تدریس «نظریه ژانر و نظریه پسااستعماری» در مدرسه ملی سینما

در ادامه کلاس‌های دوره عالی «مطالعات فیلم: نظریه، نقد و تحلیل» که توسط مدرسه ملی سینمای ایران برگزار می‌شود، کلاس «نظریه ژانر و نظریه پسااستعماری» در ۲ جلسه در روزهای چهارشنبه ۳۰ آبان ماه و پنجشنبه اول آذرماه برگزار شد.

مدرس این دوره وحید الله موسوی بود که ابتدا به طرح مباحثی چون اهداف نظریه پردازان عرصه ژانر در سینما و ضرورت وجود نظام ژانری در سینما بر اساس دیدگاه نظریه‌پردازان مطرح سینمای جهان پرداخت. وی در کنار بررسی چالش های مطالعات ژانر در سینما به نقل قولی از آلن ویلیامز اشاره کرد که می گوید «شاید مهمترین مشکل نظریه ژانر یا نقد ژانر در حوزه سینما خود واژه ژانر است.»

نگاهی اجمالی به مساله ژانر در ادبیات و نقد این موضوع که برخی افراد ژانرهای ادبی را به سینما تعمیم می دهند از دیگر سرفصل های این دوره بود.

تعاریف ژانر، شکل‌گیری ژانرها، ابعاد زیبایی شناسی و کارکردهای ژانر، چرخه‌ها و زیرژانرها نیز در این دوره که در ۲ جلسه چهار ساعته تشکیل شد، تدریس شد.

از مهمترین بخش‌های دوره می‌توان نگاهی انتقادی به چند نظریه ژانری دانست که در آن نظریه شمایل نگاری، نظریه تکامل ژانری، نظریه پیشنهادی نیل و... مورد نقد قرار گرفت.

موسوی در بخشی دیگر از طرح درس خود که بخشی از آن مبتنی بر نظریات وی بود به مساله ساحت‌های ژانری پرداخت که دولت، صنعت فیلم، تماشاگران و منتقدان در این ساحت‌ها تعریف شدند.

اجتماع فلکی ژانری از سرفصل های مطرح شده بود که در آن بدین نکته اشاره شد: مخاطبانی که تمایل دارند لذت‌های مشابه ژانری را تجربه کنند مانند صور فلکی در آسمان، اجتماعی خیالی را شکل می دهند و به طور غیرمستقیم با دیدن فیلم های ژانری محبوبشان با سایر اعضای این اجتماع گسترده‌تر ژانری تماس برقرار می‌کنند و به گزینش دست می‌زنند. ژانرها به عنوان عامل اولیه یکپارچگی یک اجتماع فلکی عمل می‌کنند و حس حضور در یک اجتماع واحد را به هواداران منتقل می‌کنند.

فصل مهمی از این دوره به نظریه پسااستعماری اختصاص داشت که با طرح مباحث بنیادین در موضوع پسااستعمار و حیطه های آن، نظریه پسااستعماری در سینما به بحث گذاشته شد.

با نگاهی به نظریه های ادوارد سعید و هومی بابا، رابطه دینامیک تاریخی بین سینما و امپریالیزم نیز به بحث گذاشته شد.

سینمای بومی کشورها و سینمای لهجه دار از بخش پایانی این دوره بود و مطالعه موردی سینمای ایلیا سلیمان فیلمساز فلسطینی در فیلم های «ناپدید شدن»، «دست خدا» و «زمان باقی مانده» و نمایش بخش هایی از فیلم «دست خدا» پایان بخش این دوره بود.

آلن ویلیامز، آندره بازن، ریک آلتمن، شاتز، بری کیث گرانت، فرانچسکو کاسه تی، استیو نیل، بوردول، تامسون، جف کینگ، اِروین پانوفسکی، اندرو تودور، لوی استروس و... از جمله نظریه پردازانی بودند که در این دوره نظریات آنها در موضوع ژانر مطرح و تحلیل شد.

نقد و تحلیل مساله ژانر در سینمای ایران و وضعیت فعلی ژانرها در سینمای ایران نیز به طور اجمالی در دوره «نظریه ژانر و نظریه پسااستعماری» به بحث گذاشته شد.

دوره عالی «مطالعات فیلم: نظریه، نقد و تحلیل» مدرسه ملی سینما در ادامه راه خود به سرفصل نشانه شناسی سینما در قالب رویکردهای اجتماعی –فرهنگی و سنت فرانسه می پردازد.