چادر ایرانی چگونه ژاپنی شد؟

دکتر غلامعلی حداد عادل در کتاب «فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی» که سال 1359 برای اولین بار چاپ شده است به این سؤال می‌پردازد که لباس ژاپنی‌ها چگونه غربی شد؟ کسی چه می‌داند شاید سال‌ها بعد از این از ما بپرسند چادر ایرانی چگونه ژاپنی شد؟

با نگاهی اجمالی به وضعیت تولید پارچه چادر مشکی در کشور درمی یابیم مصرف فعلی کشور حدود 70 میلیون متر در سال است و سالانه حدود 150‌میلیون دلار بابت واردات چادر مشکی ارز از کشور خارج می‌شود. اما در پاسخ به این پرسش که چرا تا امروز روند استقبال فعالان اقتصادی از تولید این محصول کم بوده باید به این نکته اشاره کرد که سود بالای واردات پارچه چادر مشکی برای کارتل‌هایی که در زمینه واردات این محصول سرمایه‌گذاری می‌کنند، مانع از تولید آن در کشور شده و در حال حاضر 95 درصد نیاز بازار از طریق واردات تأمین می‌شود.

کسانی که از واردات و قاچاق کالا در کشور نفع می‌برند، نه تنها از تولید داخلی حمایت نمی‌کنند، بلکه جلوی پای کارخانجات داخلی سنگ می‌اندازند و خطوط تولید را به ورطه تعطیلی می‌کشانند و کارگران آنها را بیکار می‌کنند. 50 سال است ایران رتبه نخست مصرف چادر مشکی را در دنیا دارد و با وجود ارزبری بالا، متاسفانه هیچ‌گاه این عزم و اراده را نداشته‌ایم که تقاضای بازار را از طریق کارخانجات داخلی تأمین کنیم و به همین دلیل، ایران همواره واردکننده پارچه چادر مشکی بوده است.

هم‌اکنون واردات ایران از سوئیس، کره، ژاپن، اندونزی، ویتنام و تایلند صورت می‌گیرد و این کشورها با این که مصرف‌کننده چادر مشکی نیستند، اما بازار را تشخیص می‌دهند و برای ایران و کشورهای عربی، پارچه چادری تولید می‌کنند؛ در حالی که در کشور با گذشت نیم‌قرن هنوز این بازار تشخیص داده نشده است.

سود واردات پارچه چادر مشکی، مانع تولید آن در کشور شده و در حال حاضر 95 درصد نیاز بازار از طریق واردات تأمین می‌شود. چند سال پیش کارخانه ایران مرینوس در قم با سابقه 30 ساله و تخصص در تولید پارچه‌های فاستونی، یک کار تحقیقاتی انجام داد و اعلام کرد موفق به بافت پارچه چادر مشکی و دسترسی به تکنولوژی رنگ این نوع پارچه شده است. در حال حاضر حدود چند سال است تولید پارچه چادر مشکی در این کارخانه کاملا متوقف است و در این واحد فقط پارچه فاستونی تولید می‌شود.

بر اساس آمارهای موجود، در کشور فقط چهار کارخانه تولید چادر مشکی حجاب شهرکرد، کرپ ناز کرمانشاه، نای‌زرین اصفهان و نساجی یزد باف وجود دارد که متاسفانه خط تولید پارچه چادر مشکی فقط در کارخانه نساجی یزدباف فعال است (که فقط 5 درصد از نیاز بازار را تأمین می‌کند) و سه کارخانه دیگر تعطیل هستند. حتی با فرض فعالیت هر چهار واحد تولیدی کشور و در خوشبینانه‌ترین حالت حدود 30 میلیون مترمربع تولید خواهیم داشت و بازهم نیاز به 40 میلیون مترمربع دیگر پارچه چادر مشکی داریم که آسان‌ترین روش توسعه یا نوسازی و بهسازی ماشین‌آلات این واحدها ست.

بازار به کام دلالان

جمشید بصیری، دبیر سابق انجمن نساجی ایران در این باره می‌گوید: اصل قضیه این است که تجارت چادر مشکی ارزان‌تر، پرسودتر و راحت‌تر از تولید آن است. وقتی دلال‌ها به این راحتی به سود می‌رسند دیگر چرا بروند زمین بخرند، ساختمان بسازند، ماشین‌آلات بخرند و کارشناس استخدام کنند تا پارچه تولید کنند. در واقع تولید آن چیز خاصی نیست. مسأله این است که عده‌ای خاص، سود کلانی از این شرایط می‌برند، واردکنندگان در برابر تولید خوب، مقاومت می‌کنند. باند واردکنندگان نمی‌گذارند پارچه تولید شود. مشکل ما تحریم‌ها نیست. مشکل ما از درون است. مشکل ما عده‌ای از واردکنندگان است که از این شرایط سود می‌برند.

در شرایط کنونی که به اذعان فعالان عرصه نساجی کشور سالانه 70 میلیون متر پارچه چادر مشکی در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد، آیا این رواست که 95 درصد آن وارداتی باشد و ما به عنوان کشوری اسلامی با پیشینه تاریخی غنی، چشم به دست‌های چشم‌بادامی‌ها بدوزیم تا پارچه حجاب ما را تأمین کنند؟ آیا هنوز وقت آن نرسیده است که دستگاه‌های نظارت‌کننده به سراغ مافیای واردات چادر مشکی و سودهای کلان آن هم بروند؟

خوشبختانه در سال‌های اخیر تحرکی در این خصوص از سوی شرکت حجاب شهرکرد آغاز شده و این شرکت خط تولید چادر مشکی با ظرفیت اسمی ده میلیون مترمربع در سال را از یک شرکت کره‌ای خریداری کرده و قصد راه‌اندازی آن را دارد. در حال حاضر این شرکت مراحل نهایی نصب ماشین‌آلات و تست اولیه تولید را طی می‌کند و طی شش ماه آینده تولید انبوه این شرکت راهی بازار خواهد شد.