کبارخوانی؛ نیایشی سنتی برای اعلام سحری

 حضور گسترده مردم در مساجد، موعظه ماموستاها، برپایی نمازهای تراویح و وتر، کمک به فقرا، دید و بازدید شبانه و آیین های ویژه شب قدر نیز در کنار کبارخوانی از آیین های ویژه اهل تسنن آذربایجان غربی در ماه مبارک رمضان به شمار می رود.
امروزه بلندگو مساجد به کمک کبارخوانان آمده است و در برخی از موارد نیز از ضبط صوت برای پخش صدا استفاده می شود اما همچنان طنین این نیایش را حداقل یک ساعت قبل از اذان صبح می توان در مناطق کردنشین آذربایجان غربی شنید.
مردم شناس میراث فرهنگی آذربایجان غربی در توصیف این آیین سنتی می گوید: این نیایش حدود یک و نیم ساعت قبل از اذان صبح توسط ماموستاها در پشت بام های مساجد خوانده می شود و هدف آن بیدار کردن مردم برای خوردن سحری است.
عیسی عزیزنژاد با اشاره به اینکه کبارخوانی در شان نبی مکرم اسلام و عظمت ماه مبارک رمضان خوانده می شود، ادامه داد: در گذشته های دور که بسیاری از خانواده از داشتن ساعت محروم بودند، با صدای کبارخوان از خواب بیدار می شدند و خود را برای سحری آماده می کرده اند.
وی با اشاره به اینکه برپایی نماز تراویح و وتر نیز از آیین های ویژه اهل تسنن آذربایجان غربی است، افزود: آنان بعد از نماز عشا و تروایح به منزل اقوام و نزدیکان سر می زنند و دید و بازدیدهای رمضانی به طور مرتب انجام می شود.
یک پژوهشگر اهل تسنن نیز با اشاره به اینکه در ماه رمضان مساجد اهل سنت بیش از پیش فعال می شود و امامان جماعت قبل از نماز مغرب به ایراد موعظه می پردازند، گفت: اهل تسنن در این ماه بعد از نماز عشا، نماز تروایح می خوانند.
کمال روحانی که دارای دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه ارومیه و مولف 18 جلد کتاب از جمله اعجاز قرآن در عصر فضا و تکنولوژی است، افزود: کبارخوانان با صدایی بلند و حزین، اشعاری را در وصف خدا، منقبت رسول اکرم(ص) و اهل بیت علیهم السلام و اصحاب می خواندند.
وی ادامه داد: این کبارخوانی که گاه تا نیم ساعت ادامه دارد اعلانی برای بیدار کردن مردم برای سحری خوردن است و بعد از سحری خوردن (در فاصلۀ یک ساعت از کبارخوانی اول)، کبار مجددی به صورت چند دقیقه ای با همان مضمون خوانده می شود و مردم با شنیدن آن باید از خوردن و آشامیدن دست بکشند و خودشان را برای نماز صبح آماده کنند.
وی با تاکید بر اینکه پس از کبارخوانی دوم به فاصلۀ پنج تا 10 دقیقه نماز صبح از بلندگو مساجد پخش می شود، بیان کرد: کبارخوانی قبل از نماز صبح که از گذشته تاکنون در مناطق کردزبان اهل سنت رواج داشته، جایگزینِ اذان اولی شده است که طبق سنّت حضرت رسول (ص) در فجر کاذب برای آگاه کردن و بیدارکردن مردم برای نماز صبح خوانده می شد و بعد از آن، اذان دوم در فجر صادق خوانده می شد که اعلان دخول به نماز صبح بود.
وی با تاکید بر اینکه نماز سنّت تروایح رمضان و وِتر از دیگر آیین های ویژه اهل سنت آذربایجان غربی است، گفت: نام دیگر نماز تراویح، قیام ماه مبارک رمضان است که اهل سنت آن را در شب های ماه مبارک رمضان و پس از برپایی نماز عشا در مساجد به صورت جماعت و در 10 یا 20 رکعت ادا می کنند.
وی ادامه داد: این نماز به صورت 2 رکعت به 2 رکعت اقامه می شود و در بین هر چهار رکعت، استراحت کوتاهی وجود دارد و این دعا را می خوانند: (سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر...) و بعد از اتمامِ نماز تراویح، 3 رکعت نماز وِتر به صورت یک 2 رکعتی و یک، تک رکعتی خوانده می شود.
وی اضافه کرد: در نیمۀ اول ماه مبارک رمضان در اذکار آخر نماز تراویح امام مسجد با صدایی بلند و حزین به ماه رمضان به این شیوه خوش آمد می گوید: «مَرحباً اَیا شَهرَ رَمضانَ مرحباً، مرحباً اَیاَ شهرَ الخَیرِ و البرکۀِ و الإحسانِ مَرحباً... » و در نیمۀ دوم نیز با ذکر «الوداع اَیا شَهرَ رَمضانَ الوداع ، الوداع اَیاَ شهرَ الخَیرِ و البرکۀِ و الإحسانِ الوداع ... » با ماه رمضان خداحافظی می کند.
به گزارش ایرنا، ماه رمضان در دیاری که به رنگین کمان اقوام و ادیان معروف شده همواره با آداب و رسوم خاصی همراه بوده و احترام به ماه مبارک رمضان نه تنها در بین مسلمانان بلکه در میان پیروان سایر ادیان الهی ساکن در استان نیز وجود داشته است.
آیین های مربوط به ماه مبارک رمضان در آذربایجان غربی به مراسم پیش از ماه مبارک، وقت افطار، وقت سحر، روزهای پایانی ماه و پس از ماه مبارک مربوط می شود.
حسن اصلی برگزاری آیین های ماه مبارک رمضان در این استان، نقش آن در انسجام بین خانواده ها، محله ها، مناطق شهری و بین اقوام و اقلیت های دینی و مذهبی است به طوری که بسیاری از این آیین ها با حضور پرشور مردم به اجرا در می آید.
اما هلال ماه شوال که در بام آسمان نقش می بندد، حلول شوال و پایان رمضان حتمی بوده و فردای آن عید فطر است؛ آنگاه شادی و نشاطی دیگر به شکرانه توفیق یک ماه روزه داری و منزلت در جوار محبت پروردگار خانواده ها را در بر می گیرد.