مستند یعنی روایت بدون قضاوت

مصطفی داننده  : شبکه محترم مستند، سه شنبه شب مستند قائم مقام به کارگردانی سیدعلی صدری‌نیا و تهیه کنندگی مهدی صفار هرندی را پخش کرد. مستندی که مربوط به زندگی آیت‌الله منتظری از مراجع تقلید شیعه و قائم مقام رهبری در دهه 60 است.

آیت‌الله منتظری از شخصیت‌های مهم تاریخ جمهوری اسلامی ایران است. کسی که در دوران مبارزه از یاران نزدیک امام و در دوران بعد از انقلاب تا سال 68 قائم مقام رهبری. او قرار بود بعد از درگذشت امام خمینی در قامت ولی فقیه، رهبری جمهوری اسلامی را به عهده بگیرد.

اختلاف نظر آیت‌الله با امام خمینی و برخی سران در شیوه اداره کشور باعث شد قائم مقام رهبری بعد از دریافت نامه تند امام خمینی از سمت خود استعفا دهد و ادامه زندگی خود را در قم و در مقام مرجع تقلید ادامه دهد.

آیت‌الله در سال 88 درگذشت. در سالی پرحاشیه و پراتفاق که بخشی از مردم به نتایج انتخابات ریاست جمهوری دهم اعتراض داشتند.

جایگاه آیت‌الله منتظری در تاریخ باعث می‌شود این مستند جذاب باشد؛ آدم را قانع کند و وقتی برای دیدن آن خالی کند.

این فیلم تصاویر خوبی و فیلم‌های پخش نشده‌ای از آیت‌الله را به نمایش می‌گذارد. گفت‌وگوهای نسبتا خوبی هم دارد. روند این مستند هم خسته کننده نیست و مخاطب چندان متوجه گذر زمان نمی‌شود. بیان تاریخ همیشه برای مردم جذاب است. به ویژه تاریخی که در این سال‌ها زیاد از آن سخن به میان نیامده است.

سازندگان مستند قائم مقام دست روی موضوع خوبی گذاشته اند اما به نظر می‌رسد آنها نتوانسته‌اند، علاقه‎‌های سیاسی خود را در این مستند پنهان کنند.

معمولا فیلم‌های مستند قضاوت ندارند. مستند یعنی روایت بدون قضاوت. قضاوت نهایی را باید مخاطب فیلم انجام دهد. قضاوتی که حاصل دیدن یک فیلم بدون قضاوت است.

قائم مقام اما از همان ابتدای فیلم موضع خود را با آیت‌الله منتظری مشخص می‌کند. سازندگان این مستند به مخاطبان این فیلم اجازه نمی‌دهند که در مورد رفتار سیاسی قائم مقام رهبری قضاوت کنند و دربخش‌های این مستند، تحلیل‌های خود را مطرح می‌کنند و در بعضی‌ زمان‌ها حکم هم صادر می‌کنند.

این نوع نگاه باعث می‌شود در تعریف این فیلم بگوییم که قائم مقام یک مستند نبود بلکه فیلمی بود که مخالفان آیت‌الله منتظری برای معرفی او به نسل جوان ایران ساخته بودند.

به نظر می‌رسد سازندگان این فیلم با خود گفته‌اند که باید بعد از دیدن قائم مقام، مخاطبان با خود بگویند، « آره واقعا چه ساده لوح بوده آیت‌الله منتظری».

برخی از مصاحبه شونده‌ها از جمله عماد‌الدین باقی از نزدیکان به بیت آیت‌الله منتظری به پخش نشدن تمام سخنان خود در این مستند اعتراض کرده بودند.

قضاوت‌های درون فیلم، تمام زحمت‌های سازندگان این مستند را زیر سوال برده است. اگر قائم مقام با قضاوت‌های سازندگان و یا سفارش دهندگان این فیلم همراه نبود، می‌شد از آن به عنوان مستندی خوب در باره بخشی از تاریخ جمهوری اسلامی یاد کرد.