پارس؛
محدودیت‌های صدا و سیما در زمینه برنامه‌سازی/ رقابت «خندوانه» با شبکه‌های ماهواره‌ای
پس از رویدادهایی که باعث شد، «جناب خان» به‌عنوان یکی از شخصیت‌های محوری «خندوانه» از این برنامه کنار گذاشته شود، شاهد آن بودیم که جایگزین‌هایی که برای این عروسک در نظر گرفته شده بودند مورد استقبال مردم قرار نگرفتند و «خندوانه» دچار یک افت مقطعی شد.
پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- وحید محرابیان- سه سال پیش وقتی برای اولین بار برنامه تلویزیونی«خندوانه» با اجرای رامبد جوان به روی آنتن شبکه نسیم سیما رفت، توانست توجه خیلی از مخاطبان صدا وسیما را به خود جلب کند. فضای شاد و جذاب «خندوانه» توانست شبکه نسیم را که تا پیش از آن کمتر مورد توجه مردم بود به یکی از شبکه‌های اصلی مورد اقبال مخاطبان رسانه ملی بدل کند. آوازه «خندوانه» تا آنجا پیش رفت که توانست به‌عنوان رقیبی جدی برای برنامههای شبکه‌های ماهواره‌ای مطرح شود و در ساعاتی که روی آنتن شبکه نسیم می‌رود، مردم را پای تلویزیون ملی ایران میخکوب کند.
«خندوانه» با فضای خلاقانه و جدیدش، برنامه‌ای کاملا بومی و برگرفته از انواع تاک شوها، مسابقات و دیگر انواع برنامههای تلویزیونی بود که توانست به یکی از پرمخاطب‌ترین برنامههای تلویزیون ایران تبدیل شود. این برنامه از همان روزهای اول مورد توجه رسانه‌های معاند خارج از کشور و مخالفان داخلی هم قرار گرفت. رسانه‌هایی که تلاش کردند این تجربه موفق را با حاشیه‌های سیاسی پیوند بزنند و در راه ادامه آن مانع‌تراشی کنند.
اتاق فکر «خندوانه» یکی از مهم‌ترین دلایلی بود که توانست این برنامه جدید و تجربه نشده در صدا وسیما را به یکی از موفق‌ترین تجربه‌های مدیران رسانه ملی بدل کند. این برنامه از همان قدم‌های اول خود توانست ثابت کند که علاوه‌بر خنداندن مردم قصد دارد به فرهنگ‌سازی صحیح در جامعه نیز بپردازد. دعوت از میهمان‌های فرهنگی و مذهبی در کنار ستاره‌های تلویزیون و سینما و اختصاص قسمت‌هایی از «خندوانه» به قشرهای کمتر مورد توجه قرار گرفته جامعه، از جانبازان و خانواده شهدای مدافع حرم گرفته تا مهاجران افغانستانی و ماموران نظافت شهرداری، فعالیت‌های قابل تقدیر و ستایشی بودند که دست‌اندرکاران این برنامه با نکته‌سنجی خود رقم زدند.
برگزاری مسابقات کتابخوانی فراگیر، تشکیل کمپین‌های مردمی برای کمک به اقشار ضعیف جامعه و جمع‌آوری میلیاردها تومان سرمایه برای انجام کارهای خیر و ایجاد روحیه نشاط در بین مردم تنها چند نمونه از دستاوردهای مهم برنامه «خندوانه» است که بدون جامه‌عمل پوشاندن به ایده اولیه تولید چنین برنامه‌ای هیچ‌وقت محقق نمی‌شد. رامبد جوان، مجری این برنامه درباره ایده اولیه شکل‌گیری «خندوانه» در مصاحبه‌ای می‌گوید: «سال 83 برای نخستین‌بار این ایده را به شبکه دو سیما دادم که با استقبال آنها روبه‌رو شد، چند جلسه هم برگزار کردیم اما شاید بودجه و مسائلی این چنینی باعث شد که عملی کردن این ایده تا این روزها به تاخیر بیفتد. تاکنون بدون انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهش‌های بنیادی دست به برنامه‌سازی نزده‌ام، در مورد کار «خندوانه» از دو هزار مقاله‌ای که درباره خندیدن و خنده در جهان تالیف و نوشته شده بود تقریبا 900 مورد استخراج و بن‌مایه علمی برنامه ما شد و بارزترین بخش این مقالات توجه به اثرات حیرت‌انگیز خنده در انسان‌ها بود.»
محدودیت‌های صدا و سیمای ایران در زمینه برنامه‌سازی یکی از چالش‌های بزرگی بود که تولیدکنندگان این مجموعه تلویزیونی از همان روزهای اول با آن مواجه بودند. سیدعلی احمدی، تهیه‌کننده «خندوانه» درباره این محدودیت‌ها می‌گوید: «ساخت برنامه‌ای با موضوع خنده و شادی از سخت‌ترین و پیچیده‌ترین انواع برنامه‌سازی تلویزیون است. خاصه آنکه در اکثر شب‌های هفته روی آنتن هم شبکه‌ای پرمخاطب باشد. در روش‌های مرسوم جهانی مذهب، سیاست و مسائل جنسی اصلی‌ترین دستمایه کمدین‌های دنیا برای شوخی کردن است اما در کشور ما به جهت بایسته‌های فرهنگی و اعتقادی جامعه که در بسیاری موارد پسندیده و درست و در معدود مواردی نیز از فهم نابجا نشات می‌گیرد نمی‌توان با این موارد شوخی کرد و تنها گاهی می‌توان از کنار آنها به سرعت گذشت!»
علاوه‌بر این محدودیت‌ها در مورد استفاده از موسیقی و نامشخص بودن مرزها درباره این مورد خاص در صدا و سیما، محدودیت در برگزاری مسابقاتی که در شوهای تلویزیونی کشورهای دیگر معمول هستند و به‌عنوان یکی از آیتم‌های مهم در این نوع برنامه‌سازی به‌کار میروند و حساسیت‌های بالای اقشار مختلف در مورد شوخی با آنها در تلویزیون؛ چند نمونه دیگر از مشکلاتی بودند که دست‌اندرکاران برنامه «خندوانه» باید با توجه به آنها مردم را می‌خنداندند. همه این موارد باعث شده است که تولیدکنندگان «خندوانه» برای اینکه در رقابت با شبکه‌های ماهواره‌ای که هیچ محدودیتی در زمینه پرداختن به موضوعاتی در مورد مذهب، سیاست و مسائل جنسی ندارند، مجبور باشند روی خطوط قرمز صدا و سیما قدم بردارند. گاهی نیز ممکن است در این راه آنها به اشتباه از خطوط قرمزی عبور کنند که موجب آزرده خاطر شدن بخشی از مردم و مسئولان شود. هرچند که توجیه کردن این اشتباهات کار شایسته‌ای نیست و باید در این مورد تذکر داده شود اما محاکمه کردن و تخریب افراد هم نمی‌تواند راهی درست در مواجهه با گروهی باشد که در حال تلاش شبانه‌روزی برای سرپا نگه‌داشتن یک برنامه پرمخاطب در صدا و سیمایی هستند که با مشکلات فراوان مالی مواجه است. این روزها پس از حاشیه‌های فراوان که در مورد توهین به صفر کشکولی و ماجرای توهین یک بازیگر به جمعی از خبرنگاران پیش آمد و جنجال‌های وسیع در فضای مجازی با موضوع دخالت رامبد جوان در حذف یکی از شرکت‌کنندگان مسابقه «خنداننده شو»؛ بار دیگر شوخی با مسائل جنسی در مسابقه «خنداننده شو» یکی از بحث‌های داغ در فضای مجازی است. در این کارزار هرکس تلاش می‌کند با توجه به اینکه طرفدار چه فرد، گروه یا تفکری است در این بین نقشی ایفا کند و هرچه بیشتر بر شعله این آتش بدمد. پس از رویدادهایی که باعث شد، «جناب خان» به‌عنوان یکی از شخصیت‌های محوری «خندوانه» از این برنامه کنار گذاشته شود، شاهد آن بودیم که جایگزین‌هایی که برای این عروسک در نظر گرفته شده بودند مورد استقبال مردم قرار نگرفتند و «خندوانه» دچار یک افت مقطعی شد.
این موضوع در کنار افت محتوایی سری جدید خندوانه که به نظر می‌رسد به دلیل کم شدن ایده‌های نو فرهنگی و ترس از تکرار مکررات باشد، به یک مشکل بزرگ برای این برنامه تبدیل شده بود که مسابقه «خنداننده شو» توانست بار دیگر «خندوانه» را سرپا کند. اگرچه شکستن هنجارهای اخلاقی جامعه حتی اگر توسط چند جوان تازه‌کار انجام شده باشد، کاری شایسته نیست اما دامن زدن به مسائلی که باعث افزایش فشار روی تیم سازنده «خندوانه» و دلسردی جوانانی می‌شود که می‌خواهند برای مردم خود شادی بیافرینند و برای این کار به جای پناه بردن به شبکه‌های ماهواره‌ای به صدا و سیمای ایران آمده‌اند، نیز راه‌حلی درست در مواجهه با این موضوع به نظر نمی‌رسد. در حالی که ناظران پخش صدا و سیما باید در مورد استفاده از شوخی‌های جنسی در یک برنامه ضبط شده پاسخگو باشند. کشاندن اعتراضات به سمت تیم سازنده «خندوانه» نمی‌تواند مشکلی را برطرف کند. به نظر می‌رسد این ناظران پخش هستند که باید در مورد این مساله و مسائلی همچون استفاده از آهنگ‌های یک رپر غیرمجاز در «خندوانه» پاسخگو باشند.
ارسال نظر