انتقاد دولت از صداوسیما به این دلیل است که نمی‌تواند دخالتی در آن داشته باشد

علی رجب‌زاده طهماسبی (عضو هیات علمی دانشگاه صداوسیما و دکترای پژوهش هنر در زمینه سینما و تلویزیون) در گفتگو با ایلنا، با ارزیابی کلی از عملکرد صداوسیما در انتخابات ریاست‌جمهوری و در پاسخ به اینکه آیا جانبداری و دخالت و سوگیری در برنامه‌های مهم سیاسی در این دوره وجود داشت یا خیر؟ گفت: احساس می‌کنم سازمان صداوسیما جانبداری نداشت و باتوجه به ماهیت اصلی خود رسانه که باید به صورت تعادلی بین همه کاندیداها عمل کند در این حوزه، با یک پرسپکتیو کاملا مشخص یعنی آنچه که در رسانه و سیاست‌گذاری رسانه مدنظر است که همان حضور حداکثری مردم پای صندوق‌های رای بود عمل کرد؛ ضمن اینکه شناساندن نامزدها مساله مهمی است. به نظر من؛ باتوجه به نوع روش و تعادلی که سازمان در پیش گرفته بود در مجموع می‌توان در این حوزه به صداوسیما نمره قبولی داد.

رجب‌زاده طهماسبی با اشاره به جنبه‌های دیگر عملکرد صداوسیما در انتخابات مانند تاثیرگذاری روی اقشار مختلف مخاطب، ادامه داد: رسانه برای تاثیرگذاری بر مخاطب، وسعت و از نظر نوع عمق محتوایی که در مخاطب می‌تواند ایجاد کند باید از لحاظ قدرت منبع دارای شرایط لازم باشد. از این منظر، اتخاذ روش‌های شاید متفاوت اما براساس سیاست‌های خود سازمان صداوسیما می‌توانست مثبت‌تر باشد. مثلا ببینید یک کاندیدا مستندی را برای خود تعریف کرده و نشان می‌دهد؛ به اعتقاد من اگر سازمان بتواند روی این نوع از برنامه‌ها با یک برنامه‌ریزی بسیار خاص، ساختار محتوایی و فرمی مشخصی را تعیین کند و بر مبنای آن کاندیداها را حرکت دهد میزان تاثیرگذاری بر مخاطب می‌تواند بسیار بیشتر باشد و بحث شناخت و اعتدال بین نامزدها برای انتخاب مردم و شناسایی آنها ازسوی مخاطب می‌تواند بهتر انجام شود. این نظر کلی من نسبت به نوع رسانه صداوسیما و برنامه کلی نامزدها در آن است.

این استاد دانشگاه در پاسخ به سوالی مبنی بر انتقادهای حسن روحانی به صداوسیما و طرح مباحثی مانند پس گرفتن صداوسیما از دست یک قشر خاص و پاکسازی صداوسیما از باندهای مختلف گفت: این صحبت‌ها زمانی شد که بحث تبلیغات ریاست‌جمهوری بود و انتخابات، شرایطی نیست که بشود بر مبنای آن یک تصمیم قطعی نسبت به حوزه کلی سازمان صداوسیما گرفت. پاکسازی صداوسیما از وجود باندهای مختلف مبحثی است که همیشه جناح‌های مخالف مطرح می‌کنند اما خاص مطرح شدن‌شان در زمان انتخابات عاملی نیست که بشود براساس آن تصمیم‌گیری کرد.

رجب‌زاده طهماسبی ادامه داد: به‌هر‌حال مشکلاتی در سازمان صداوسیما وجود دارد. نوع نگاه‌هایی که در حوزه برنامه‌سازی هست، برنامه‌هایی که برای مردم پخش می‌شود و سیاست‌هایی که براساس همان بایدها و نبایدهای سازمانی برای مردم وجود دارد کمی شرایط را متفاوت کرده و مردم متوجه این مساله می‌شوند. شما حتی می‌توانید دیدگاه‌های مختلف را در حوزه برنامه‌های گوناگون حتی در شبکه‌های مختلف با تعیین خط‌مشی‌ها و تعریفی که برای هر شبکه کرده‌اند، ببینید اما در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری طرح این مسائل و حتی صحبت و تحلیل روی این مسائل جایگاهی ندارد چون شرایط، شرایطی خاص است.

او با بیان اینکه در انتخابات بالاخره هر کاندیدا و جناحی سعی می‌کند به نوعی از طریق انتقاد به صداوسیما برای خود رای کسب کند و جامعه را به سمت خود هدایت کند، گفت: باتوجه به نگاهی که الان جامعه نسبت به سازمان صداوسیما دارد و آن را خطی می‌بینید، اگر کسی در مقابل‌اش چنین موضعی بگیرد و چنین نقدی کند مسلما مردم گرایش‌شان به آن سمت بیشتر می‌شود و به نظرم تحلیل در این زمان و شرایط تحلیل درستی نیست.

این استا دانشگاه در حوزه تلویزیون و سینما، در پاسخ به این موضوع که «البته باید این را در نظر داشت که آقای روحانی چنین صحبت‌هایی را قبل از انتخابات هم داشتند و اینها حرف‌های تازه‌ای نبود و دیدگاه مردم هم به صداوسیما مشخص است و حتی می‌بینید با چه القابی از آن یاد می‌کنند» گفت: مردم نوع نگاه خطی به صداوسیما دارند. به‌هرحال صداوسیما سازمانی است که تحت نظر است و بسیاری روی این مسائل حساسیت دارند و بعضی‌ هم متاسفانه سعی می‌کنند شرایط را برای وجود چنین مسائلی بهینه‌تر کنند.

رجب‌زاده طهماسبی ادامه داد: اگر از نظرگاه مردم بخواهم ببینم باید بگویم، ببینید الان برنامه‌هایی که پخش می‌کنیم در مقابل هجوم اینهمه برنامه‌های ماهواره‌ای که شراط فرهنگی خاصی را برای کشور و به خصوص سازمان صداوسیما ایجاد کرده است، جوابگو نیست. بنابراین نوع نگاه مردم در این زمینه مثبت نخواهد بود مگر اینکه ما کمی در نوع کارهایمان در سازمان صداوسیما بازنگری مجدد داشته باشیم. حتی به خود آقای دکتر علی‌عسگری (رئیس صداوسیما) گفتم که اگر بتوانیم مدیران‌مان را بیاوریم در حوزه برنامه‌سازی‌های جدید و بتوانیم برنامه‌سازی‌های پرسپکتیومحور را به آنها یاد بدهیم که برنامه‌سازی‌های مدرن دنیاست؛ و اگر مدیران ما اینها را یاد بگیرند مسلما می‌توانند تسری دهند به تهیه‌کنندگان عزیز و نوع نگاه سازمان را از منظر ساختار فرمی و محتوایی و حتی ساختار رسانه‌ای کمی دچار تغییر و تحول کنیم و این باعث شود که کمی نگاه مردم را عوض کنیم.

عضو هیات علمی دانشگاه صداوسیما خاطرنشان کرد: دولت نمی‌تواند آن چنان دخالت خاصی در حوزه سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بر حیطه سازمان صداوسیما داشته باشد و مسلما طرح چنین نگاه و دیدگاه انتقادی به صداوسیما ناشی از همین مساله است که به‌هرحال دولت نمی‌تواند نفوذ خاصی در آن داشته باشند. سازمان صداوسیما به عنوان نهاد کاملا مستقل، شرایط خاص و ویژه‌ای را دارد.

رجب‌زاده طهماسبی ادامه داد: ضمن اینکه صداوسیما در تمام مسائل سعی می‌کند عدالت‌محوری و بی‌طرفی را در خودش داشته باشد. اما به‌هرحال این نگاهی است که در سطح جامعه وجود دارد و برخی مواقع دولت با استفاده از همین نگاه برای ایجاد محبوبیت در نزد مردم صحبت‌هایی می‌کند که به خصوص در همین دوره انتخابات رک‌تر و تیزتر هم مطرح می‌شود.

او در پاسخ به این موضوع که «اساسا یکی از توصیه‌‌های مقام معظم رهبری حفظ عدالت و آرامش در صداوسیماست و دقیقا این دو مبحث است که مخالفان این سازمان و مردم می‌گویند در صداوسیما رعایت نمی‌شود» گفت: بررسی این موضوع نیاز به نشست و بحث کلان دارد؛ اما باید بدانیم در کشور یک خط مهندسی فرهنگی وجود دارد که همه سیاست‌های حاکمیت و نظام در آن نقش تعیین‌کننده‌ای دارند؛ از این جنبه که از منظر ساختار محتوایی و نوع نگاه رسانه‌ای، تلویزیون و رادیو به چه سمتی می‌تواند حرکت کند.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: اما اینکه صداوسیما بتواند برسد به عدالت و چگونه می‌تواند این تاثیرات را داشته باشد؟ به اعتقاد من می‌توانیم هرچقدر از شکل‌های نوین برنامه‌سازی با استفاده از همین خطی که در آیین‌نامه‌های سازمانی و بایدها و نبایدها و حرکت مهندسی فرهنگی کشور ترسیم شده استفاده کنیم؛ چنین چیزهایی وجود دارد اما اینکه نمی‌توانند براساس آن تصمیم بگیرند و نگاه مردم و دولت اینطوری است به خاطر این است که صداوسیما ساختار نظام شکلی و فرمی در ارائه برنامه‌ها و چگونگی آن برایش مهم نیست. ما در صداوسیما بسیار سنتی در حوزه رسانه حرکت می‌کنیم و این رسانه سنتی باعث شده چنین دیدگاهی در جامعه به وجود بیاورد.

رجب‌زاده طهماسبی تصریح کرد: معتقدم اگر مسئولان ما بتوانند روی معیارهای جدید نظام برنامه‌سازی در دنیا که در داخل بسیاری از نظام‌های دانشگاهی هم وجود دارد حرکت کنند بی‌شک خارج از این محور عدالت و پیشرفت حرکت نخواهند کرد. اینها در بدنه سازمان و زیرساخت‌های همه برنامه‌ها وجود دارد اما شکل ارائه‌شان اشتباه و سنتی است و نیاز به بازنگری مجدد دارد تا از این شرایطی که برای ما ایجاد کردند رهایی پیدا کنیم.

او با بیان اینکه «معتقدم تلویزیون ما باید یک بازنگری کلی هم در زمینه مهندسی فرهنگی خودش برای اجرا و هم در شکل ساختار فرمی و محتوایی ایجاد کند تا این منظر انتقادی در سطح جامعه کاملا از بین برود» گفت: چون تلویزیون ما کاملا تحت نظام حاکمیتی و دولتی است و تلویزیون خصوصی و تعاملی نداریم پس باید با همین یک نوع سیستم، حداقل ساختار نظام فرمی‌مان را به گونه‌ای کنیم که بتواند چنین بستری را در جامعه ایجاد کند. حالا شکل و شرایط این نظام برنامه‌ای چطور می‌تواند باشد؟ همانی بود که به آقای دکتر عسگری عرض کردم که اگر بگذارید تمام مسئولان و مدیران اصلی تصمیم‌گیرنده سازمان بیایند این نوع دیدگاه را یاد بگیرند و در برنامه‌ها از طریق تهیه‌کننده‌ها درخواست کنند این موضوع برطرف خواهد شد.

رجب‌زاده ادامه داد: علیرغم همه مخالفت‌هایی که با ما دارند چون ممکن است نوع نگاهی که ما در سازمان داریم که به هرحال به عنوان یک دانشگاه مطرح می‌شود مورد قبول نباشد، اما باید بدانیم کل جامعه صداوسیما را تماشا می‌کند؛ تقسیم‌بندی زمانی و نظام برنامه‌ای و پلانی و... همه چیزهایی است که باید در این گستره وسعت منبع و تاثیرگذاری بر مخاطب مورد توجه قرار دهیم تا بتوانیم سیستم را درست کنیم. آن وقت همان محتوایی که رهبری یا نظام حاکمیتی برای اجرا دارد به گونه‌ای خواهد بود که نه تنها دولت که هیچ کسی دیگری نمی‌تواند خدشه‌ای به آن وارد کند و بگوید که عدالت‌محوری در صداوسیما نیست.