آخرین تلاش تجسمی‌ها در دولت یازدهم به کجا می‌رسد؟

کمتر از یک هفته به آغاز نهمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر باقی مانده است؛ رویدادی که اگرچه آن را مهم‌ترین اتفاق و دورهمی هنرهای تجسمی کشور می‌دانند، اما هنوز نتوانسته مانند دیگر جشنواره‌های این دهه یعنی جشنواره فیلم، تئاتر و موسیقی فجر، اقبال مخاطبانش را با خود داشته باشد.

جشنواره تجسمی فجر در نهمین دوره خود، باز هم تغییراتی در رویکرد داشته است. تغییراتی که با وجود توضیحات مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی و دبیران جشنواره هنوز هم ابهام‌هایی دارد.

نهمین جشنواره تجسمی فجر آخرین دوره این رویداد در زمان مسئولیت مدیران هنری دولت یازدهم است. مدیرانی که از ابتدای روی کار آمدن، بر نقش حاکمیتی و سیاست‌گذاری خود تاکید داشتند و معتقد بودند، برگزاری دوسالانه‌ها را باید به انجمن‌های هنری سپرد.

این جشنواره در دوره هفتم دچار ناهماهنگی‌های متعددی از جمله مشخص نبودن دبیر و برنامه‌های جشنواره بود. این ناهماهنگی‌ها باعث انتقاد هنرمندان از این رویداد شد و به نظر می‌رسید برگزاری این جشنواره از نظر کیفی برای مسئولان اهمیت چندانی ندارد. در همین چند دوره کوتاهی که از این جشنواره برگزار شده، مسئولان موارد مختلفی را به‌عنوان موانع پیشرفت آن اعلام می‌کردند، اما هنوز با گذشت چند سال، جامعه هنرهای تجسمی نمی‌تواند نگاهی را که سینماگران و هنرمندان موسیقی به جشنواره‌های فیلم و موسیقی فجر دارند، به این رویداد داشته باشد.

رویکرد هشتمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر که سال ۹۴ برگزار شد، به گفته مسئولان با دوره‌های گذشته در نحوه انتخاب آثار متفاوت بود. در آن دوره، ۱۰ هزار اثر از پنج‌هزار هنرمند ایرانی و همچنین از هنرمندان ۴۰ کشور به جشنواره رسید.

علی جنتی که در هشتمین دوره، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت یازدهم بود، در اختتامیه این جشنواره اظهار کرد: من جشنواره هشتم تجسمی فجر را به اهداف اقتصاد فرهنگ نزدیک‌تر می‌دانم و امیدوارم با ارتقای رویکرد ویژه‌ای که امسال شکل گرفت، بیش از پیش زمینه معرفی و عرضه هنر ایران به بازارهای جهانی فراهم شود.

یکی از تفاوت‌های دوره نهم جشنواره، فرارشته‌ای بودن آن است. در دوره‌های قبل شرکت‌کنندگان در جشنواره تجسمی در رشته‌های مختلفی مانند نقاشی، خوشنویسی، نگارگری، سرامیک هنری، مجسمه‌سازی، پوستر، ‌کاریکاتور، عکاسی و تصویرسازی با یکدیگر رقابت می‌کردند، اما امسال به گفته مجید ملانوروزی، مرز بین رشته‌ها برداشته شده و شورای انتخاب به خلاقیت و کیفیت آثار است که رأی خواهند داد.

امسال به جای هیأت انتخاب برای هر رشته هنری، یک شورای هنری شامل مهنوش مشیری، محمدباقر آقامیری، علی شیرازی، نادر قشقایی، اصغر کفشچیان‌مقدم، رضا یساولی، مسعود شجاعی طباطبایی، مهران هوشیار، سیدنظام‌الدین امامی‌فر، جمشید حقیقت‌شناس و مجتبی آقایی آثار را رصد کرده‌اند.

ملانوروزی معتقد است، حضور آثار حرفه‌ای از مدیاهای مختلف و با نگاه معاصر و خلاقانه جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر را به جشنواره‌ای متفاوت و یک برند ملی تبدیل می‌کند.

او همچنین اظهار کرد: تحول جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر از سال گذشته با برداشتن مرزهای بین رشته‌های هنری و محوریت نگاه معاصر و خلاقانه، اتفاق خوشایندی است. امیدواریم با آسیب‌شناسی دوره قبل و تاکید بر کیفیت آثار با توجه به رویکرد جشنواره، نهمین دوره جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر با آثار حرفه‌ای‌تر و کیفی‌تر برگزار شود.

امسال از آن سال‌هایی است که موزه هنرهای معاصر به‌عنوان مهم‌ترین مرکز هنری کشور با جشنواره همراه شده است. در آن دوره‌هایی که موزه با جشنواره همراه نمی‌شد، دلیل آن را شأن موزه و رقابتی بودن آثار جشنواره عنوان می‌کردند و معتقد بودند جشنواره تجسمی رویدادی نیست که بتوان آن را در موزه برگزار کرد. امسال در نشست رسانه‌ای جشنواره بیان شد که به‌جز موزه، مکان دیگری برای برگزاری این جشنواره نداریم! همچنین گفته شد قرار نیست موزه به آثار جشنواره شأنیت بدهد، بلکه این رابطه دوسویه است و به‌جز موزه هنرهای معاصر، گالری فاخر دیگری نداریم که بتوان آثار جشنواره را در آن نمایش داد.

از طرف دیگر، در این نشست اعلام شد که بسیاری از آثاری که به جشنواره می‌رسد به‌خاطر نبودن مکانی برای نمایش و ارائه آن‌ها، کنار گذاشته می‌شوند. اینجا این سوال پیش می‌آید که در این سال‌ها چرا هیچ تلاشی برای اختصاص مکان مناسب برای جشنواره‌ای که می‌گویند مهم‌ترین رویداد تجسمی کشور است، نشده است. چرا هر سال شاهد سیاست‌های متفاوتی از سوی موزه و جشنواره برای همراه بودن یا نبودن با یکدیگر هستیم و سعی لازم برای برگزاری یک جشنواره منسجم صورت نمی‌گیرد.

باید منتظر ماند و دید آیا تغییر رویکرد جشنواره تجسمی فجر - که به قول مجید ملانورزی به سمت رویکرد رویدادهای معتبر دنیا پیش می‌رود - می‌تواند تغییری در کیفیت آن به وجود بیاورد یا باید شاهد رویدادی کم‌رمق از سری جشنواره‌هایی باشیم که نام «فجر» را با خود یدک می‌کشد.