نحوه گرفتن مالیات از مردم در کلام امام علی (ع)

امام علی(ع)در بخشی از نامه 53 کتاب شریف نهج البلاغه در مورد نحوه گرفتن مالیات از مردم توسط عوامل حکومت به مالک اشتر می فرماید:در کار گرفتن مالیات نیکو نظر کن ، به گونه  اى که به صلاح مالیات دهندگان باشد . زیرا صلاح کار مالیات و مالیات دهندگان ، صلاح کار دیگران است و دیگران حالشان نیکو نشود ، مگر به نیکوشدن حال مالیات دهندگان ، زیرا همه مردم روزی خوار خراج و خراجگزاران هستند . 

سپس امام در ادامه می فرماید:ولى باید بیش از تحصیل خراج در اندیشه زمین باشى ، زیرا خراج حاصل نشود ، مگر به آبادانى زمین و هر که خراج طلبد و زمین را آباد نسازد ، شهرها و مردم را هلاک کرده است و کارش استقامت نیابد ، مگر اندکى . هرگاه از سنگینى خراج یا آفت محصول یا بریدن آب یا نیامدن باران یا دگرگون شدن زمین ، چون در آب فرو رفتن آن یا بى آبى ، شکایت نزد تو آوردند ، از هزینه و رنجشان بکاه ، آنقدر که امید مى دارى که کارشان را سامان دهد . کاستن از خراج بر تو گران نیاید ، زیرا اندوخته  اى شود براى آبادانى بلاد تو و زیور حکومت تو باشد ، که ستایش آنها را به خود جلب کرده اى و سبب شادمانى دل تو گردد ، که عدالت را در میانشان گسترده اى و به افزودن ارزاقشان و به آنچه در نزد ایشان اندوخته  اى از آسایش خاطرشان و اعتمادشان به دادگرى خود و مدارا در حق ایشان ، براى خود تکیه  گاهى استوار ساخته اى . چه بسا کارها پیش آید که اگر رفع مشکل را بر عهده آنها گذارى ، به خوشدلى به انجامش رسانند .

سپس امام علی (ع) در انتهای این بخش می فرماید:اگر بلاد آباد گردد ، هر چه بر عهده مردمش نهى ، انجام دهند که ویرانى زمین را تنگدستى مردم آن سبب شود و مردم زمانى تنگدست گردند که همت والیان ، همه گردآوردن مال بود و به ماندن خود بر سر کار اطمینان نداشته باشند و از آنچه مایه عبرت است ، سود برنگیرند .