اختلاف نظر در سنجش آمار گردشگران مشهد

این در حالی است که اهمیت صنعت گردشگری و نقش آن در توسعه اقتصادی، سرمایه‌ گذاری در این صنعت را در سطوح محلی، ملی و بین ‌المللی به ضرورتی غیرقابل انکار مبدل کرده است.
در این میان 'برنامه ریزی' بنیان توسعه و گسترش صنعت پردرآمد گردشگری بوده و 'آمار' نیاز زیربنایی برای طراحی یک برنامه و طرح بدون ایراد، موثر و قابل اجرا است لذا بدون برخورداری از آمار متقن و صحیح هرگونه برنامه ریزی با شکست مواجه می شود و بر همین اساس دسترسی به آمار مشخص، واقعی و غیرقابل تردید ضرورتی انکارناپذیر جلوه می کند.
با این وجود در حالی که مسئولان نهادهای ذیربط دولتی در خراسان رضوی از سفر سالانه 25 میلیون زائر داخلی و دو میلیون زائر خارجی به مشهد سخن می گویند، برخی از دست اندرکاران بخش خصوصی و دانشگاهی این آمار را دقیق و علمی نمی دانند.

*محاسبه ورود گردشگران دقیق نیست
قائم مقام پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: از سال 1384 تاکنون بحث تدوین سند جامع گردشگری مشهد مطرح بوده اما تاکنون حتی محاسبه درست و دقیقی از جمعیت گردشگران ورودی به این شهر در اختیار نیست.
هادی رفیعی به طرحی پژوهشی که جهاد دانشگاهی در حوزه زیارت اجرا کرده اشاره و بیان کرد: بررسیهای نشان می دهد آمار گردشگران ورودی در قالب بررسی گردشگر از مبدا به مشهد حدود 12 تا 15میلیون نفر در سال است و یکی از گزارشهای مرکز آمار ایران نیز رقمی نزدیک به همین عدد را ارائه داده است.
وی ادامه داد: ارقام 25 تا 30 میلیونی دارای انحراف است و دلایل این انحراف هم از نظر علمی برای مسئولان تشریح شده است. این آمارهای غیرمستند مسیری غلط را به فعالان بخش خصوصی نشان می دهد زیرا باعث می شود تا احساس نیاز کاذب شکل گیرد و ظرفیتهایی در مشهد با هزینه های بالا ایجاد شود که بازدهی کافی را در آینده نخواهد داشت و ظرفیتهای خالی مراکز اقامتی این شهر نشانگر بخشی از وضعیت موجود است.

*نبود آمار متقن تهدید سرمایه گذاری
رئیس انجمن حمایت از حقوق مصرف کنندگان خراسان رضوی نیز به ضعف عملکرد دستگاههای دولتی در حوزه دستیابی به آمارهای متقن از شمار زائران مشهدالرضا اشاره و بیان کرد: وقت آن رسیده که بخش خصوصی خود در این زمینه اقدام کند و پیشگام شود. اتاق بازرگانی نیز در مقام پارلمان بخش خصوصی استان می تواند اقدامات موثری را در این ارتباط صورت دهد.
حسین ابراهیمی افزود: هزینه ای که برای اجرای طرح آماری لازم است از رقم بسیاری از سرمایه گذاریها در خراسان کمتر بوده اما الزام آن دوچندان است.
رئیس کمیسیون گردشگری و خدمات اتاق بازرگانی خراسان رضوی هم گفت: نابسامانی که طی سالهای اخیر در بحث ارائه آمار زائران رخ داده و فقدان اتکای ارقام اعلامی به بنیانهای علمی و متقن باعث شده در حوزه برنامه ‌ریزی و سرمایه ‌گذاری برای صنعت گردشگری مشهد دچار چالش شویم.
محمد قانعی افزود: آمارهایی که اغلب از میزان حضو زائران ارائه می شود محل اختلاف جدی نهادهای ذیربط بوده و به واسطه فقدان اتکای آن به بنیانهای علمی، این نگرانی وجود دارد که نیازسنجیهای آتی در حوزه های سرمایه گذاری و تامین زیرساختها با نوعی انحراف روبه رو شود.
وی ادامه داد: وقتی آمارها فراتر از واقعیت ارائه شود به تبع شاهد خواهیم بود امکانات در بخشهای خدماتی بیشتر از نیاز موجود تولید شود و نتیجه آن خواهد بود که ظرفیتهای اقامتی در عمده روزهای سال خالی بمانند.
رئیس کمیسیون گردشگری و خدمات اتاق بازرگانی خراسان رضوی به شیوه‌های سنتی در احتساب جمعیت زائران مشهدالرضا(ع) اشاره و بیان کرد: شمارشگرهای جاده ای و یا تعداد مسافران ورودی به فرودگاه، پایانه اتوبوسرانی یا ایستگاه قطار مشهد نمی توانند گویای آمار واقعی این بخش باشد. باید در چارچوب یک بررسی علمی با مشارکت دانشگاه فردوسی به آماری واقعی در این حوزه دست پیدا کرد چون موفقیت و جهتدهی به سرمایه گذاریهای آتی در شهر مشهد، وابسته به همین آمار متقن خواهد بود.
نایب رئیس کمیسیون گردشگری و خدمات اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز با انتقاد از ضعف موجود در سامانه آماردهی زائران مشهدالرضا(ع) گفت: مشخص نیست آمار مذکور به چه ترتیبی حاصل می شود و توازنی نیز با واقعیت ندارد.
محمدسعید ولی زاده افزود: هم اکنون مجتمعهای تجاری، مراکز اقامتی و حوزه های مختلف خدمات گردشگری در شهر مشهد به اتکای آمارهای مذکور ایجاد می شوند و توسعه می یابند اما ظرفیتهای خالی و نبود بهره وری کافی حکایت از آن دارد که این توسعه فراتر از نیاز موجود بوده است.
وی گفت: مسئولان باید بر روی این آمارها و استناد به آنها حساس باشند چون همین ارقام زیربنای برنامه ریزیها و سیاستگذاریهای آنها است.

* 31 میلیون گردشگر قطعی است
با وجود اظهارات بالا، سخنگوی ستاد خدمات سفر در خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: طبق آخرین آمار شمار گردشگران و زائران ورودی به این استان به 31 میلیون نفر در سال رسیده است.
سید مهدی فروزان افزود: در صحت این آمار هیچ شک و تردیدی وجود ندارد زیرا بر اساس فرمول اعلام شده از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سنجش و اعلام می شود.
وی ادامه داد: در صورت وجود هر گونه شک و تردید در آمار ارائه شده باید طرح مطالعاتی صحیح و قابل دفاعی اجرا شود زیرا بیان این آمار با ارائه مستندات آماری کاملا قابل دفاع است.
سخنگوی ستاد خدمات سفر در خراسان رضوی گفت: هم اکنون در حال تهیه طرحی برای استفاده از شیوه های جدید آمارگیری با استفاده از توان و دانش اساتید و دانشگاهیان هستیم اما این امر به هیچوجه آمار کنونی را زیر سئوال نمی برد.

* در صحت و قابلیت اعتماد به آمار موجود شکی نیست
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: مرجع تجمیع و اعلام آمار ورودی گردشگران، این اداره کل و ستاد خدمات سفر استان هستند که از طرق مختلف میزان ورود مسافر و اقامت اقدام به اعلام آمار می کنند.
یوسف بیدخوری افزود: پرسش اینجاست که در شرایطی که آمار اعلام شده به صورت مستند و با قابلیت دفاع موجود است چگونه و بر مبنای کدام کار تحقیقی و پژوهشی زیر سئوال برده می شود و به کمتر از نصف کاهش می یابد.
وی ادامه داد: هیچگونه پژوهشی در ارتباط با آمار ورود گردشگر به مشهد و خراسان رضوی تا کنون اعلام نشده است. آمار موجود اعلامی با دریافت گزارش دقیق و روزانه با سامانه الکترونیکی از واحدهای اقامتی رسمی دریافت و جمع بندی می شود.
سرپرست معاونت گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: علاوه بر این آمارگیری از مسافران ورودی از طریق اتوبوس، قطار و هواپیما نیز انجام می شود که کاملا مشخص و قابل دفاع است.
وی افزود: خودروهای شخصی ورودی به مشهد و خراسان رضوی نیز با دوربینهای بین راهی با حذف خودروهای پلاک مشهد و استان و نیز محاسبه تعداد نفر ورودی با هر خودرو سنجش و در قالب آمار گنجانده می شود.
او ادامه داد: آمارگیری از واحدهای اقامتی پیش از این سنتی و به صورت تلفنی بود اما از پارسال به صورت الکترونیکی اخذ آمار می شود. در این زمینه و نیز آمار مسافر از مبادی ورودی شبهه و نقطه ابهامی وجود ندارد.
بیدخوری گفت: علاوه بر 31 میلیون گردشگر داخلی ورودی به خراسان رضوی حدود دو میلیون گردشگر خارجی نیز سالانه به این استان وارد می شوند.