هیچ فیلمی وظیفه ندارد همه حقیقت را نمایش دهد

هادی معصوم دوست کارگردان فیلم در این جلسه گفت: دلیل کمرنگ بودن پدر در فیلم، این بود که در واقع کارکردی نداشت، چون داستان فیلم پس از مرگ پدراتفاق می‌افتد. این مستند، داستان آدم‌ها و خانواده‌هایی است که پس از مرگ پدر از هم پاشیده می‌شوند. در این مستند خانواده‌ای روایت می‌شود، که بار مسئولیت همیشه روی دوش پدر بوده که خان بود و بعد از فوت پدر و پاره شدن نخ اصلی تسبیح، هر کدام از اعضای خانواده به خان‌های کوچکی تبدیل شدند که هرکدام می‌خواهند برای خانواده تصمیم بگیرد و نمی‌توانند خانواده را سرپا نگه دارند.

معصوم دوست درباره طرح فیلم نیز عنوان کرد: این مستند از معدود کارهای من بود که طرح فیلم از ابتدا کامل بود، تنها چیزی که نمی‌دانستم این بود که افراد در جلوی دوربین چه حرف‌هایی می‌زنند و به همین دلیل که طرح کلی فیلم را می‌ دانستم، راش اضافی نداشتم.

زمانی ادامه داد: نکته دیگر در «خوان بی‌خان» این است که افراد در جلوی دوربین، راحت بودند و خودشان را سانسور نمی‌کردند. دلیل راحت بودن آن‌ها این بود که شما پشت دوربین بودید و آیا از اول فیلمبرداری همین اندازه راحت بودند یا مدت زمانی طول کشید؟ سوال دیگر اینکه آیا این مساله حقیقت دارد که صدا و سیما قصد خرید این مستند و نمایش آن را داشته است؟

معصوم دوست پاسخ داد: چون دائما آنجا حضورداشتم، من را پذیرفته بودند و دلیل دیگر این بود که من را زیاد ندیده بودند و کلا همه آن‌ها با من رابطه خوبی دارند و با من به راحتی صحبت می‌کردند. هر کدام سعی می‌کردند خود را تبرئه کنند. دلیل دیگر این بود که جای دوربین را زیاد تغییر نمی‌دادم و از یک جای به بعد حضور دوربین برای آن‌ها مثل یکی از اسباب منزل، عادی شد و انگار دوربین را نادیده می‌گرفتند. اوایل فیلم برداری یک جاهایی با نگاه به سمت من سعی می‌کردند از من تائید بگیرند، که در آنجا من بودم که باید آن‌ها را نادیده می‌گرفتم. به همین ترتیب از یک جایی به بعد جلوی دوربین خودشان بودند.

وی درباره خرید مستند توسط صدا و سیما نیز گفت: بله حقیقت دارد. شبکه مستند قصد خرید این مستند را داشت، اما من احساس کردم از لحاظ اخلاقی نمایش چنین مستندی در صداو سیما، با حجم مخاطب بالا و برای مخاطب عام، کار درستی نیست. به این دلیل افراد زیادی خانواده من را می‌شناسند و ممکن بود که پس از دیدن فیلم، با آن‌ها برخورد مناسبی نداشته باشند. من حتی در تدوین فیلم، سعی کردم مسائل خانوادگی جزئی را که به داستان و طرح کلی فیلم ربطی نداشت، حذف کنم.

معصوم دوست با بیان اییینکه هیچ فیلمی وظیفه ندارد همه حقیقت را نمایش دهد، گفت: من ادعایی ندارم که همه خانواده‌ها همین طور هستند. من روی مفهوم تعارف تاکید کردم، به عنوان مثال، بسیاری از خانواده‌ها از روی تعارف با هم رفت و آمد می‌کنند و بسیاری از ما اگر تعارف را کنار بگذاریم خیلی کار‌ها را انجام نمی‌دهیم. این مسائل در بسیاری از خانواده‌ها اتفاق می‌افتد. این فیلم ناراحت کننده و مثل یک سیلی روی صورت مخاطب است و مفهوم تلخی دارد. البته نکات مثبتی هم در آن دیده می‌شود، مثلا اینکه می‌توانستند به راحتی مادر خود را در خانه سالمندان بگذارند. درست است که اعضای خانواده با هم بر مسائلی اختلاف دارند، اما مادر را دوست دارند و رسالت مشترک آن‌ها، مراقبت از مادر خانواده است.

وی با اشاره به نوع نگاهش ادامه داد: درباره نوع نگاه من که از نظر بعضی مخاطبان منفی به نظر می‌رسد، نگاه من نه مثبت بود و نه منفی. حتی زاویه دوربین بالا یا پایین نمی‌رود و من فقط به عنوان نسل سومی که آنجا نشسته، نگاه می‌کردم و حتی هیچ سوالی که سمت و سوی خاصی به صحبت‌های افراد بدهد، نپرسیدم.

کارگردان «خوان بی‌خان» در مورد عدم حضور یکی از دایی‌ها در فیلم نیز گفت: مهم‌ترین دلیل این بود که ایشان تمایلی به حضور جلوی دوربین نداشتند، دوم اینکه صحبت نکردن ایشان چیزی از فیلم کم نمی‌کرد، چون احتمالا حرف‌هایی مشابه بقیه می‌زد.

زمانی منتقد جلسه نیز در پایان گفت: در طول تاریخ سینما، در مورد اینکه در یک فیلم مستند، فیلمساز چقدر باید در روند اتفاقات دخالت کند و با اینکه می‌تواند بازسازی کند، هیچ‌وقت کسی به جواب قاطعی نرسیده است. به نظر من بهترین سکانس فیلم جایی بود که دو برادر تقریبا با هم دعوا کردند، انگار شما اصلا حضور نداشتید و یا اینکه دوربین روشن نبود و این سکانس بدون دخالت شما به راحتی برگزار گرفته شد. اینکه شما افراد را قضاوت نکردید و زاویه دید خودتان را در برخورد با آدم‌ها اعمال نکردید و در مجموع بی‌طرفی شما، باعث شد که افراد به جایی برسند که شما را نبینند. فاصله گذاری در اینجا به اوج می‌رسد که این مساله توانمندی شما را نشان می‌دهد.

مستند «خوان بی‌خان» به کارگردانی هادی معصوم دوست و تهیه کنندگی محسن استادعلی در سینماهای هنر و تجربه در حال اکران است.