش‌های فراوانی درباره وضعیت بومی‌های کانادا تهیه شده بود اما در آن گزارش تصریح شده بود که به هیچ‌یک از ان توصیه‌ها عمل نشده است.
علاونه بر این، در گزارش سال 2018 دیده‌بان حقوق بشر هم با اشاره به وضعیت نابسامان بومی‌های کانادا تصریح شده این اجتماعات مجبورند برای تهیه آب آشامیدنی خود، آب را بجوشانند. در این گزارش همچنین آمده است: «در کشوری که بیش از هرجای دیگر در جهان آب شیرین دارد، 75 درصد از ذخایر موجود دارای آلودگی هستند و جوامعی مانند "آتاپویدیسکات" در وضعیت اضطراری به سر می‌برند.»
روزنامه گاردین سپتامبر گذشته گزارش داد سران جوامع بومی در کانادا از دولت این کشور به دلیل عدم تأمین آب بهداشتی برای مردم این مناطق شکایت کرده‌اند و وزیران دولت معترفند که در انجام این امر مهم شکست خورده‌اند. گاردین نوشته منطقه «کارو لیک» در جنوب کانادا از سه طرف به آب تازه دسترسی دارد اما ساکنان این منطقه چند دهه است که امکان استفاده از این آب‌ها را ندارند.
در زمینه بهداشت هم تحقیقات سازمان بهداشت جهانی استعمار اروپا را به عنوان یک عامل اصلی و اساسی در زمینه فقر بهداشت مردمان بومی به رسمیت شناخته است. در بسیاری از جوامع بومی گامهایی برداشته شده تا آموزش و پرورش در مورد مسائل بهداشتی را بهبود بخشند، اما با وجود این پیشرفتها، افراد بومی همچنان در معرض خطر بیشتری برای بیماری و مرگ زودهنگام هستند. بیماری‌های مزمن مانند دیابت و بیماری های قلبی نیز در میان مردمان بومی در حال افزایش است.
مردم بومی کانادا نیز از این امر مستثنی نبوده و مشکلات بهداشتی در زندگی آنها کاملا مشهود است؛ از جمله مشکلات مردم کانادا در این زمینه عدم دسترسی به غذای مناسب است که باعث میشود بیشتر مردمان مناطق بومی امراض غیرقابل جبرانی را متحمل شوند؛ مقاله‌ی کوتاهی در این زمینه در ماه مه 2020 توسط "کریستین برنت" منتشر میشود؛ او در مقاله خود بیان می‌کند 40 درصد از مردمان بومی کانادا، به دلیل سوء تغذیه و عدم دسترسی به غذای مناسب، دچار دیابت نوع 2 شده‌اند.
در این مقاله اخطار داده میشود که دیابت، نگران کننده‌ترین و گسترده‌ترین بیماری مزمن در میان جمعیت بومی کانادا است و این مسئله ارتباط مستقیمی با آسیب‌های تاریخی و تبعیض‌های نژادی در این کشور دارد؛ مطالعات نشان می‌دهد که بیماری دیابت دو تا پنج برابر در میان جمعیت بومی کانادا نسبت به دیگر شهروندان، شایع‌تر است.
موضوع قابل توجه آنکه رفتارهای تبعیض آمیز و ضد انسانی علیه بومیان اکنون نیز در کانادا ادامه دارد چنانکه در سال 2018 یک نهاد دولتی در کانادا گزارش داد؛ هنوز هم خطر مرگ یا مفقود شدن زنان بومی کانادا 12 برابر بیشتر از سایر زنان است!از سوی دیگر در گزارش سال 2018 دیده‌بان حقوق بشر تاکید شده بود که بومیان این کشور هنوز به حداقل‌های زندگی مانند آب آشامیدنی دسترسی ندارند و 40 درصد از بومیان کانادا نیز به دلیل سوء تغذیه و عدم دسترسی به غذای مناسب دچار دیابت نوع 2 شده‌اند. رسانه‌های وابسته به خاندان سلطنتی انگلیس و کانادا بویژه تلویزیون بی بی سی نیز این کشتارها را به انچه مراکز دینی مسیحی می‌نامند نسبت می دهند و با استفاده از واژگانی همچون سهل انگاری در رسیدگی‌ها، کم کاری و بی توجهی به روحیه و وضعیت جسمی کودکان و... بدنبال پنهان کردن مسئولیت و نقش دولتمردان انگلیس و کانادا در این نسل کشی هستند.